‣ 102 yıllık acı: Ermeni soykırımında hayatını kaybedenler anıldı

Valiliklerden ‘huzur ve güvenlik’ gerekçeli yasaklar

Türkiye‘deki anmalarda ise 24 Nisan Anma Platformu‘nun saat 19.15’te Kadıköy‘deki Süreyya Operası önünde düzenlemek istediği “24 Nisan Ermeni Soykırımı” anması, İstanbul Valiliği tarafından yasaklandı.

Ankara Valiliği de Halkların Demokratik Kongresi Ankara İl Meclisi tarafından Ermeni Soykırımı’nın 108. yılında “Unutma Yüzleş 1915” başlığı ile yapmayı planladığı paneli yasakladı. HDK panelin ileri bir tarihe ertelendiğini açıkladı.

Araştırmacı yazar Kadir Akın, aktivist Kayuş Çalıkman Gavrilof ve Yeşil Sol Parti Milletvekili adayı Emirali Türkmen‘in konuşmacı olacağı panel Zafer Partisi Genel Başkanı Ümit Özdağ tarafından hedef gösterilmişti.

‣ 24 Nisan anması bu yıl da yasaklandı

Ankara Valiliği’nin konuya ilişkin yaptığı açıklamada şu ifadelere yer verildi:

“24 Nisan 2023 Pazartesi günü, sözde Ermeni soykırımı ile ilgili çeşitli kurum/kuruluş, sivil toplum örgütü ya da gerçek kişiler tarafından, ilimizin muhtelif yerlerinde/salonlarında, toplumsal hassasiyet ve duyarlılık içeren panel, söyleşi, basın açıklaması, toplantı, gösteri yürüyüşü v.b. eylem/etkinliklerin ilimiz sınırları içerisinde düzenlenmesi; 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu’nun 11/C maddesi ve 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’nun 17’nci maddesi hükümleri doğrultusunda huzur ve güvenliğin, kişi dokunulmazlığının, tasarrufa müteallik emniyetin ve kamu esenliğinin sağlanması amacıyla uygun görülmemiştir. Yukarıda belirtilen emirlere uyulmaması halinde ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde gerekli adli ve idari işlemler yapılacaktır.”

Beyaz Saray: Hiçbir zaman unutmama sözümüzü yineliyoruz

ABD Devlet Başkanı Joe Biden adına Beyaz Saray‘dan yayımlanan basın açıklamasında, “Bugün, Meds Yeghern‘de [Büyük Felaket], Ermeni Soykırımı sırasında yitirilen canları anıyor ve hiçbir zaman unutmama sözümüzü yeniliyoruz” ifadesi kullanıldı.

Biden, “Dünyanın çeşitli ulusları olarak bu acı dolu tarihi anmak için bir araya gelirken, aynı zamanda Ermeni halkının direnç ve azmini düşünüyoruz” dedi.

Ermenilerin Amerikan ulusunu güçlendirdiğinin belirtildiği açıklamada, “(Ermeniler) kendi öykülerini ve atalarının öykülerini anlattılar, ki 108 yıl önce yaşanan o soykırım hatırlansın ve onun gibisi bir daha yaşanmasın diye” ifadelerine yer verildi. Açıklamada Türkiye’nin adı geçmedi.

‘Beyhude çabalar’

Türkiye’nin Dışişleri Bakanlığı “bazı ülkelerin hükümet yetkililerince yapılan beyanlara” ilişkin bir basın açıklaması paylaştı.

Açıklamada “1915 olayları konusunda gerçeklerle ve uluslararası hukukla bağdaşmayan talihsiz açıklamalar, tarihi siyasi saiklerle yeniden yazmaya yeltenen beyhude çabalardır” ifadesine yer verildi.

1915 olaylarının siyasetçilerin kendi gündemlerine ve iç siyasi mülahazalarına göre tanımlanamayacağının kaydedildiği açıklamada, bu tutumu sürdürenlerin “tarihte ucuz siyasi fırsatçılar olarak anılacağı” belirtildi.

Bakanlık, “Bizim açımızdan hükümsüz olan bu açıklamaları reddediyor, bu yanlışta ısrar edenleri en şiddetli şekilde kınıyoruz” dedi.

‣ Erdoğan’dan ‘soykırım’ ifadesini kullanan Biden’a iki gün sonra yanıt: Biz yapmadık onlar yaptı

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu sosyal medya platformu Twitter üzerinde yaptığı paylaşımda Biden’ın ifadelerine tepki göstererek “Tarihi çarpıtmaya yeltenen siyasi şarlatanlar yine sahnede!” dedi.

Çavuşoğlu, “Siyasi açıklamalarla tarih yeniden yazılamaz. Bu tutumlarında ısrar eden fırsatçılar, art niyet ve ikiyüzlülükleriyle hatırlanacaktır. Yüce Türk Milleti’ne tarih dersi vermek kimsenin haddi değildir” diye belirtti.

Tarihi çarpıtmaya yeltenen siyasi şarlatanlar yine sahnede!

Siyasi açıklamalarla tarih yeniden yazılamaz.

Bu tutumlarında ısrar eden fırsatçılar, art niyet ve ikiyüzlülükleriyle hatırlanacaktır.

Yüce Türk Milleti’ne tarih dersi vermek kimsenin haddi değildir.#1915Olayları

— Mevlüt Çavuşoğlu (@MevlutCavusoglu) April 24, 2023

‘İnkâr, adaletin yerine gelmesi sürecinin önünde engeldir’

İnsan Hakları Derneği (İHD) yaptığı paylaşımda “Ermeni Soykırımının 108. yılında: Yeter, İnkara Son!” diyerek “Soykırım sonucu anayurtlarından kopartılıp dünyanın dört bir yanına dağılmış Ermenilerin uğradıkları, hesaba da, sayıya da gelmeyecek kadar büyük kayıplarının telafisine yönelik talep, istek ve dileklerine yanıt verilmelidir. İnkâr, böyle bir telafi ve adaletin yerine gelmesi sürecinin de önünde engeldir” ifadelerini kullandı.

İHD, konuya ilişkin yayımladığı basın açıklamasında “Ermeni Soykırımı 99 yıldır inkâr ediliyor” diyerek, şunları kaydetti:

“Soykırım kurbanlarını suçlu çıkarmak, onların çocuklarını ve torunlarını düşmanlaştırmak, Soykırımı, insanlık suçunu sürdürmek, tüm bunlara seyirci kalan bir toplum yaratmak, onun desteğini almak; bu inkârın devamıdır. Biz, insan haklan savunucuları diyoruz ki; Soykırım, dönemin politik şartlarına, bir diplomasi meselesine yahut bir uluslararası ilişkiler konusuna indirgenemez.”

“Soykırımı Tanı, Af Dile, Tazmin Et” çağrısını yineleyen insan hakları savunucuları, şunları ekledi:

“Soykırım sonucu anayurtlarından kopartılıp dünyanın dört bir yanına dağılmış Ermenilerin uğradıkları, maddi ve manevi değeri hesaplanamayacak kadar büyük kayıplarının telafisine yönelik talep, istek ve dileklerine yanıt verilmelidir.”

Ermeni Soykırımının 108. yılında: Yeter, İnkara Son!
Soykırım sonucu anayurtlarından kopartılıp dünyanın dört bir yanına dağılmış Ermenilerin uğradıkları, hesaba da, sayıya da gelmeyecek kadar büyük kayıplarının telafisine yönelik talep, istek ve dileklerine yanıt verilmelidir. pic.twitter.com/sFwhbX12KK

— İHD Genel Merkezi (@ihdgenelmerkez) April 24, 2023

‘108 yıllık acıları ve yası paylaşıyoruz’

Halkların Demokratik Partisi (HDP) 24 Nisan Ermeni Soykırımı’nda yaşamını kaybeden Ermenileri andı.

Yayımlanan bir basın açıklamasında, “Bir toplumda vicdan ve adalet duygularını geliştirmek, acıları karşılıklı paylaşmak, demokratik, barışçı ve eşit bir geleceği birlikte kurabilmenin de yoludur” diye belirtildi.

“Tarihsel hakikatlerle yüzleşmek, mağdur halklar ve inançlardan özür dilemek ve onarıcı adalet yollarına başvurmak, birbirini anlamak ve tarihsel yaraları samimi bir yaklaşımla sarmak ortak bir gelecek için vazgeçilmez adımlardır” hatırlatmasını yapan parti, şunları aktardı:

“Farklılıkları silmek ve homojen bir toplum yaratmak; tek ırk-tek din-tek dil anlayışını hakim kılmak; bu topraklarda farklı halkların ve inançların yaşadıklarını unutturmak hedefi o günden bu yana süregeldi. Bu topraklar üzerindeki hiçbir etnik kimlik, dil, kültür ya da inancın bir diğerinden üstün olmadığı gerçeği halen toplumsal ve siyasal genel kabul görmedi. İnsanlığa karşı işlenen suçlarla yüzleşmek ortak ve eşit bir geleceği, toplumsal barışı kurmanın da önemli bir adımıdır. Coğrafyamızı çoraklaştıran utançlarla yüzleşmeyi ertelemek, toplumsal barışa ve hakikatlerin konuşulmasına hizmet etmemektedir.”

Açıklama, şu ifadelerle sonlandırıldı:

“Bu duygu ve düşüncelerle, Anadolu ve Mezopotamya’nın kadim halkları olarak, 108 yıllık acıları paylaşıyor, yaşanmış olan Büyük Felaketi, bu insanlık trajedisini yüreğimizin derinliklerinde duyuyor, o süreçte yaşamını yitirenleri bir kez daha hüzün ve saygıyla anıyoruz.”

108 yıllık acıları ve yası paylaşıyoruz

Merkez Yürütme Kurulumuzun açıklaması:https://t.co/kiyV8Jsrhq

— DEM Parti (@DEMGenelMerkezi) April 24, 2023

Türkiye İşçi Partisi, “1915’i unutmayacağız” yazısının yer aldığı bir fotoğrafı içeren paylaşımında şunları ifade etti: “Coğrafyamızın kadim halklarından Ermeni halkının topraklarımızdan koparılmasının acısını yaşamaya devam ediyoruz. Bu Büyük Felaketle yüzleşmek sadece geçmişe değil, ortak geleceğimize karşı da sorumluluğumuzdur. Aydınlık ve özgür günlerde kardeşçe yaşayacağımız bir ülkeyi birlikte kuracağız.”

Coğrafyamızın kadim halklarından Ermeni halkının topraklarımızdan koparılmasının acısını yaşamaya devam ediyoruz. Bu Büyük Felaketle yüzleşmek sadece geçmişe değil, ortak geleceğimize karşı da sorumluluğumuzdur. Aydınlık ve özgür günlerde kardeşçe yaşayacağımız bir ülkeyi… pic.twitter.com/GmCTf1COrS

— Türkiye İşçi Partisi (@tipgenelmerkez) April 24, 2023

Yeşil Sol Parti eş sözcüleri Çiğdem Kılıçgün Uçar ve İbrahim Akın‘ın yaptığı ortak bir açıklamada da “1915’in acılarını paylaşıyor, halklarımızın yasına ortak oluyoruz. İnkârdan vazgeçip her şeyi tüm açıklığıyla konuştukça, acıları paylaştıkça geleceği birlikte kurabilmenin, Türkiyeliler olarak eşit yurttaşlık ilişkisi içinde bir arada yaşayabilmenin imkânlarını hep birlikte çoğaltmaktan başka seçeneğimiz olmadığını biliyoruz” denildi.

Kılıçgün Uçar ve Akın “Ermeni toplumunun yaşadığı insanlık trajedisini yüreğimizin derinliklerinde duyuyor, bu süreçte yaşamını yitirenleri bir kez daha saygıyla anıyoruz” ifadelerini kullandı.

https://twitter.com/YesillerSol/status/1650431570023464960?s=20

Emek Partisi (EMEP) Genel Başkanı Ercüment Akdeniz, yaptığı paylaşımda “Sürgün, soykırım ve asimilasyon politikalarıyla yüzleşmeden ne tarihsel yüzleşme ne de tam anlamıyla helalleşme mümkün. Ermeni halkının acılarını paylaşıyor, her türden ayrımcılığa karşı yaşasın halkların kardeşliği diyoruz” ifadelerine yer verdi.

Sürgün, soykırım ve asimilasyon politikalarıyla yüzleşmeden ne tarihsel yüzleşme ne de tam anlamıyla helalleşme mümkün. Ermeni halkının acılarını paylaşıyor, her türden ayrımcılığa karşı yaşasın halkların kardeşliği diyoruz. pic.twitter.com/1VlhG1DTqe

— Ercüment Akdeniz (@ErcmentAkdeniz) April 24, 2023

‘Yüzleşilmeyen suç tekrarlandı’

Halkların Demokratik Kongresi Halklar ve İnançlar Meclisi‘nin yaptığı “108 yıl boyunca Ermeni Soykırımıyla yüzleşilmedi” başlıklı açıklamasında şu ifadeler kullanıldı:

“Yüzleşilmeyen suç tekrarlandı ve coğrafyadaki acılar bugüne kadar sürdü. Ermeni soykırımı, yüzyılın başında katliamcı çizginin halklara reva gördüğü bir siyasetin sembolü haline geldi. Ermenilere yaşatılan soykırımla yüzleşilemediğinden dolayı Asuri, Süryani, Rum, Keldani, sonrasında Alevi ve Kürt halkların acıları da benzer bir şiddetle yaşandı. Katliamla ve acıyla yüzleşmek, Türkiye’nin demokratik geleceğinin ve bir arada birlikte yaşama kültürünün olmazsa olmazıdır. Halkların Demokratik Kongresi olarak, 108 yıl önce yaşanan Ermeni Soykırımı’nda katledilen canları saygıyla anıyoruz.”

108 yıl boyunca Ermeni Soykırımıyla yüzleşilemedi.

Yüzleşilmeyen suç tekrarlandı ve coğrafyadaki acılar bugüne kadar sürdü. Ermeni soykırımı, yüzyılın başında katliamcı çizginin halklara reva gördüğü bir siyasetin sembolü haline geldi.#24Nisan1915 #ErmeniSoykırımı pic.twitter.com/WmbbUTu84H

— Halkların Demokratik Kongresi (@HDK_KONGRE) April 24, 2023

‣ 1915 Ermeni Soykırımı ile yüzleşmek neden zor ama önemli?

Ne olmuştu?

Birinci Dünya Savaşı sürerken Anadolu‘da yaşayan Ermeniler 1915-1916 yıllarında, dönemin Osmanlı yönetimi tarafından Doğu Anadolu‘dan Suriye ve Mezopotamya‘ya sürgüne zorlanmıştı.

Açlık, susuzluk, hastalık ve katliamlar nedeniyle yüz binlerce Ermeni’nin sürgün sürecinde hayatını kaybetmesi, Ermenistan ve çok sayıda tarihçi tarafından bu dönemde bir milyonu aşkın Ermeninin sistematik olarak katledilmesi ve ağır koşullarda ölüme terk edilmesi olarak değerlendiriliyor ve süreç bir “soykırım” olarak nitelendiriyor.

Türkiye ise tehcir kararının, savaşın zorlu şartları altında silahlı isyana karşı “son çare” olarak alındığını savunuyor. Türkiye, acı olaylar yaşandığını kabul etmekle birlikte soykırım nitelendirmesini reddediyor.

Dünyada 30’dan fazla ülke Ermeni kırımını “soykırım” olarak tanıyor. Almanya‘da da Federal Meclis 2016 yılında Ermeni kırımını soykırım olarak nitelendiren bir kararı kabul etmişti. Alman hükümeti ise soykırımın hukuki bir tanımı bulunduğuna ve bu konudaki kararın yetkili mahkemelerce verilebileceğine işaret ederek Ermeni kırımıyla ilgili bu tanımlamayı kullanmıyor.

ABD Başkanı Biden ise “soykırım” ifadesini ilk kez 2021’de kullanmıştı.