Exxon‘un iklim krizine ilişkin tarihsel bilgisinin kapsamına ilişkin yeni ifşaların, petrol devi şirketin karşı karşıya olduğu yasal tehlikeyi derinleştiriyor. ABD‘deki birkaç eyalet, davalarının artık daha güçlü olduğunu düşünerek kandırıldıkları iddiasıyla dava açıyor.

The Guardian‘ın aktardığına göre, geçen hafta yayımlanan bir araştırma, 1970’lerden itibaren Exxon için çalışan uzmanların, fosil yakıtların kullanımı nedeniyle küresel sıcaklıkların on yılda bir yaklaşık 0,2 derece arttığını “doğru ve ustaca” tahmin ettiğini ve tahminlerinin genellikle bağımsız bilim insanlarınınkiyle aynı veya onlardan daha doğru olduğunu ortaya çıkardı.

Şirketin yürüttüğü çalışmalar üzerine yapılan araştırmanın başyazarı Geoffrey Supran, Exxon’un tahminlerinin daha sonra meydana gelenlerle bu kadar örtüştüğünü görmenin “nefes kesici” olduğunu söyledi.

Exxon yöneticileri, fosil yakıtların iklim üzerindeki etkilerini bilmelerine rağmen onlarca yıl boyunca, ticari uygulamalarının etkisini azımsayarak veya inkar ederek fosil yakıtların kullanımını frenlemeye ve küresel ısınmayı önlemeye yönelik eylemlere engel oldu. 2013 yılında, Exxon’un o zamanki CEO’su olan Rex Tillerson, küresel ısınmaya işaret eden iklim modellerinin “yeterli olmadığını” ve “o kadar da iyi olmadığını” söylemişti.

‣ Exxon’un ‘emisyon azaltma’ planı, şirketin toplamdaki emisyonlarını azaltmasını gerektirmiyor

‣ ExxonMobil lobicisi tezgaha geldi: Şirketin iklim politikalarını engelleme çabalarını anlattı

Uzman hukukçuların Exxon yorumu: ‘Aldatmaca’

Bir düzineden fazla eyalet ve belediye, Exxon’un iklim değişikliği konusundaki bildiklerini gizleyip dolandırıcılık veya yanlış reklam yaptıklarını iddia ederek, Exxon’a, diğer petrol şirketlerine ve ticaret odalarına dava açtı.

New Jersey Başsavcısı Matthew Platkin, şunları söyledi:

Bu çalışmanın bulguları, fosil yakıt endüstrisinin ürünlerinin iklim değişikliğine katkıları konusundaki aldatmacalara dair kamu kayıtlarını daha öteye taşıdı. Bulgular, bizim davamızda iddia ettiklerimizle de örtüşüyor. Bu çalışma, mahkemede onları sorumlu tutma kararlılığımızı artırıyor.

Minnesota başsavcısı Keith Ellison‘ın sözcüsü, yeni araştırmanın “sanıkları aldatmacalarından sorumlu tutma ihtiyacını doğruladığını” aktardı.

Geçtiğimiz yıl, şirketin siyasi nedenlerle takip edildiği, tüketiciyi koruma yasalarını çiğnediği ve iklim kriziyle ilgili bilgilerini gizleyerek yatırımcıları kandırdığına yönelik suçlamalarla yargılanması gerektiği yönündeki iddiaları yüksek mahkemeleri tarafından reddedilen Delaware, New York City ve Massachusetts gibi birçok eyaletin yargı mercii, Exxon’a karşı devam eden davaları hakkında yorumda bulunmayı reddetti.

Exxon, her daim mevcut en doğru bilimi takip ettiği iddiasını sürdürdü ve iş modelini korumak için halka yalan söylediğini inkar etti. Şirketin CEO’su Darren Woods, 2021’deki bir kongre oturumunda “Şirketlerin yalan söylemesi gerektiğine inanmıyorum ve size bunu yapmadığımızı söyleyebilirim” dedi. Şimdi ise Woods, Exxon’un artık iklim değişikliğinin gerçek olduğunu kabul ettiğini ve Paris İklim Anlaşması‘nın hedeflerini desteklediğini belirtti.

Teksas merkezli petrol devinin cüzdanı, sürüncemeli bir yasal mücadeleye yetecek kadar dolgun – ekim ayında, üç aylık kârının yaklaşık 20 milyar dolar (376 milyar lira) olduğunu açıkladı – bu miktar neredeyse Apple‘ın kazancına denk. Exxon, sıkıntıları mahkeme yoluyla başından savmayı, hatta şirket için daha sempatik sonuçları olacağı inancıyla eyalet düzeyinden ziyade federal düzeyde bir duruşmaya katılmayı bekliyordu.

Ancak bazı hukuk danışmanları, Exxon’un ilk olarak 2015’te bir raporla kamuoyuna açıklanan uzun vadeli küresel ısınma bilgisinin en son ayrıntılarının işletme için sorun yaratabileceği konusunda uyarıda bulundu.

‣ ExxonMobil biliyordu

‣ Exxon yetkilileri neden en büyük cezayı hak ediyor?

Birleşik Krallık hukuk firması Stewarts‘ın ticari dava avukatı Karen Hutchinson, konuya ilişkin şu yorumu yaptı:

Yakın zamanda yürütülen çalışma, bu konuda şirket için daha fazla zorluk çıkarması muhtemel olan dezenformasyonun uzun süresi ve ölçeği konusunda ilave ölçülebilir kanıtlar ve yeni düzeyde ayrıntılar sağlıyor.

İklim Güvenirliği Merkezi‘nde hukuktan sorumlu başkan yardımcısı Alyssa Johl da Exxon’un “bu tahminleri inanılmaz bir doğrulukla tutturduğunu, bunun artık inkar edilemez” olduğunu söyledi. Johl, araştırmanın Exxon’a karşı açılan davalarda “yapbozun çok önemli iki parçasını” oluşturmaya yardımcı olduğunu, yani şirketin iklim değişikliğinin nedenlerini ve sonuçlarını bildiğini ve daha sonra bunu aktif olarak gizlediğini ve inkar ettiğini kaydetti.

Exxon’un iklim inkarcılığı: ‘Hadlerini aştılar’

Exxon’ın sözcülerinden biri, “Bu sorun son yıllarda birkaç kez gündeme geldi ve her durumda yanıtımız aynı: ‘Exxon’un bildiğinden’ bahsedenler, vardıkları sonuçlarda yanılıyorlar” ifadelerini kullandı. Sözcü, 2019’da Exxon yöneticilerinin “görevlerini mümkün olan en kapsamlı ve titiz bir şekilde yerine getirmeye kararlı olduklarını” yargısına varan New Yorklu yargıç Barry Ostrager‘a atıfta bulundu.

Ancak Exxon’un yaklaşmakta olan iklim acil durumunu 40 yıldan uzun bir süre önce yakından bildiği iddiaları, şu anda 1978’den 1983’e kadar Exxon için çalışan, petrol tankerlerinin karbondioksit ölçümlerini yapmış yarı emekli bir jeokimyacı olan Ed Garvey‘i pek şaşırtmadı.

Garvey, kendisinin ve Exxon’daki bilimsel meslektaşlarının, şirketteki görevinin ilk yılından itibaren küresel ısınma sorununun “oldukça farkında” olduğunu söyledi. Şirketin seçkin düzeydeki bilim adamlarını işe aldığını ve gelecekteki sıcaklık eğilimlerini belirlemek için son teknolojileri kullandığını, bu nedenle bilimin doğruluğunun beklenen bir durum olduğunu söyledi.

Garvey, “Exxon’daki bilimsel liderler, bunu şirketin gidişatını etkileyebilecek ve tüm dünyayı etkileyecek sonuçlar doğurabilecek büyük bir mevzu olarak gördüler. Böyle devam edemeyeceğimizi ve Exxon’un farklı sektörlere yönelebileceğini yönetim kuruluna iletmeyi düşündük” diye konuştu:

İklim değişikliğine insan faaliyetinin neden olduğundan biz hiçbir zaman şüphe etmedik. Bu bilgiye sahip olup da ‘Değişiklik yapmamıza hiç gerek yok’ demeleri gerçekten kınanacak bir durum. Belirsizlik olduğunu söylemelerini ahlaksızlık olarak görüyorum. Hadlerini aştılar. Umursamazlıklarının gerçekliği hariç gerisini kabullenemiyorum.