Kuraklık: Konya Ovası, obruklardan sonra yarıkların tehditi altında

Konya‘da Çumra, Karapınar, Emirgazi ve Tuzlukçu ilçelerinde yer altı su seviyesinde azalmaya bağlı oluşan yüzey yarığına Altınekin‘de de rastlandı.

Ek olarak Konya’da obruklar üzerine çalışma yürüten uzmanlar, geçen günlerde bugüne kadar derinliği bir metrenin üzerinde toplam 702 obruk tespit etti. 1920’lerden 2000’li yılların başlarına kadar yıllık bir ila iki obruk oluşumunun görüldüğü bölgede 2010’da toplamda yalnızca 17 obruk oluşurken bu rakam 2020’de 43’e kadar yükseldi.

2020’de 94 bilinmeyen ve daha önce oluşan yeni obruk tespit edilirken, geçen yıl daha önce oluşan ancak literatürde olmayan 1742 obruk belirlendi. Yapılan son tespitlerle geçmişten günümüze kaydedilen obruk sayısı iki bin 240 oldu.

Kuraklığın yanı sıra yer altı su seviyesindeki azalmaya bağlı oluşan yarıklar, obrukların yanı sıra Orta ve Batı Anadolu havzalarının önemli sorunlarından biri haline geldi.

Konya’da geçen yıllarda Çumra, Karapınar, Emirgazi ve Tuzlukçu ilçelerinde görülen yüzey bozulmaları, yerleşim yerlerinde ve yapılarda deformasyona neden oluyor. İki ay önce Altınekin’in Dedeler Mahallesi’nde oluşan yarıkları 2 kilometre uzunluğuna yaklaştı.

Konya Teknik Üniversitesi (KTÜN) Jeoloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yaşar Eren, iklim değişikliği ve kuraklığa bağlı yoğun yer altı su kullanımının, su seviyesinin hızla düşmesine neden olduğunu söyledi. Yer altı su seviyesindeki çekilmenin gevşek ve dik kayaçlarda sıkışma oluşturduğunu anlatan Eren, buna bağlı nedenlerle topografyanın düzensiz olduğu yüzeyde deformasyonunun meydana geldiğini dile getirdi.

Eren, yüzeydeki deformasyonların yarıklar ve faylanma şeklinde ifade edildiğini, Orta ve Batı Anadolu havzalarının tamamında bunun gözlendiğini belirtti:

“Aydın’da geçtiğimiz günlerde yüzey faylanması haberleri düştü. Bugün de Altınekin Dedeler Mahallesi’nde yüzey yarıklarını görüyoruz. Yer altı su seviyesinin düşmesi zeminde diferansiyel sıkışma yüzey faylanması şeklinde deformasyonlar oluşturuyor. Buradaki henüz başlangıcı ancak gittikçe artıyor. Konya kapalı havzasının tamamında bunu görüyoruz. Buradaki, Altınekin havzasında ilk. Yüzey yarıkları, Konya kapalı havzasında; Tuzlukçu, Emirgazi, Karapınar, Çumra, Akşehir, Altınekin ile Aksaray Sultanhanı ve Afyonkarahisar Bolvadin’de görülüyor. Yüzey faylanmaları geçtiği yerlerde hatta il merkezindeki bazı yapılara zarar vermeye başladı.”

Fotoğraf: AA

Konya havzasında kilometrelerce uzunlukta yarıklar meydana geldi

Son yıllarda genellikle havza kenarlarında yarıkların oluştuğunu vurgulayan Eren, şunları kaydetti:

“Kilometrelerce uzunlukta, genişliği iki üç metre, derinliği de sekiz metreye ulaşan yarık ve faylanmalar oluşuyor. Bölge için bunlar bir tehdit oluşturuyor. Konya’nın çeşitli kesimlerinde yıllardır takip ettiğim yarıklar, hem yatay hem de düşey olarak devam ediyor. Yer altı su seviyesindeki azalma kayaçlarda sıkışma meydana getiriyor. Bu birdenbire olan ve hemen sona erecek olay değil. Yer altı su seviyesini dengede tutsanız bile onlarca yıl devam edebiliyor. Sıkışabilir killi kayaçların kalınlığı fazlaysa yüzey deformasyonu artarak devam edecektir.”

Eren, yer altı su seviyesindeki azalmanın obruk oluşumlarını hızlandığını sözlerine ekledi.