[COP28] 130’un üzerinde devlet başkanı Gıda Sistemleri Deklarasyonu’nu imzaladı

COP28’de tarım sektöründeki 150’den fazla kuruluştan oluşan bir koalisyon, gıda sistemlerinin insanlar, doğa ve iklim için dönüştürülmesi çağrısında bulundu. 130’dan fazla başbakan ve devlet başkanı Sürdürülebilir Tarım, Dayanıklı Gıda Sistemleri ve İklim Eylemine ilişkin Cop28 BAE Deklarasyonu’nu imzaladı.

Bugün (1 Aralık) 130’dan fazla başbakan ve başkanın imzaladığı deklarasyon, daha geniş iklim eyleminin bir parçası olarak gıda sistemlerini uyarlama ve “dönüştürme” konusundaki türünün ilk taahhüdü.

‣[COP28’e doğru] Zirvede eti ‘sürdürülebilir beslenme’ olarak sunma planları açığa çıktı 

‣ Araştırma: Sadece et, süt ürünleri ve pirinç, 1,5 derece iklim eşiğinin aşılmasına neden olacak

‘Bariz bir şekilde eksik’

Ancak sürdürülebilir gıda sistemleri konusunda bağımsız, uzman bir panel olan Sürdürülebilir Gıda Sistemleri Uluslararası Uzmanlar Paneli (Ipes-Food), beyanın yasal olarak bağlayıcı hiçbir taahhüt içermediğine dikkat çekti: Bazı ülkelerde aşırı miktardaki gıda israfı, endüstriyel olarak üretilen et ve işlenmiş gıdaların aşırı tüketimi ve gıda endüstrisinin devasa fosil yakıt ayak izi gibi iklimle ilgili temel sorunların üstesinden gelmeye yönelik hiçbir hedef veya net adım yok.

Guardian’ın aktardığına göre; Ipes-Food eş başkanı ve Üçüncü Dünya Ağı kıdemli araştırmacısı Lim Li Ching şunları söyledi:

“Gıda sistemlerinin nihayet iklim müzakerelerinin merkezinde ve hükümetin en üst düzeylerinde yerini aldığını görmek cesaret verici. Sera gazı emisyonlarının üçte birinden ve fosil yakıt kullanımının yüzde 15’inden sorumlu olan endüstriyel gıda sistemini dönüştürmek için acil eyleme geçmeden küresel iklim hedeflerimize ulaşamayız. Ancak bu önemli bir ilk adım olsa da kullanılan dil oldukça belirsiz kalıyor ve belirli eylemler ile ölçülebilir hedefler bariz bir şekilde eksik.”

AFP’nin aktardığına göre; bildirgeyi imzalayan ülkeler arasında ABD, Avrupa Birliği, Çin ve Brezilya da yer aldı. COP28 bildirisine göre, 134 ülke 5,7 milyar insana ev sahipliği yapıyor ve küresel gıda sisteminden kaynaklanan tüm sera gazı emisyonlarının dörtte üçünden fazlasını, yani dünya çapındaki toplam emisyonların yüzde 25’ini temsil ediyor.

Deklerasyonu hangi ülkeler imzaladı?

Deklerasyonun 134 imzacısı bulunuyor. Aralarında Türkiye‘nin bulunmadığı imzacı ülkeler şunlar:

Gıdanın Geleceği için Küresel İttifak’tan Patty Fong, fosil yakıtlara doğrudan atıfta bulunulmayan deklarasyonun “göze çarpan bir ihmal” olduğunu söyledi. Fong, şunları aktardı:

“Gıda sistemleri her yıl yakılan fosil yakıtların en az yüzde 15’ini oluşturmasına rağmen -ki bu oran tüm AB ülkeleri ve Rusya’nın emisyonlarının toplamına eşittir- bildirge hükümetlerin gıda emisyonlarıyla nasıl mücadele edeceğini ortaya koymuyor ve fosil yakıtlara hiç atıfta bulunmuyor.”

Gıda için atılan imzalar neden önemli?

The Guardian kısa bir süre önce sektörden gelen baskıların Gıda ve Tarım Örgütü‘nün sığırların sera gazı emisyonlarını arttırmadaki rolüne ilişkin raporlarının sansürlenmesine yol açtığını ortaya çıkarmıştı.

Bilim insanları, hızlı bir şekilde harekete geçilmediği takdirde, sadece tarımdan kaynaklanan metan salımı bile dünyayı sanayi öncesi seviyelerin 1.5C üzerine çıkaracağını ve bunun da dünyayı geri dönüşü olmayan bir iklim çöküşüne sürükleme riski taşıdığını belirtiyor.

Küresel olarak sığır eti üretiminden kaynaklanan emisyonların kabaca tüm Hindistan ulusunun emisyonlarına eşit olmasına ve bilimin emisyonları azaltmanın tek kesin yolu olarak beslenme şeklinde bir değişime işaret etmesine rağmen sızdırılan belgelere göre şirketlerin metan gazının azaltılmasının tartışıldığı etkinliklere katılımı teşvik ediliyor.

Bu nedenle söz konusu deklerasyon oldukça önem teşkil ediyor.

‣ [COP28’e doğru] Belgeler sızdırıldı: Ev sahibi BAE iklim görüşmeleri sırasında petrol anlaşmalarını teşvik etmiş

‣ [COP28’e doğru] Dünya fosil yakıtlardan vazgeçme konusunda anlaşabilir mi?

‣ [COP28’e doğru] COP28 sponsorlarının çoğu net sıfır hedeflerine imza atmamış

Gıda için eylem çağrısı 

Öte yandan COP28’de çiftçiler ve gıda sistemi aktörleri, işletmeler, yerel yönetimler, tüketiciler, sivil toplum ve birçok kuruluştan oluşan geniş bir koalisyon, zorlayıcı ve iddialı bir Devlet Dışı Aktörler Eylem Çağrısı yayınladı.

Eylem Çağrısı, gıda ve tarım alanında çalışan çok sayıda farklı aktörü, gıda sistemlerinin dönüştürülmesine yönelik ortak bir vizyon ve öncelikli eylemler etrafında birleştiriyor.

Böylece en geç COP29’a kadar uyumlu, bütüncül ve küresel hedefin yanı sıra hükümetlerin, iş dünyasının ve finans aktörlerinin daha fazla eylemde bulunmasını ve hesap verebilirliğini sağlamak için eyleme geçirilebilir, kanıta dayalı, yerel olarak uygun gıda sistemleri geçiş yolları çağrısında bulunulmuş oldu.

Eylem Çağrısı halihazırda 150’den fazla kuruluş tarafından onaylandı ve COP’ta gıdanın ilk kez tematik bir gün olarak gündeme geleceği 10 Aralık Gıda, Tarım ve Su Günü’ne kadar imzacılara açık kalacak.

Öte yandan COP28’de gıda sistemlerine ilişkin ek duyurular, girişimler ve eylemler bekleniyor. Bunların Brezilya’daki COP30’a kadar önümüzdeki iki yıl içinde ölçülebilir ilerleme sağlaması amaçlanıyor.

Bu eylem çağrısını destekleyen Devlet Dışı Aktörler koalisyonu şunları kapsıyor:

Çiftçi grupları – Dünya Çiftçiler Örgütü, Doğu Afrika Çiftçiler Federasyonu, Jamaika Kırsal Kadın Üreticiler Ağı, Avrupa Karbon Çiftçileri ve diğer küçük ve orta ölçekli çiftçi grupları dahil olmak üzere Avrupa, Asya, Okyanusya, Afrika, Latin Amerika ve Kuzey Amerika’dan çiftçi örgütleri,

Yerli topluluklar – Küresel Bölgesel Topluluklar İttifakı ve Tarımsal Biyoçeşitlilik ve Gıda Egemenliği için Yerli Ortaklığı (TIP),

Ticari kuruluşlar – Danone, Unilever ve Nestlé gibi işletmeler ile WBCSD ve KOBİ’ler gibi iş örgütleri;

Sivil toplum grupları – Consumers International, The Nature Conservancy, Rainforest Alliance, Conservation International, WWF, Global Alliance for Improved Nutrition, Access to Nutrition Initiative, Food and Land Use Coalition, Waste Resources and Action Programme (WRAP), Compassion in World Farming ve World Animal Welfare dahil olmak üzere iklim, beslenme, doğa/biyoçeşitlilik, hayvan hakları, tüketici grupları ve diğerleri,

Yerel yönetimler – C40 ve ICLEI ve NYC Belediye Başkanlığı Gıda Ofisi,

Yatırımcı ağları – Rockefeller Foundation, Bezos Earth Fund, IKEA Foundation, Walton Family Foundation, Mo Ibrahim Foundation, ClimateWorks Foundation ve Global Alliance for the Future of Food,

Finansal kuruluşlar – GAWA Capital, Pegasus Capital ve Clarmondial gibi finans kuruluşları ile Good Food Finance Network ve Asia Investor Group on Climate Change,

Araştırma enstitüleri – CGIAR, Simon Fraser Üniversitesi, Stanford Okyanus Çözümleri Merkezi ve Abdul Latif Jameel Su ve Gıda Sistemleri Laboratuvarı (J-WAFS), Massachusetts Teknoloji Enstitüsü,

Eylem Çağrısını imzalayan tüm kuruluşların tam listesine buradan ulaşabilirsiniz.