Köşe Yazıları

Monsanto, Dünya Gıda Günü’nde uluslararası sivil mahkemede yargılanıyor

0

Bu yazı aysebereket.wordpress.com dan alınmıştır

Bu yıl Dünya Gıda Günü (16 Ekim 2016) kimyasal ve endüstriyel tarımın insan sağlığı ve doğa üzerindeki tahribatına odaklanıyor. Monsanto Tribünali, çokuluslu biyoteknoloji devini insan hakları ihlalleri, insanlık suçu ve çevre yıkımından (ekosit) sorumlu tutmak için kurulan bir uluslararası sivil toplum girişimi. 14-16 Ekim 2016 tarihlerinde Lahey, Hollanda’da yer alacak Tribünal’de beş uluslararası seçkin hakim beş kıtadan otuz tanığın ifadesini dinledikten sonra, Uluslararası Ceza Mahkemesi(UCM) prosedürlerine uygun olarak oluşturacağı tavsiye görüşünü, Aralık 2016 tarihinde bildirecek.

20

Dünyanın dört bir yanından gelen tanıklar Monsanto şirketinin sağlıkları, toplulukları ve geçim kaynakları üzerindeki etkisini anlatacak. Mahkemenin hedefindeki tek şirket Monsanto değil; endüstriyel tarımın en bilinen simgesi Monsanto’nun aracılığıyla çevre yıkımına ve insan sağlığının bozulmasına neden olan endüstriyel sistemin parçası olan tüm şirketler yargılanacak. Kısa bir süre önce ilan edilen Bayer ve Monsanto arasındaki satın alma anlaşması Aralık 2016’dan önce sonuçlansa bile mahkemenin görüşünü etkilemeyecek. Tribünalin amacı Monsanto’nun çevre ve insan sağlığı üzerinde yol açtığı zararlar hakkında bir yasal görüş bildirmekle birlikte, Monsanto ve benzeri kimyasal şirketlere açılacak davalarda kullanılabilecek geçerli yasal bir dosya oluşturmak.

Vandana Shiva Yedikule Bostanları’nda Foto: Serkan Ayazoğlu;

Vandana Shiva Yedikule Bostanları’nda Foto: Serkan Ayazoğlu;

Monsanto Tribünal’inin yürütme komitesinden öne çıkan bazı isimler arasında Ocak 2016’da Hrant Dink Vakfı’nın davetlisi olarak geldiği İstanbul’da, Boğaziçi Üniversitesi ve Yedikule Bostanları Girişimi’nin davetiyle Yedikule Bostanları’nı ziyaretederek desteğini gösteren çevre aktivistiVandana Shiva, Fransa’nın eski Çevre Bakanı Corinne Lepage , eski Birleşmiş Milletler Gıda Hakkı Özel Raportörü Olivier de Schutter, The World According to Monsanto belgeselinin yazarı ödüllü gazeteci Marie-Monique Robin, Güvenli Pestisit Efsanesi kitabının yazarı ve IFOAM Organics International’ın başkanı Andre Leu ve Monsanto’nun genetiği değiştirilmiş bir mısır çeşidi NK603 ve Monsanto’nun en çok satan ürünü ve dünyada en çok kullanılan ot öldürücü (glifosat etkin maddesi) Roundup’ın fareler üzerindeki etkisine dair yapılan tek bağımsız ve en uzun süreli (2yıl) araştırmanın başındaki Prof. Dr. Gilles-Eric Seralini yer alıyor.

Neden Monsanto Tribünali

Monsanto karşıtları, şirketin politik bağlantılarıyla, kanun koyuculara ve hükümet görevlilerine lobi yaparak, sistematik gizleme stratejileri uygulayarak, yalan ve rüşvete başvurarak, sahte bilimsel araştırmalar yaptırarak ve bilim insanlarına baskı uygulayarak, ve basını manipüle ederek ürünlerinin insan ve çevre üzerinde yol açtığı zararları görmezden gelmeyi başardığının altını çiziyor. Günümüzde Monsanto gibi bir şirket ya da yönetimine insan sağlığına ya da çevreye verdiği zarardan dolayı dava açmak neredeyse imkansız. Monsanto, diğer endüstriyel tarım devleri gibi, her yıl hakkında açılan davaları savuşturmak için inanılmaz paralar harcıyor. Açılan davaların büyük bir kısmı mahkeme dışında taraflar arasında yapılan maddi tazminat anlaşması ile çözümleniyor. Arada sırada ödenen tazminatlar şirketin uygulamalarını ve faaliyetlerini değiştirmesine yeterli olmuyor.

Tribünalin önemi

Lahey’deki Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) kurulduğu 2002 yılından bu yana çoğunlukla soykırım ve savaş suçu gibi insanlık suçlarını yargılıyor ancak bu yakında değişebilir. 15 Eylül 2016 tarihli açıklamasında UCM, “çevre yıkımı”, “doğal kaynakların istismarı” ve “yasadışı mülksüzleştirme”yle sonuçlanan suçlara öncelik vereceğini vurguladı. UCM, yetki sınırını resmi olarak genişletmediğini ancak insanlık suçu kapsamını genişleterek var olan ihlalleri değerlendireceğini belirtiyor. Öncelikli davaların kapsamını bu doğrultuda genişletilmesi, barış zamanında gerçekleştirilen ve kâr amacı güden insan hakları ihlallerinin geleneksel savaş suçları düzeyine çıkarılması çok olası. Dolayısıyla, Monsanto Tribünali UCM’de görülecek bir dava için önemli bir hazırlık olarak görülmekte.

Tribünalin işleyişi

22Tribünal işleyişini Birleşmiş Milletler’in 2011 yılında kabul ettiği “Ticaret ve İnsan Haklarına İlişkin Yol Gösterici İlkeler”e dayandıracak. Aynı zamanda, 2002 yılında Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin kuruluşuna yol açan Roma Statüsü’nü baz alarak, olası cezai sorumlulukları değerlendirecek. Tribünal, Monsanto’yu uluslararası ceza kanununa dahil edilmesi önerilen ekosit yani çevre kıyımı açısından da değerlendirecek. Ayrıca, bu mahkeme Roma Statüsü’nün ekosit suçunu içermesi ve kişi ve kuruluşların bu suçla yargılanmalarını mümkün kılabilmesi için yeniden düzenlenip, düzenlememesi gerektiğini değerlendirecek. Tribünal, aynı zamanda hukuk muhakemeleri kanununa uygun olarak Monsanto’yu görüş bildirmeye davet edecek ve Monsanto’nun kendisine yöneltilen suçlamalar ve tanık ifadelerinin karşısında sunacağı savunmayı dinleyecek.

Tribünal öncesi yapılacak çalıştaylar Monsanto faaliyetlerinin altı alandaki etkilerini inceleyor: Sağlıklı bir çevre hakkı, sağlık hakkı, gıda hakkı, ifade ve bilimsel araştırma hakkı, savaş suçuna iştirak ve ekosit. Burada detaylarına girmediğim ancak Tribünal’in sitesinde bulabileceğiniz çok sayıda uluslararası anlaşma ve yasaya dayandırılarak Monsanto’ya sorulacak ve yanıtı aranacak altı soru, özetle:

Soru 1 Monsanto şirketi, yürüttüğü faaliyetlerle güvenli, temiz, sağlıklı ve sürdürülebilir bir çevrede yaşama hakkını ihlal ediyor mu?

Soru 2 – Monsanto şirketi, yürüttüğü faaliyetlerle gıda hakkını ihlal ediyor mu?

Soru 3 – Monsanto şirketi, yürüttüğü faaliyetlerle en yüksek sağlık standartlarına erişim hakkını engelliyor mu?

Soru 4 -Monsanto, bilimsel araştırmalar için vazgeçilmez olan özgürlük ve fikir ve ifade özgürlüklerini ihlal ediyor mu?

Soru 5 – Monsanto şirketi, Amerika Birleşik Devletleri ordusuna 1962 yılında Vietnam’da başlatılan “Ranch Hand” operasyonu dahilinde malzeme tedarik ederek savaş suçuna iştirak etti mi?

Soru 6 – Çevreye ciddi zarar verdiği ya da yıkıma yol açtığı anlaşılan Monsanto’nun geçmiş ve mevcut faaliyetleri, küresel müşterekler ya da kimi insan topluluklarının bağlı oldukları ekosistemleri kayda değer ölçüde ve kalıcı olarak değiştirerek, ekosit (çevre kıyımı) suçu işlemekte midir?

Monsanto Tribünali’nden beklenilen sonuçlar

 Öncelikle, kamuoyu ve politika belirleyiciler Monsanto’nun faaliyetleri ve bunların çevre ve insan hakları üzerindeki etkileri hakkında daha çok bilgi edinebilecekler. Mahkeme, bir yandan endüstriyel ve kimyasal tarımın tehlikelerini gösterirken, diğer yandan ekolojik tarıma geçiş ihtiyacının nedenlerine de göstermiş olacak. Monsanto Tribünali, mağdur ve avukatlarına kendi ulusal mahkemelerinde açacakları davalar için yasal danışmanlık da verecek. Tribünal, Monsanto şirketi örneğinden yola çıkarak uluslararası hukukta yapılması gereken iki değişikliği, çokuluslu şirket mağdurlarının yasal tazminat hakları için uluslararası yasada değişikliğe gidilmesi ve ekosit suçunun uluslararası hukukta tanınması, de tartışmaya açacak.

23Tribünale paralel olarak yürütülecek Halk Meclisi ise dünyanın dört bir tarafından gelen aktivistlerin buluşarak, endüstriyel tarımın sorunlarının üstesinden gelebilecek stratejiler üzerine beraber çalışabilecekleri bir ortam sağlayacak. Tohum, pestisit, GDO, şirketlerin sorumlu tutulması ve agroekoloji konulu çalıştaylar, belgeseller ve sunumlar yer alacak.

Mahkemenin saatleri ve online canlı izlenebileceği link’ler Monsanto Tribünali sitesindebildirilecek. Bugüne kadar 70,000 kişinin üzerinde ve, aralarında La Via Campesina, Slow Food International, Friends of the Earth’ün de bulunduğu, yaklaşık 1000 STK ve şirket tarafından imzalanan bildirgeye imza atmak ya da maddi destekte bulunmak içinhttp://www.monsanto-tribunal.org/sign ‘ı ziyaret edebilirsiniz.

Kaynaklar:

http://www.monsanto-tribunal.org/How

https://www.theguardian.com/global/2016/sep/15/hague-court-widens-remit-to-include-environmental-destruction-cases

http://www.magmadergisi.com/haber/vandana-shiva-zeka-ile-aptallik-arasinda-gecen-bir-mucadele-bu

 

Bu yazı aysebereket.wordpress.com dan alınmıştır

19-ayse-bereket

 

Ayşe Bereket
aysebereket.wordpress.com/
Twitter: @aysebereket

You may also like

Comments

Comments are closed.