Harmandalı katı atık depolama alanı bir an önce kapatılmalı

1992’de kullanıma açıldığında, ekonomik ömrünün yaklaşık 15 yıl olacağı hesaplanan Harmandalı Katı Atık Depolama Alanı’na İzmir’in günde 4500 tonu bulan evsel atığı hala depolanmaya devam ediliyor. Yeni bir depolama alanı bulunamadığı için tamamen dolan alandaki nispeten küçük bir bölgeye, halen evsel atık da depolanıyor. Alanın nispeten küçük bir bölgesinin kullanılmasının nedeni ise bölgede günden güne artan ve tüm Harmandalı yerleşimini tehdit eden heyelan tehlikesi.

5 Ekim’de alanın son durumunu değerlendirmek için Çiğli Kent Konseyi öncülüğünde teknik bir çalıştay düzenlendi. Bu çalıştaya İzmir Büyükşehir Belediyesi, İzmir Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, İzmir Tabip Odası, TMMOB’a bağlı meslek odaları, çevre ve ekoloji örgütlerinin temsilcileri katıldı. Çalıştay sonucu bir teknik rapor hazırlandı ve bu rapor geçtiğimiz hafta içinde kamuoyu ile paylaşıldı. Rapor, Harmandalı Heyelanı ve Harmandalı Atık Depolama Alanı ile Atık Yönetimi sürecine ilişkin değerlendirmeleri kapsıyor. İki ayrı çalışma grubu oluşturularak hazırlanan teknik rapor ürkütücü tespitlerle dolu.

Bu tespitlerin en başında ise bölgede günden güne artan heyelan tehdidi geliyor. Kamuoyu ile paylaşılan teknik rapordaki heyelana ilişkin tespitler şöyle:

• Bölgede heyelan, sadece Harmandalı’da sınırlı olmayıp, EVKA-5’ten Ulukent’e kadar geniş bir bölgede genel yaşamı etkilemektedir.
• Harmandalı çevresi heyelanı tetikleyici özelliğe sahip birçok diri fayın etki alanı içerisindedir. Son yıllarda Ege Bölgesi’nde meydana gelen sismik etkinlik, mevcut heyelanların gelişmesine büyük ölçüde katkı yapmaktadır.

• Bölgedeki kütle hareketlerinin geçmişi günümüzden binlerce yıl önceye dayanmaktadır. Dolayısıyla yapılan-jeolojik-jeoteknik çalışmaların verileri temel alındığına, katı atık depolama sisteminin heyelanı oluşturmadığı, ancak süreç içerisinde atıkların heyelan kütlesi ile birlikte hareket ettiği ve atık suların kayma dairesi içerisinde heyelana ikincil bir etki yaptığı düşünülmektedir.
• Katı Atık Depolama Sahası çevresinde, onlarca metreye varan ciddi kütle hareketleri yaşanmakta olup bölgenin topografyası her geçen gün gözle görünür şekilde değişmektedir. Buna göre heyelan çok aktiftir ve bazı evlere kadar ulaşmıştır. Şiddetli yağış ya da İzmir Depremi gibi yakın çevrede oluşabilecek tetiklenme ve ani bir hareketlenmeyle heyelanın çok daha geniş bir alanı etkileyerek diğer evlere kadar ulaşma tehlikesi bulunmaktadır.
• İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından bölgenin Afete Maruz Bölge ilan edilmesi yönünde zorunluluk bulunduğu ifade edilmektedir. Ancak AFAD tarafından yapılan değerlendirmede, 7269 Sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Kanunu hükümlerine göre gerekli koşulları sağlamadığı gerekçesi ile Afete Maruz bölge ilan edilemeyeceği belirtilmiştir. Ancak bölgedeki durum göz önüne alındığında bölgedeki durumun getirdiği özel koşullar nedeni ile sahanın Afete Maruz Bölge İlan edilme zorunluluğu bulunmaktadır.

Fay hattı üzerinde ve heyelan bölgesinde

Raporun Harmandalı Atık Depolama Alanı ile Atık Yönetimi sürecine ilişkin değerlendirmeleri ile ilgili ikinci bir bölümü de var. O bölümde de depolama alanın ömrünü doldurduğu ve bir an önce yeni bir atık depolama alanı önerisi yer alıyor:

“İzmir kentinde üretilen atıkların yönetimi ile ilgili sorun devam etmektedir. Kentte üretilen atığı büyük oranda depolayan Harmandalı bölgesi, mevcut hali ile, büyük yükü artık taşıyamamaktadır. İvedi olarak kentin katı atık sorununu çözümüne yönelik adımlar atılmalı, kent merkezinde oluşan atıkların bertarafı amacı ile entegre atık tesisi yeri ile ilgili sorun ivedilikle çözülerek, Harmandalı Katı Atık Depolama Alanı kapatılmalı ve güvenli bir şekilde terkedilmelidir.”

Kamuoyuna açıklanan beş sayfalık rapor alanın bir an önce kapatılması ve rehabilite edilmesini önerirken korkutucu bir gerçeğin de altını çiziyor. Depolama Alanı büyük bir heyelan bölgesinin üzerinde yer alıyor ve bölgenin topografyası her geçen gün gözle görülür bir şekilde değişiyor.  Üstelik bölgede çok sayıda aktif fay yer alıyor ve son aylarda bu faylardan kaynaklı küçüklü, büyüklü depremler yaşanıyor. Küçük bir yer sarsıntısı veya şiddetli bir yağmur bile bölgede büyük heyelanı harekete geçirebilir ve başta Harmandalı’nda olmak üzere yüzlerce bina tonlarca toprak, kaya ve çöpün altına kalabilir. Hatta şu anda bile raporda da belirtildiği gibi heyelan bazı konutlara bile ulaşmış… O nedenle raporun sonuç bölümünde de belirtildiği gibi alanın bir an önce kapatılması gerekiyor. Harmandalı Bölgesinde, ‘Afete Maruz Bölge’ kararı alınması da gerekli…

1992’den bu yana Harmandalı Katı Atık Depolama Alanı’na depolanan atık, İzmir’in her bölgesinde ortaya çıkan atık. Bu nedenle de sorun sadece Harmandalı’nın sorunu değil. Katı atık yönetimi sorununa bütün kentin birlikte çözüm bulması gerekiyor. Oysa şu ana kadar alandan kaynaklanan tüm sorunların bedelini Harmandalı insanı göğüsledi, üstelik bölge yeni yapılarla gittikçe daha da kalabalıklaşıyor. Şimdi tüm bu sorunların üzerine her an oluşabilecek heyelan sorunu da eklendi. Can ve mal güvenliği açısından Harmandalı’nda bir an önce çözüm açısından adımlar atılmalı… Bunun için merkezi ve yerel yönetimi ile tüm devlet kuruluşlarının; özellikle de Büyükşehir Belediyesi ile AFAD’ın hızla bir araya gelerek başta heyelan tehdidi olmak üzere sorunun çözüm için çalışması, Çiğli Kent Konseyi’nin çözüm için attığı adımda da ısrarcı olması gerekiyor. Eğer Harmandalı’nda bir an önce heyelan tehdidine karşı ciddi adımlar atılmazsa her an çok ciddi ve üzücü tablolar yaşanabilir.