Nükleer füzyon tartışmaları: Çok geç kalındı, dikkatleri acil yapılması gerekenlerden uzaklaştırıyor

ABD‘li bilim insanlarının, laboratuvar ortamında tükettiğinden daha fazla enerji üreten bir nükleer füzyon reaksiyonu yaratmayı başarması,  bilim ve enerji çevrelerinde büyük bir heyecan yarattı. Ancak bazı uzmanlar ve bilim insanları nükleer füzyonun insanlığı kurtarabilmesi için artık çok geç olduğu kanısında. Üstelik bu yeni yeni teknolojinin ölümcül silahların geliştirilmesinin de önünü açabileceği uyarısı yapılıyor.

Uzun yıllardır nükleer füzyon alanında yapılan çalışmalar kapsamında geçen hafta açıklanan son gelişme, Kaliforniya, Livermore‘daki ABD Ulusal Ateşleme Tesisi’ndeki (NIF) deneylerde füzyon ateşlemesinin ilk kez başarıldığını duyurmuştu. Bu da nükleer füzyonla ilk kez net bir enerji kazancı elde edildiği (harcanan miktardan daha fazla enerji üretildiği) anlamına geliyor. Araştırmacılar bunu hidrojen izotopları döteryum ve trityum peletlerini bombalamak için 192 lazerlik bir dizi konuşlandırarak, yalnızca yıldızlarda ve termonükleer bombalarda bulunan sıcaklıkları üreterek hayata geçirdiklerini açıklamıştı. Bilim insanları izotopların daha sonra helyuma karışarak fazla enerjiyi serbest bıraktığını bildirdi.

Daha önce pek çok kez denendi

Nükleer füzyonun, yüksek düzeyde karbon emisyonu oluşturmadan büyük miktarlarda enerjiyi serbest bırakarak gezegenimiz için faydalı bir etkiye sahip olacağı ve iklim değişikliğine karşı savaşta şüphesiz bir destek olacağı yanlış değil. Ancak daha önce de 1950’li yılların ortalarından bu yana füzyon’un tükenmez bir yakıt kaynağı olarak kullanılabilmesi için pek çok araştırma yapılmış; hatta  1989’da Martin Fleischmann ve Stanley Pons, basit laboratuvar ekipmanı kullanarak füzyona ulaştıklarını duyurmuştu. Ancak bu dünya çapında manşetlere konu olsa da bir daha asla tekrarlanmadı.

Fransa‘nın Provence kentindeki Saint-Paul-lès-Durance’de inşa edilmekte olan ve 2023’e kadar füzyona ulaşması beklenen ancak programın 10 yıldan fazla gerisinde olan Uluslararası Termonükleer Deneysel Reaktörü (Iter) de de on milyarlarca dolar bütçesine rağmen, henüz bir başarıya ulaşmış değil.

Her durumda, ticari olarak uygulanabilir ilk nükleer füzyon santrallerinin inşasının sadece on veya yirmi yıl uzakta olduğu öngörüsü hiç gerçekleşmedi ve bilim insanlarının “Füzyon 30 yıl uzakta – ve her zaman öyle olacak” şakalarına konu oldu.

Guardian‘ın “Enerjinin ‘kutsal kâsesi’ nükleer füzyon dualarımızın cevabı değil” başlıklı çalışmasına katılan üç bilim insanı konuyla ilgili görüşlerini açıkladı. Deneyden çıkan sonuçların enerji teknolojileri için önemli olduğunu vurgulayan bilim insanları, buna rağmen teknolojinin kısa sürede hayata geçmesinin mümkün olmayacağı görüşünde.

Enerji ve çevre konularında uzman gazeteci Dr. Chris Cragg, bu reaktörlerin hayata geçmesinin çok uzun süreceğini söyledi: “Torunlarım 70 yaşına gelmeden gerçek bir füzyon santralinin faaliyete geçemeyeceğine bahse girerim. Ne de olsa bu noktaya gelmek bile 60 küsur yıla ve çok büyük miktarda paraya mal oldu.”

Avustralya’daki Yeni Güney Galler Üniversitesi’nden Dr. Mark Diesendorf da, “Ticari bir nükleer füzyon reaktörüne geçmek en az 25 yıl alabilir” dedi: “O zamana kadar, tüm dünya, başta Güneş ve rüzgar olmak üzere, güvenli ve temiz yenilenebilir enerjiyle güçlendirilmeli.”

Nükleer silahlarda kullanılabilir

Diesendorf’a göre nükleer füzyonun güvenli ve temiz olduğu iddiası da doğru değil. Deneydekine benzer lazer füzyon sistemleri, plütonyum-239, uranyum-235 ve uranyum-233 nükleer patlayıcılarının üretiminde kullanılan nötronların oluşturulması amacına da hizmet edebilir. Yani, geleceğin füzyon reaktörleri, askeri güçlere nükleer bombalar için hammadde üretmenin yeni yollarını sağlayabilir.

Mark Diesendorf, Livermore laboratuvarının, Sovyetler Birliği‘nin 1949’da atom bombasını denemelerine yanıt olarak 1952’de kurulduğunu da hatırlattı.

‘Dikkatleri acil yapılması gerekenlerden uzaklaştırıyor’

Yeşil enerji çalışmaları yürüten Dick Willis ise yeni nesillerin iklim krizi karşısında yaşayacakları zorluklara dikkat çekti: Bilim insanları ve mühendisler için harika bir başarı. Ancak bu, çocuklarımın ve torunlarımın iklim krizi yüzünden karşılaşacağı zorluklara karşı zerre kadar olumlu fark yaratmayacak. İklim krizinin etkilerini hafifletmek için yalnızca birkaç yılımız kaldı. En iyimserler bile, füzyon enerjisinin şebekelere katkıda bulunmasının onlarca yıl alacağını biliyor. Konuyla ilgili manşetler sadece güven vermeye ve dikkatleri tam da şimdi yapılması gerekenlerin aciliyetinden uzaklaştırmaya hizmet ediyor.”

Füzyon gücünün dünyayı kurtarmak için zamanında gelmeyeceğini söyleyen Manchester Üniversitesi‘nden nükleer füzyon alanında araştırma görevlisi Aneeqa Khan da “Hala ticari füzyondan çok uzaktayız ve şu anda iklim krizinde bize yardımcı olamaz. “NIF’in bu sonucu, bilim için bir başarıdır, ancak yararlı, bol miktarda temiz enerji sağlamaktan hala çok uzak” dedi.