Çin’in en büyük tekstil şirketlerinden biri olan Wenzhou Tiancheng Tekstil Şirketi gibi şirketler, pamuklu giysileri geri dönüştürmek için çaba gösteriyor. Ancak bu gibi fabrikalar, giyim sektörünün “hızlı moda” tarafından domine edildiği bir ülkede pek de etkili olmuyor. Hızlı moda ürünü olarak adlandırılan ve çoğu çok ucuza üretilip birkaç kez kullanılabilen giysiler, pamuktan değil sentetiklerden üretiliyor. İklim değişikliğine, hava ve su kirliliğine katkıda bulunan petrokimyasallardan üretilen bu sentetikler, Çin’deki iç giyim satışlarının %70’ini oluşturuyor.
Tekstil atıkları ve moda sürdürülebilirliği konusunda çalışan, kar amacı gütmeyen Ellen MacArthur Vakfı‘na göre, dünya çapında giysilerin yalnızca yüzde 12’si geri dönüştürülebiliyor ve bu acil bir küresel sorun haline gelmiş durumda.
Çin’de ise tekstillerin yalnızca yaklaşık yüzde 20’si geri dönüştürülüyor. Bunların neredeyse tamamı da pamuklu giysilerden oluşuyor.
Moda uzmanı Shaway Yeh‘ göre, “döngüsel sürdürülebilirliği” sağlamak için büyük Çinli markaların atıklarının tamamen önlenmesi gerekiyor: “İşe geri dönüştürülebilir elyaflardan başlamak gerekiyor ve sonra tüm bu atık tekstiller tekrar kullanıma sunulmalı.”
Çin pamuğundaki zorLa çalışmanın izleri
Kâr amacı gütmeyen Human Rights Foundation‘dan Claudia Bennett, Çin pamuğunun üretimindeki bir başka önemli soruna dikkat çekiyor: Pamuğun çoğu , ağırlıklı olarak Sincan eyaletinde yaşayan ülkenin etnik Uygur azınlığının zorla çalıştırılmasından elde ediliyor.
Bennett, “Dünya genelinde pamuklu giysilerin beşte biri Uygurların zorunlu çalıştırılmasıyla bağlantılı” diyor.
ABD, mayıs ayında Uygurların zorunluğu işçiliğiyle üretilen mallardan kaçınmak için 26 Çinli pamuk tüccarından ithalatı engellemişti. Ancak tedarik zinciri çok belirsiz olduğu için, Uygur pamuğu “Made in China” etiketi taşımayan ülkelerde üretilen giysilerde de yaygın olarak kullanılıyor:
“Çok sayıda giyim markası Uygurların zorla çalıştırıldığı pamuk üretimine bağalı. Bunlar tedarik zincirindeki şeffaflık eksikliğinin arkasına saklanıyor.”
Hızlı moda markaları sürdürülebilirlik konusunda düşük puan alıyor
Bağımsız moda gözlemcisiRemake’in, büyük giyim şirketlerini çevresel, insan hakları ve eşitlik uygulamaları açısından değerlendirdiği bir rapora göre, en tanınmış markalar arasında hesap verebilirlik çok az.
Grup, yaklaşık 6 bin Çinli giyim fabrikasını kendi etiketi altında gruplandıran çevrimiçi pazar yeri Shein‘e olası 150 puana göre sadece 6 puan verdi. Çinli hızlı moda e-ticaret devi Temu ise Remake’den sıfır puan aldı. Kim Kardashian‘ın kurucu ortağı olduğu ABD markası SKIMS ve düşük fiyatlı marka Fashion Nova da sıfır puan aldı.
Sürdürülebilirlik alanında en yüksek puanı alan ise ABD perakendecisi Everlane. Everlane 40 puanla sadece kriterlerin yarısını yerine getirebildiğini gösterdi.
Çin’in iç politikası, destek olmuyor
Aslında kullanılmış giysilerden geri dönüştürülen pamuğun Çin’de yeni giysiler yapmak için kullanılması yasak. Bu kural başlangıçta, kirli malzemeyi geri dönüştüren merdivenaltı üretimleri ortadan kaldırmayı amaçlıyordu.
Ancak bu durum, örneğin Wenzhou Tiancheng fabrikasında kullanılmış giysilerden üretilen sıkı dokunmuş, halat benzeri pamuk ipliğinin büyük makaralarının yalnızca ihraç edilmek üzere, çoğunlukla Avrupa‘ya satılabileceği anlamına geliyor.
Daha da kötüsü, birçok Çinli tüketici kullanılmış ürün satın almak istemiyor. Wenzhou fabrikasının satış müdürü Kowen Tang, bunun sebebinin hane halkı gelirlerinin artması olduğunu söylüyor: “Yeni kıyafetler, yeni eşyalar almak istiyorlar.”
Genç Çinli tasarımcıların ‘sürdürülebilir moda’ ürünlerinin etkisi
Genç Çinliler arasında sürdürülebilirliğe ilişkin artan farkındalık ise, geri dönüştürülen ürünlerden ve ikinci el kıyafetlerden “yeniden üretim” yapan yeni giyim işletmelerinin ortaya çıkmasına katkıda bulunuyor.
Örneğin, 30 yaşındaki tasarımcı Da Bao‘nun, 2019 yılında ikinci el kıyafetlerden yola çıkarak yepyeni ve şık moda tasarımları yaratan Şanghay merkezli Times Remake markasını internette yayınlamasıyla başlayan girişim, şu anda bir giysi mağazasına dönüştü.
Vintage parçaların yanı sıra yeniden yapılmış giysileri de satan bir mağazasıyla ilgili konuşan Bao, tasarımların “geçmişin stiliyle günümüz moda estetiğinin birleşiminden oluştuğunu ve benzersiz bir şey ortaya çıkardığını” söylüyor.
Bir diğer tasarımcı Zhang Na‘nın, plastik şişeler, balık ağları ve un çuvalları gibi atık malzemelerden yapılmış giysiler, çantalar ve diğer aksesuarları satan Reclothing Bank adında bir moda markası oldukça rağbet görüyor.
Na’nın ürünlerin etiketlerinde, bileşimlerini, nasıl yapıldıklarını ve malzemelerin menşeini gösteren QR kodları bulunuyo ve Filipinler’de yüzyıllardır süregelen bir gelenek olan ananas yaprağından yapılan tekstil lifleri de dahil olmak üzere köklü üretim yöntemlerinden yararlanıyor.
Çinlilerin alışkanlıkları nasıl değiştirilecek?
Geri dönüştürülmüş giysiler, maliyetli üretim yöntemleri nedeniyle hızlı moda markalarına göre çok daha yüksek fiyat etiketine sahip.
Delaware Üniversitesi’nde moda ve giyim çalışmaları profesörü olan Sheng Lu, sorunun burada yattığını söylüyor:
“Yapılan araştırmalar, tüketicilerin geri dönüştürülmüş malzemelerden üretilen giysilere daha fazla para ödemeye istekli olmadığını, bunun yerine bu tür giysilerin ikinci el malzemeden yapıldığını gördükleri için daha düşük fiyat beklediklerini gösteriyor”
Lu, kullanılmış giysileri edinme, ayırma ve işleme maliyetlerinin daha yüksek olması nedeniyle, giysilerin üretiminin çok ucuz olduğu Çin’de sürdürülebilir modanın geniş çapta başarılı olabileceğini düşünmüyor: “Şirketlerin finansal teşviki yok. Gerçek değişim için, tıpkı elektrikli araç endüstrisini ilerleten hedefler gibi, ‘en tepeden daha net sinyaller verilmeli”
