Barok müziğin en önemli bestecisi Johann Sebastian Bach, kendi eserlerinin dünya klasikleri arasına gireceğini tahmin etmiş olabilir ama 300 yıl sonrasında çok farklı müzik türlerine de esin kaynağı olabileceğini muhtemelen aklına getirmemiştir.

1708 -1717 yılları arasında bestelediği Mi Minör Bourré, Led Zeppelin’in ikonik bestesi “Stairway to Heaven”a ve Beatles‘ın White Album’ünde yayınlanan Paul McCartney bestesi Blackbird’e esin kaynağı olmuştur. McCartney, Beatles’ın Bach’ın müziğinden çok etkilendiğini söylemiş ve deyim yerindeyse Bach’ın kendi döneminin bir nevi Pop Star’ı olduğunu ifade etmiştir. İngiliz progresif rock grubu Jethro Tull daha da ileriye giderek Bourré’nin cover’ını yapmış ve bir flüt virtüözü olan Ian Anderson lavta için yazılmış olan ve daha çok gitaristler tarafından icra edilen Bourré ‘yi ustaca yorumlamıştır.

Bach’ın bir başka eseri 1967 yılında bir İngiliz grubu Procol Harum’un ilk single’ına da esin kaynağı olacak ve eser grubun imza şarkısı olarak Rolling Stone dergisi tarafından tüm zamanların en iyi şarkıları arasında 57.sırada gösterilecekti. Bahis konusu şarkı “A Whiter Shade of Pale” ve esin kaynağı ise Bach’ın “Air On the G String” adlı süiti idi.

Grubun tüm şarkılarının söz yazarı olan Keith Read bir partide iken birinin yanındaki kadına “You’ve gone a whiter shade of pale” dediğini duyar. 2008 yılında Uncut dergisi ile yaptığı söyleşide hikayenin devamını şu şekilde anlatmıştır:

‘Soluğun daha beyaz bir tonu’

“Elimde başlangıç cümlesi vardı”:  A whiter shade of pale.. Soluğun daha beyaz bir tonu.  Bundan sonrası bir puzzle’ı tamamlamak gibiydi. Bir erkekle bir kadın arasındaki basit bir hikayeyi anlatmaktan çok, bir ortam yaratmaya çalışıyordum. ‘Oda uğuldarken uçuşan tavanlar’ sözleri ile bir sahne resmetmek istemiştim. Amacım bir gizem yaratmak değildi. Sanırım bir yozlaşma sahnesi tarif etmiş gibi gözüküyordum ama o zaman böyle bir deneyim yaşamayacak kadar gençtim.”

Bob Dylan’ın 60’ların ortasında yazdığı gerçeküstü şarkı hikayelerinden oldukça etkilenmiş olan Reid, ne ifade ettikleri tam olarak anlaşılmasa da dinleyicide çok kalıcı etkiler yaratan sözler yazmıştı.

Şarkının bestecisi Gary Brooker, iyi bir caz ve klasik müzik dinleyicisi olduğunu ve bestelerini yaparken her zaman klasikle rock’ı harmanladığını ifade ettiği söyleşide benzerliği şu şekilde anlatmıştır:

”Piyanoda Bach’ın ‘Air On the G String’ adlı eserini çalıyordum ve  ilk iki ölçüden sonra  bir şekilde yanılarak kendi tarzımda devam ettim. Akorların inişleri ve açılıştaki uzun notalar benzerlik gösteriyor ama ilk iki ölçüden sonra ‘A Whiter Shade of Pale’ çok farklı bir şekilde devam ediyor. Her iki eser de şarkı boyunca devam eden müthiş bir duyguyu ve derinliği paylaşıyorlar.”

“A Whiter Shade Of Pale” Londra’da Olimpic Sound stüdyolarında kaydedildi. 10 dakika süren şarkı önce dört kıtadan üç kıtaya sonra da radyolarda çalınabilmesi için iki kıtaya düşürüldü. 12 Mayıs 1967’de single olarak yayınlandı ve 8 Haziran’da İngiltere’de liste başına yükselip orada altı hafta kaldı. Tüm dünyada 10 milyon adet satarak tarihin en çok satan single’larından biri olan “A Whiter Shade of Pale”, John Lennon’un en çok sevdiği şarkılardandı ve 1967 yazının marşlarından biri oldu. Şarkı birçok ülkede liste başına yükseldi ve o zamandan beri bir başyapıt olarak müzik dünyasında kalıcı bir yer edindi.

Şarkının başka sanatçılar tarafından kaydedilmiş olan 1000’den fazla cover’ı oldu. Bunlardan en çok bilineni Annie Lennox’un 1995 yılında yaptığı ve İngiltere Listelerinde 16.sıraya kadar yükselmeyi başaran cover’ı idi.

“A Whiter Shade of Pale”in büyük bir hit olmasında şüphesiz Hammond orguyla Matthew Fisher’ın rolü büyüktü. Tüm soloların org ile Fisher tarafından çalınmasına karar verilmişti. Özellikle şarkının intro’sundaki katkısının göz ardı edilmesi ve besteciler arasında adının yer almamasına tepki olarak Fisher, beraber büyüdüğü ve The Paramounts grubundan beri beraber olduğu arkadaşlarından ayrılmaya karar verdi.

2005 yılına kadar sessiz kalan Fisher bu tarihte “A Whiter Shade Of Pale”’in müziğinin yazarları arasında gösterilmesi için bir dava açtı ve mahkeme 2005 sonrasındaki telif haklarından kendisine %40 pay verilmesine karar verdi. Temyiz mahkemesi ise davayı zaman aşımından düşürdü. Fisher 2009 yılında Lordlar Kamarası‘na başvurdu ve kamara tarihinde ilk defa telif hakları ile ilgili bir davaya baktı. İngiliz kanunlarında telif haklarının zaman aşımı ile ilgili bir madde olmadığını ve Fisher’ın geç kalmasının aslında davalıların lehine bir durum yaratığını not düşen jüri, oybirliği ile Fisher’ı lehine karar verdi.

Beş jüri üyesinden biri olan Barones Hale,”60’ları hatırlayan biri olarak” o unutulmaz org solosunun sahibinin haklarının tanınmasından büyük memnuniyet duyduğunu ifade etti.

Kaynakça

• Taylor T., From The Beatles to Led Zeppelin :10 iconic tracks inspired by classical composers, Far Out, May 2021
• Beviglia J, Behind The Song, Procol Harum,A Whiter Shade Of Pale, American Song Writer, June 2021
• A Whiter Sahde Of Pale, Songfacts
• A Whiter Shade of Pale, Procol Harum, Bourré, Johann Sebastian Bach, Wikipedia