Rizeliler Çay Çarşısı projesine tepkili: Rize’nin sembolü bardak mı?

Haber: Gençağa Karafazlı 

Rize’nin merkezinde kentsel dönüşüm kapsamında deniz dolgusu üzerine yıllar önce yapılan ve belediyeye ait yapıların temellerinin deniz suyu nedeniyle çürümeye başlaması ve tehlike arz etmeleri gerekçesiyle ay sonu yıkımlara başlanacak.

Ancak buna rağmen şehrin sahil dolgu alanlarında bu kez de Çay Çarşısı Güdümlü Proje yapılmak isteniyor. Projenin yasalara aykırı olduğunu belirten Rizeliler ise buna karşı çıkıyor.

Sayıştay: Kıyı Kanunu hükümlerine aykırı

Sayıştay’ın Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı (DOKA) 2019 Yılı Denetim Raporu’nda dolgu alanına yapılması planlanan ve 19 milyon 533 bin 333 lira 32 kuruşa mal olması beklenen Çay Çarşısı Güdümlü Projesi’nin Kıyı Kanunu’na aykırı olduğu belirlenmişti.

Sayıştay denetçileri Rize Belediyesi’nin proje için kendisine verilen 10 bin 45,57 m2’lik sahil dolgu alanını da ‘hukuka aykırı’ olarak Rize Ticaret Borsası’na tahsis ettiğini tespit etti. Denetçiler raporlarında şu değerlendirmeyi yaptı:

Bu itibarla projenin yapılacağı dolgu alanı arazi ile ilgili yer tahsisinde sorun bulunduğu gibi bu alan üzerine yapımı öngörülen yapılar da Kıyı Kanunu hükümlerine aykırılık teşkil etmektedir. Uygulanmasında mülkiyet, izin, imar, ortaklık ve benzeri hukuki ve teknik engeller bulunan projelerin desteklenmemesi gerekmektedir.”

Seçim vaadiydi

Sayıştay’ın Kıyı Kanunu hükümlerine aykırılık teşkil ettiği ve hukuki olmadığını belirttiği çay çarşısı, 2014 yılı yerel seçimlerinde Rize Belediyesi’nin 10 numara projeleri arasında gösteriliyordu.

Buna rağmen proje belediyeyle hiçbir hukuki bağı olmayan Rize Ticaret Borsası tarafından üstlenildi. DOKA’nın 15 milyon lira parasal destek sağladığı Çay Çarşısı’nın yapımı şu anda devam ediyor.

Yaklaşık 20 milyona mal olacak olan projeye göre Çay Çarşısı içindeki bardak görüntüsündeki bina içinde sinema, müze, seyir terası, çay ve yöresel eşyaların satış alanları, 24 saat yeme içme hizmeti verecek restoran yer alacak.

‘Devasa beton yığınından ince belli bardak’

Proje yapılmaya başlandıktan sonra toplumun her kesiminden de eleştiriler gelmeye başladı. Muhalefete yönelik eleştirileriyle bilinen Kaçkar TV’den Adnan Onay yazısında şu ifadeleri kullandı:

Rizeli yurttaşlar daha önce medya aracılığıyla tanıtımı yapılan projede bir çay bardağı sembolü olacağını bilse de hiç kimse maket görüntüsüne bakarak bunun dokuz-on kat yükselen bir beton bina olacağını düşünmüyordu.

Proje sanıldığı haliyle yapılsaydı proje kimsenin dikkatini çekmeden bitmiş olacaktı ancak, ince belli ardak görüntülü beton bina üst üste katlar atılınca devasa beton yığını herkesin gözüne batar oldu ve böylece tartışmalar başladı.

‘İnce belli bardak kılıfına uydurulmuş’

Çıkan tartışmaların seçilen sembolün yanlışlığına ilişkin devam ettiğini belirten Onay, yazısında asıl odaklanılması gerekenin kalıcı bina yapılmaması gereken alana on katlı bir bina yapılması olduğunu söyleyerek şöyle devam etti:

Burada yükselen binaya baktığımızda bardak sembolü işin sadece maskesi. Anlaşılan; vaktiyle burada yüksek katlı bir bina yapılması tasarlanmış ve işin kılıfına en uygun olan şeyin de çay bardağı olduğu kararına varılmış.

‘İlk tepkinin Erdoğan’dan gelmesi gerek’

Kentsel dönüşümle yenilenen şehir alanında binalarda en fazla beş kata izin verilirken dolgu alana 10 kat yapılmasının mantıksızlığını vurgulayan Onay yazısını şöyle sürdürdü:

Cumhurbaşkanımız R.T. Erdoğan her Rize ziyaretinde yatay mimariden bahsederken denizin kenarına gökdelen dikmek hangi mantığın ürünü bilmiyorum!

Kanaatimce; burada yapılan bu binaya ilk tepki koyacaklardan birisi Sayın Erdoğan olacaktır. Rize’yi ucube bir şehir halinden çıkarmak gerekirken, denizin kıyısına böylesine bir beton yığını yapılmasına kimsenin takılmaması ve işin bardak-çay filizi noktasında tartışılması şehrin kültürel dokusuyla ilgili acıklı bir manzara.

Aksoylu: Bardak doğru tercih değil

Sahil dolgu alanında hukuksuz bir şekilde yapımı devam eden çay çarşına yönelik eleştiri getiren isimlerden bir diğeri ise gazeteci yazar Recep Ali Aksoylu oldu. Aksoylu şu ifadelere yer verdi:

Çay Çarşısı fikrini benimsemekle, desteklemekle beraber bu çarşı ile ilgili paylaşılan görseldeki çay bardağına her seferinde mesafeli oldum. Çay kültürünü, ekonomisini çay bardağı mı, çay bitkisi – endüstrisi mi temsil eder?

Öyle ya Çay’ı simgelemek için tüketimi esnasında en çok tercih edilen nesne olduğundan hareketle bardağı sembol seçersen Adanalı da pamuğu “koza” ile değil pamuktan yapılan tekstille, iplikle sembolleştirir. Fındığı Giresunlu “fındık ezmesi”, Ordulu “Sarelle Kavanozu” ya da gofretle, Denizlilerde şehrin girişinden “Horoz” u kaldırıp yumurta koyarak kentlerini tanıtırlar. Antalya’da domates çok onlarda şehrin girişine menemen görseli mi koyacaklar? Malatya’ya da “kayısı reçeli kavanozu” mu yakışır?

Kandil: Proje başka yere yapılmalıydı 

Yüzlerce yurttaşın tepki gösterdiği Çay Çarşısı Projesi’ne AKP Rize Milletvekili aday adaylarından Avukat Seher Kandil de tepki gösterdi. Kandil şu ifadelerle projeye karşı çıktı:

Bu yapılanı anlamak mümkün değil. Her geçen gün bir sahil kenti olmaktan bizleri çıkartan görüntüler artık içimizi karartıyor. Bu proje sahilde yapılmamalıydı. Bir sahil kentinde yaşamak ve doğduğumuz bu kentte çocuklarımız sahil kentinde yaşadıklarını hissetmeliyiz. Proje başka bir yerde yapılmalıydı.