By 
Plastik Anlaşması‘nın 3’üncü. tur görüşmeleri geçtiğimiz haftalarda tamamlandı. Görüşmeler ne yazık ki oturumlar arası müzakere masaları kurulamadan bitti. Bu hayal kırıklığının 4’üncü tur görüşmelerini olumsuz etkileyeceği şüphesiz. Bu durumun sorumlusu olan “benzer düşünen fosiller” ise durumdan gayet memnunlar.
Aslında daha INC-3 görüşmeleri başlamadan önce bile müzakerelerin temelinin ne olacağı konusunda önemli anlaşmazlıklar vardı. Bu anlaşmazlıkların temelinde oldukça iddialı olan ve INC Başkanı Gustavo Meza-Cuadra (Peru), Fransa‘nın Paris kentindeki INC-2’de tartışılanlardan hareketle hazırladığı Sıfır Taslak bulunuyordu. Şüphesiz ki başkan Meza-Cuadra’nın niyeti, müzakerelere temel oluşturacak bir yazılı metin oluşturmaktı. Bu nedenle de düzenlenmesi gereken konulara ilişkin ana tutumları kısa ve net bir şekilde özetlemişti. Ayrıca her bir konu başlığı için oldukça hırslı bir opsiyonun yanında daha az hırslı başka alternatifler de sunulmuştu.
Sıfır Taslak, istediği dengeyi kuramadı
Ancak bu bazı ülkeler için yeterli olmadı. Sıfır Taslağı dengesiz bir metin olarak gördüler ve belirli konularda herhangi bir düzenleme istemeyen konumlarını yansıtmak amacıyla, özellikle ilgili hükümler kapsamında taslakta herhangi bir metnin yer almaması seçeneğini talep ettiler. Hatta Körfez İşbirliği Konseyi’ne üye ülkeler daha da ileri giderek genel beyanlarında plastik polimerlere dair tüm ifadelerin Sıfır Taslak’tan çıkarılması çağrısında bile bulundu. İşte tüm bunlar hayal kırıklığı yaratan sonuca giden yoldaki taşları döşeyen adımlar oldu ve tüm delegasyonların safari yapıp gelmekten başka bir anlamı olmayan bir toplantı daha geçmiş oldu.
Her ne kadar 3’üncü tur görüşmeler hayal kırıklığı ile sonuçlanmış olsa da biz yine de sonraki tartışmalar için de faydalı olabilecek olan SCEPT yaklaşımını anlatmaya devam edelim.
Ne yapmalı?
Bir önceki yazımızda sıfır taslağın bölüm II’sinde yer alan hususların çoğuna değinmiştik. Özellikle kimyasallar ve polimerlerle ilgili kısımlara dair olması gerekenleri bir bir anlatmıştık. Bu bölümde de ürün tasarımı, bileşimi performansı, genişletilmiş üretici sorumluluğu, atık yönetimi ve mevcut plastik kirliliğine dair yapılması gerekenlere dair görüşleri aktarmaya çalışacağım. Bu sefer uzun uzun yazmak yerine maddeler halinde bir liste sunmanın daha uygun ve okuması daha kolay bir yaklaşım olacağı kanısındayım.
- Ürün tasarımı, bileşimi ve performansı için Seçenek 1’de yer alan metnin benimsenmesi gereklidir. Çünkü bu metinde yer alan maddeler, yasal olarak bağlayıcı ve küresel olarak kabul edilmiş unsurları destekler niteliktedir. Seçenek 1 tam olarak şunu söylemektedir:
- Her bir taraf, kendi topraklarında üretilen ve piyasasında bulunan plastik ve plastik ürünlerin, ilgili olduğu durumlarda sektöre veya ürüne özgü kriterler ve unsurlar da dahil olmak üzere, ek C bölüm I’de yer alan asgari tasarım ve performans kriterlerine ve diğer ilgili unsurlara, söz konusu ekte tanımlanan zaman dilimi içerisinde uymasını zorunlu kılacaktır.
- Her bir taraf, kendi topraklarında üretilen ve pazarında mevcut olan plastikler ve plastik ürünler için, ilgili olduğu durumlarda sektöre veya ürüne özgü kriterler ve unsurlar da dahil olmak üzere ek C’nin I. bölümünde yer alan tasarım ve performans kriterlerine ve diğer ilgili unsurlara dayalı belgelendirme prosedürleri ve etiketleme gereklilikleri oluşturacak ve sürdürecek ve plastiklerin ve plastik ürünlerin bu kriterlere ve unsurlara uygun olarak uygun şekilde etiketlenmesini zorunlu kılacaktır.”
- Plastik ürünlerin güvenlik, sürdürülebilirlik ve temel tasarım kriterleri, sektöre özgü kriterlerle birlikte öne çıkarılmalıdır.
- Aşağı yönlü çözüm önerileri yerine sıfır atık hiyerarşisinin de önerdiği gibi yeniden kullanım, yeniden doldurma, onarım ve en son da geri dönüşüm hedefleri önceliklendirilmelidir.
- Plastiğin üretimi ve tüm yaşam döngüsü boyunca güvenli ve sürdürülebilir kapalı döngü sistemleri için minimum tasarım kriterleri belirlenmelidir.
- Alternatif plastikler ve ürünleri için ayrı bir madde gereklilidir ve bu alternatif malzemelerin içeriği ve çevresel etkilerine dair şeffaflık benimsenmeli tanım karmaşıklığı giderilmelidir.
- Plastiğe dair uluslararası standartlar ve uyumlaştırılmış sistemler kullanılmalı ancak bunlar yapılırken anlaşma aracının gereksinimleri de karşılamalıdır.
- Geri dönüştürülmüş içeriğe sahip ürünlerde dikkatli olunmalı, kimyasallar ve mikro/nano plastiklere dair riskler göz önünde bulundurulmalıdır.
- Genişletilmiş üretici sorumluluğu, sadece bir ödeme aracı olarak görülmemeli, sürdürülebilir yeniden kullanım sistemlerini teşvik etmelidir.
- Atık yönetimi için küresel sektörel hedeflere odaklanılmalı ve yeşil finansman teşvik edilmelidir. Atık yönetiminin ayrılmaz bir parçası olan atık toplayıcıları gözetilmeli onlara dönük adil geçiş hakkındaki maddeler güncellenmeli ve atık toplayıcılarına özel önlemler alınmalıdır.
- Balıkçılık malzemeleri için özel yönetişim önemlidir ve gemi kaynaklı plastiklere karşı tedbirler alınmalıdır.
- Plastik kirliliği küresel boyutta ele alınmalıdır ve özel bir terimoloji kullanılmalıdır. Bunun yanında plastik kirliliği konusunda bilimsel kriterler belirlenmeli ve sürdürülebilir (yeşil yıkamacı olmayan) iş modelleri teşvik edilmelidir. Plastik kirliliğiyle mücadele için risk analizleri ve önlemler ön planda tutulmalıdır.
- Yerel hususları değerlendirebilecek geçiş organları oluşturulmalı ve finansman konusunda netlik sağlanmalıdır.
- Plastik yaşam döngüsü boyunca şeffaflık, takip, izleme ve etiketleme kriterleri belirlenmeli; kimyasal ve partikül göçü gibi şeffaflık kriterleri tüm plastik ürünleri kapsamalıdır. Ayrıca plastiklerin güvenlik ve sürdürülebilirlikle ilgili bilgileri ticari muafiyet olmaksızın açıklanmalıdır.
- Özellikle, yönetim organı tarafından kabul edilecek kılavuz İlkeler, tüm plastik ürünleri için belirli şeffaflık kriterlerinin dahil edilmesi gerektiği belirtilmiştir.
- Plastik ürünlerle ilgili nano ve mikroplastik içeriği, polimer türü, geri dönüştürülmüş içerik, dayanıklılık standardı ve güvenli kullanım bilgileri açık ve net bir şekilde etiketlenmelidir.
- Gelişmekte olan küçük ada devletleri gibi yerel hususları değerlendirebilecek bölgesel ve uluslararası geçiş organları kurulmalıdır.
- Stockholm Sözleşmesi’nin gizli ticari bilgiler için muafiyet tanımaması ilkesinin bu anlaşmada plastikler için de geçerli olması gereklidir.
Comments