By 
Erzincan İliç‘teki SSR Mining ve Çalık Holding ortaklığındaki Anagold Madencilik Şirketi’nin işlettiği Çöpler Altın Madeni’nde meydana gelen milyonlarca metreküp yığın liçi kaymasından üç gün sonra Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, madenin “çevre izin ve lisans belgesinin” iptal edildiğini duyurdu.
‣ İliç’teki Çöpler Altın Madeni’nin çevre izin ve lisans belgesi iptal edildi
Madenin “lisans şartlarının ortadan kalktığını” yazılı bir açıklamayla duyuran Bakanlık, yığın liçinin başka bir alana taşınacağını da bildirdi. Alanda oluşan kirlilik için ise, “Yüzeysel sular ile yer altı sularında ve hava kalitesinde olumsuz bir durum tespit edilmemiştir” denildi.
Bakanlığın açıklaması şu şekildeydi:
Erzincan’ın İliç ilçesinde 13 Şubat’ta toprak kayması olayının meydana geldiği maden ocağının lisans şartlarının ortadan kalktığı tespit edildiğinden çevre izin ve lisans belgesi iptal edilmiştir.
Toprak kayması sonucu akan malzemenin, geçici olarak depolanacağı alan belirlenmiştir. Geçirimsizliğin sağlanması amacıyla yapılan çalışmalar, Bakanlığımız gözetiminde devam etmekte olup mevcut alanda sızdırmazlık şartlarının sağlanmasının ardından, bölgeye akan malzemenin hazırlanan bu alana kaldırılmasına başlanacaktır.
Diğer taraftan Bakanlığımız, bölgedeki yüzeysel sular ve yer altı suları ile toprak kirliliği kapsamında çevresel izleme çalışmalarını aralıksız olarak sürdürmektedir. Bölgedeki hava kalitesi de aynı şekilde sürekli izlenmektedir.
Şimdiye kadar tamamlanan analiz sonuçlarına göre; yüzeysel sular ile yer altı sularında ve hava kalitesinde olumsuz bir durum tespit edilmemiş olup analiz çalışmalarına Mobil Su ve Atıksu Analiz Laboratuvarı, Çevre Referans Laboratuvarı ve Yetkili Çevre Laboratuvarlarında devam edilmektedir.
Konuyla ilgili tüm birimlerimiz sahada çalışmalarına devam etmekte olup süreci hassasiyetle takip etmekteyiz.”
Çevre izni ve lisansı ne demek?
Çevre İzni ve Lisansı’yla ilgili işlemler Bakanlığın “ÇED İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü”nce yapılıyor.
Buna göre, bir işletmenin çevre izni veya çevre izin ve lisans koşullarına aykırı iş ve işlemlerinin tespit edilmesi durumunda; yetkili merci tarafından Çevre Kanunu‘nun ilgili maddeleri uyarınca idari yaptırımlar uygulanıyor. “Uygunsuzluğun düzeltilmesi” için ise işletmeye yetkili merci, yani Bakanlık tarafından en fazla bir yıla kadar süre verilebiliyor.
İşletmeye süre verilmemesi veya işletmeye verilen sürenin bitiminde uygunsuzluğun giderilmemesi halinde, yetkili merci tarafından çevre izin veya çevre izin ve lisans belgesi iptal ediliyor. Çevre ve insan sağlığı yönünden tehlike yaratan faaliyetler nedeniyle ise işletmeye süre verilmeksizin çevre izin veya çevre izin ve lisans belgesi iptal ediliyor.
Süre verildi mi, işletme kapatıldı mı?
Bakanlığın açıklamasında “maden ocağının lisans şartlarının ortadan kalktığı tespit edildiğinden çevre izin ve lisans belgesi iptal edildiği”nden söz ediliyor. Ancak lisans şartlarının hangi gerekçelerle ortadan kalktığından, işletmeye süre verilip verilmediğinden bahsedilmiyor.
Öte yandan, çevre izin ve lisans belgesi iptali, ilgili işletmenin kapatılması anlamına da gelmiyor. Bakanlığın açıklamasından anlaşılan tek şey; Çöpler Altın Madeni’nin belirsiz bir süreliğine faaliyetinin durdurulduğu.
Çevre Bakanlığı’nın internet sayfasında konuyla ilgili “… Bu işletmeler için [ortaya çıkan sorunun giderilmesinin ardından- YG] izin süreci yeniden başlatılır ve işletme kendi adına yeni geçici faaliyet belgesi düzenlenene kadar faaliyette bulunamaz” deniyor ve bu belge olmadan faaliyette bulunan işletmeler hakkında 2872 sayılı Çevre Kanununun ilgili maddeleri uyarınca idari yaptırımlar uygulanacağından” söz ediliyor.
Önceki faaliyet durdurulmasında ne oldu?
2010 yılından bu yana Çöpler’de altın madenciliği yapan Anagold Madencilik Sanayi ve Ticaret AŞ’nin faaliyetleri, Haziran 2022’de maden sahasında siyanür sızıntısı olduğu gerekçesiyle Bakanlık tarafından durdurulmuştu. Şirket, sızıntı miktarının 8 kg. olduğunu belirtmiş ve bölgenin hemen temizlendiğini öne sürmüştü. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ise olaydan dört gün sonra açıklama yaparak denetim ekiplerinin bölgeye gönderildiğini ve firmaya en üst sınırdan; 16.4 milyon TL ceza kesildiğini belirtilmişti. (Anagold’un 2023’ün ilk dokuz ayında Çöpler Madeni’nden elde ettiği gelir 322,8 milyon dolar oldu. Şirketin karı da 46,5 milyon doları buldu. Şirket, bu madenden 2020’den bu yana yaklaşık 1,5 milyar dolar gelir ve 334,6 milyon dolar kar elde etti. YG)
Cumhuriyet Başsavcılığı da sızıntı iddialarıyla ilgili “çevreye zarar verecek şekilde, atık veya artıkların toprağa, suya veya havaya verilmesi” hükmünü içeren 182’nci maddesinde düzenlenen “çevrenin taksirle kirletilmesi” suçuyla soruşturma başlatmıştı.
Üç ay sonra, Eylül 2022’de maden yeniden faaliyete geçti. Firma tarafından yapılan açıklamada Bakanlık temsilcilerinin gözetimin gerçekleştirilen iyileştirme ile tüm kontrol sisteminin, olaydan önceki sisteme kıyasla daha da hassas hale getirildiği iddia edildi.
Ancak Türkiye ekonomisine katkı sağladığı gerekçesiyle firmaya men cezası uygulanmadı.
Madenin yeniden çalışmaya başlamasını duyuran Anagold’dan yapılan açıklama şöyleydi:
Madenimiz, açıldığı günden bu yana dünya standartlarındaki en üst seviye yönetmelikler ve yönergelere uyumlu bir şekilde çalışıyor. Aynı zamanda halihazırda üst seviyede olan çalışma sağlığı ve iş güvenliği tedbirlerimiz; yaşanan olay sonucunda insan ve çevre sağlığı açısından daha da iyileştirildi. Bu kapsamda tüm kontrol sistemimiz, olaydan önceki sisteme kıyasla daha da hassas hale getirildi. Ayrıca şiddetli yağış gibi olağandışı durumlarda yüzeydeki suyu toplamak için 2.100 m3’lük yağmur suyu (yüzey suyu) toplama havuzu inşa edildi.
Tüm girişimler, Bakanlık temsilcilerinin gözetimiyle ve görüşleriyle tamamlandı.
Anagold Madencilik, diğer ülkelerdeki maden sahalarında olduğu gibi Çöpler bölgesinde de Türkiye ve uluslararası mevzuatlar ve standartlar çerçevesinde, insan sağlığına ve çevresel sürdürülebilirliğe uygun şekilde faaliyetlerini sürdürüyor. Anagold Madencilik, geçmişte olduğu gibi gelecek dönemde de bölge halkına ve Türkiye ekonomisine katkı sağlamaya devam edecek. Halkımıza ve ülkemize hayırlı olsun.”
ÇED ve kapasite artışları
Çöpler’e ilişkin 2008’de ve 2014’te Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) raporları çıkarılmış, 2008’de maden için ÇED Olumlu kararı verildi.
2008’de verilen ÇED Raporu kapsamında 18 yıl sürdürülmesi planlanan faaliyetlerde 100 milyon ton kaya (pasa) ve 52 milyon ton cevher çıkarılacağı belirtiliyordu. Ancak rakamlar zaman içerisinde arttı.
2014’teki ÇED raporunda pasa 173 milyon tona çıkarıldı. 2021’de ise rakamlar dört kata kadar arttı; pasa 420 milyon tona, cevher 85,3 milyon tona çıkarıldı.
2019’da kapasite artırımı yapılarak sodyum siyanür 11 bin tona, sülfürik asit üretimi 122 bin tona çıkarıldı.
2021’de yayınlanan raporda ise 18 adet tehlikeli maddeye yer verildi. Bunlar arasında solunum yollarına, sudaki organizmalara, ciddi yanıklara, aşındırıcı etkilere, cilt ve gözde aşırı tahrişlere neden olan sodyum siyanür, nitrik asit, bakır sülfat, sodyum hidrosülfit gibi tehlikeli maddeler de bulunuyordu.
Siyanür sızmasından bir yıl sonra, yapılan tüm itirazlara ve devam eden davalara rağmen, 15 Haziran 2023’te şirket bir kez daha kapasite artışı başvurusu yaptı. Başvuruyu değerlendiren Erzincan Valiliği 16 Ağustos’ta ‘Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Gerekli Değildir’ kararı verdi.
Bu onayla birlikte şirket bölgede bulunan 1,746 hektarlık maden sahasına 5,83 hektarlık bir bölüm daha ekledi.
2021’den beri ise Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na açılan ÇED iptal davası sürüyor.
Bundan sonra ne olacak?
Erzincan Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından hazırlatılan Bilirkişi Ön Raporu dün (17 Şubat) açıklandı. Raporda asıl işveren Anagold Madencilik asli kusurlu bulunmadı, alt işveren şirketlere denetim yapmadığı gerekçesiyle tali kusurlu olduğu ileri sürüldü.
Asli kusur ise gerekli önlemleri almadığı gerekçesiyle çalışan ve yöneticilerde bulundu.
Bu durumda sorumluluğun çalışanlara, mühendislere ve alt işletmecilere yüklenerek Anagold’un, Çöpler’de tekrar faaliyete geçmesinin önünde, kamuoyu tepkisinin dışında bir engel bulunmuyor gibi görünüyor. Madenin derhal ve tamamen kapatılması ve sorumluların yargılanması için yapılan çağrılar ise ardı ardına geliyor.
‣ Doğa savunucularından İliç için ortak ses: Ekokırım ve insanlık suçu işleniyor
‣ İstanbul ve Ankara’da İliç eylemleri: Vahşi madenciliği durdurun
‣ TEMA: Siyanürlü milyonlarca metreküp toprak Fırat Havzası’na karıştı
‣ Bir suç duyurusu da TMMOB’dan: Çöpler Altın Madeni derhal kapatılmalı
‣ DEVA Partisi’nden İliç’le ilgili soru önergesi: Madenin çalışma ruhsatını askıya alacak mısınız?
‣ İliç altın madeni derhal kapatılmalıdır
ÇED raporuna göre maden sahasında cevher üretimi 2027 yılına dek devam edecek. Anagold 10 yıllık faaliyeti sonucu 4,8 milyar dolar işletme geliri elde ederken devlete yüzde 12 pay ödeyecek. Buna göre maden ömrü boyunca ödenecek devlet hakkı yaklaşık 198 milyon dolar civarında. Raporda devlet hakkında yüzde 40 teşvik indirimi uygulandığı da belirtiliyor.
Comments