By George Monbiot – www.monbiot.com
Ekonomik krizi unutun. Bir an için daha acil olan tehdite bakın: gıda kıtlığı dünyayı kredi krizinden çok daha hızlı bir şekilde sallıyor.Çeviren: Efe Göktoğan
Rakamları görmüşsünüzdür: pirincin fiyatı geçtiğimiz sene %75, buğdayınki %130 arttı(1). Dünyada 37 ülkede gıda krizi var. Dünya Bankasına göre yüz milyon insan yüksek fiyatlar nedeniyle daha derin bir fakirliğe sürüklenebilir(2). Ancak en anlamlı istatistiği kaçırdığınıza bahse girerim. 2.1 milyar tonluk geçen yılın tahıl rekoltesi ile tüm rekorlar kırıldı. Bir önceki seneden neredeyse %5 daha fazla bir miktar. Başka bir değişle, kriz gıda stokları iklim değişikliğinden etkilenmeden önce başladı. Eğer açlık şu an kapımızdaysa ya hasatlar azalırsa ne olacak?
Bol miktarda gıdamız var. Sadece insanların boğazlarına ulaşamıyor. BM Gıda ve Tarım Kurumuna (FAO) göre bu sene üretilecek 2.13 milyar tonun ancak 1.01 milyar tonu insanları besleyecek(4).
Şiddetle biyo-yakıtlar hakkında bir makale daha yazmaya meylediyorum. Bu sabahtan itibaren Birleşik Kırallıktaki tüm taşımacılık yakıtı satıcıları yakıtlarına ethanol ya da tahıllardan üretilen biodiesel katmak zorundalar. Dünya bankası “bir spor aracın deposunu ethanol ile doldurmak için gereken tahıl ile bir kişi bir yıl doyabilir.”(5) diyor. Geçen yıl küresel huhubat stokları 53 milyon tok azaldı(6); bu size açlık uçurumunun ebatı hakkında kaba bir fikir verebilir. Biyo-yakıtların üretiminde bu yıl neredeyse 100 milyon ton tahıl tüketilecek(7), ki bu da krizin birinci nedenine işaret ediyor. The Guardian’ın dünkü sayısında ulaşım bakanı Ruth Kelly “Yeni bulgular ışığında gerekirse politikalarımızda değişikliğe gideriz.”(8) diye söz verdi. Daha ne gibi bir bulguya ihtiyacı var ki? Küresel bir insanlık krizinin ortasında, yasal olarak yiyecekleri yakıt olarak kullanmak zorundayız. Bu ülkedeki her şöförün uymak zorunda olduğu bir insanlık suçu ile karşı karşıyayız.
Dört yıldır bunları söyleyip duruyorum, öyle ki artık canım sıkıldı. Tabii ki hükümetten tahılları en hızlı yiyeceğe* çeviren kuralları yırtıp atmalarını istemeliyiz. Ancak küresel açlığın daha büyük bir nedeni var, ancak daha az ilgi çekiyor çünkü çok daha uzun süredir bu sorunla beraber yaşıyoruz. 100 milyon ton yiyecek araçları doyurmak için harcanacakken 760 milyon ton yiyecek (9) ise insanların sökülüp hayvanların beslenmesinde kullanılıyor.
Asya ve Latin Amerika’da et tüketimi patlama yaşarken Birleşik Krallıkta hükümetin veri toplamaya başladığı 1974’den beri çok az bir değişiklik gerçekleşmiş. Kişi başına haftalık 1kg (10) ile küresel ortalamanın hala %40 üstünde (11), ancak Amerika Birleşik Devletlerinde tüketilenin yarısından daha az(12). Biz (İngilizler) 30 yıl önce yediğimizden daha az dana eti yiyip daha çok tavuk yiyoruz, ki bu da daha düşük bir etki demektir. Dana yavrusu ürettiği bir kilogram et başına 8kg tahıl tükeyior; tavuk ise 2kg. Böyle bile olsa tüketim miktarımız yine de sürdürülebilir değil.
Dergisi The Land’de Simon Fairlie 30 yıl önce Kenneth Mellanby’nin kitabı “İngiltere kendini besleyebilir mi?”deki rakamları güncellemiş. Fairlie’nin hesabına göre geleneksel tarım yöntemleriyle üretilen bir vegan beslenme tarzının sadece 3 milyon hektar ekilebilir toprağa ihtiyacı olacak (ki bu şu ankinin yarısı)(13). Et tüketimimizi yarıya indirirsek, karma bir tarım sistemi ile 4.4 milyon hektar ekilebilir alana ve 6.4 milyon hektar meraya ihtiyacımız olacak. Vegan bir İngiltere dünya gıda stoklarına çok ciddi bir katkı yapabilir.
Ancak uygulayamadığım bir diyeti savunamam. 18 ay kadar denedim; 12 kilo kaybedip, kemik beyazı oldum ve az daha deliriyordum. Birkaç sağlıklı görünen vegan tanıyorum ve onlara imreniyorum. Ancak yaptığım her konuşmadan sonra bir sürü vegan tarafından onların hayat tarzını takip etmem konusunda taciz ediliyorum. Ancak çoğunlukla ciltlerinin enteresan bir inci grisine döndüğünü de görmezden gelemiyorum.
Ne miktarda et tüketimi sürdürülebilirdir? Bir yaklaşıma göre kesintiyi insan sayısındaki artışa göre hesaplamalıyız. BM 2050’de 9 milyar olacağımızı tahmin ediyor. Bu yeni insanların 325 milyon ton tahıla ihtiyacı olacak(14). Bir an için bayan Kelly gibi politikacıların cömert bir şekilde “yeni bulgular ışığında politikalarını değiştirip” gıdayı yakıta çevirmekten vaz geçtiğini varsayalım. Yine var sayalım ki bitki yetiştiriciliğindeki gelişmelerin iklim değişikliğinin etkileriyle başa çıkabildi. Halen fazladan 225 milyon ton tahıla ihtiyacımız olacaktır. Bu geriye hayvancılık için 531 milyon ton bırakır. Bu da sürdürülebilir bir et ve süt tüketim miktarının bugünkü tüketimin %30 altında olacağı anlamına gelir. Bu kişi başına haftada 420g et tüketimi demektir, ki İngilterenin ortalama tüketiminin %40’ına tekabül eder.
Hesabı güçleştiren bazı etkenler var. Eğer daha az et tüketirsek daha çok bitkisel proteine ihtiyacımız olacak, ki bu da hayvanlardan daha fazla alanı bitkisel tarıma aktarmak demek. Diğer yandan hayvanlıcığın bir kısmı meralarda yapılıyor, yani gıda kıtlığına bir etkisi yok. Simon Fairlie’nin hesaplarına ögre hayvancılık sadece ekilmeye uygun olmayan arazilerde yapılsa ve hayvanlar sadece gıda proseslerinin atıklarıyla beslense dünya et ve süt üretiminin 1/3 ile 2/3 arasında bir miktarını üretebiliriz(15). Ancak bu öneri başka bir soruna takılıyor. FAO hayvancılığın sera gazı salınımının %18’inden sorumlu olduğunu hesaplıyor. Özellikle sürülerin serbestçe otladığı yerlerde çevresel etki korkunç oluyor(16). Nihayetinde ne kadar et yemeliyiz sorusuna verilebilecek en doğru yanıt; “mümkün olduğunca az” oluyor. Eti pek çok kültürün şimdiye kadar yaptığı gibi özel günler için saklayalım.
Hem çevresel hem de insani nedenler yüzünden büyükbaş kabul edilemez. Domuz ve tavuk çok daha verimli besleniyor; ancak çiftlik içinde özgür değiller ise başka bir ahlaki sorunla karşılaşıyoruz: tutuldukları dehşet verici koşullar. İnsanları et yerine Tilapia yemeye çağırıyorum. Tatlısu balığı olan tilapia tamamiyle bitkisel gıdalarla büyütülebiliyor ve dönüşüm oranı çok yüksek – 1.6kg yem için 1kg et(17). Eti kavanozda yetiştirebilene kadar sürdürülebilir et-yiyiciliğe en çok bu kadar yaklaşabiliriz.
Bu makaleyi tekrar okuduğumda bir yanıyla gerçeküstü olduğunu gördüm. Dünyanın yarısı aç kalıp kalmayacağını düşünürken, ben önümüzdeki sınırsız seçenekleri değerlendiriyorum. Burada (İngilterede) gıda fiyatları çok önemli değil. Marketlerimiz her zamankinden daha iyi stok yapıyorlar. Küresel gıda krizini çok hafif hissediyoruz, eğer hissediyorsak. Bu kadar farklı iki ekonominin bir gezegen üstünde nasıl var olabildiğini kavramak zor, ta ki birbirlerini beslediklerini anlayana kadar.
Referanslar:
1. Eg http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/7284196.stm
2. World Bank, 14th April 2008. Food Price Crisis Imperils 100 Million in Poor Countries, Zoellick Says. Press release. http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/NEWS/0,,contentMDK:21729143~menuPK:51062075~pagePK:34370~piPK:34424~theSitePK:4607,00.html
3. Food and Agriculture Organisation, April 2008. Crop Prospects and Food Situation.
http://www.fao.org/docrep/010/ai465e/ai465e01.htm
4. ibid.
5. World Bank, 2008. Biofuels: The Promise and the Risks. http://econ.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/EXTDEC/EXTRESEARCH/EXTWDRS/EXTWDR2008/0,,contentMDK:21501336~pagePK:64167689~piPK:64167673~theSitePK:2795143,00.html
6. Gerrit Buntrock, 6th December 2007. Cheap no more. The Economist.
7. Food and Agriculture Organisation, April 2008, ibid.
8. Ruth Kelly, 14th April 2008. Biofuels: a blueprint for the future? The Guardian.
9. Food and Agriculture Organisation, April 2008, ibid.
10. The British government gives a total meat purchase figure of 1042g/person/week for 2006.
http://statistics.defra.gov.uk/esg/publications/efs/datasets/UKHHcons.xls
11. There’s a discussion of global average figures here: http://envirostats.info/2007/09/18/0406/
12. See Food and Agriculture Organisation, 2006. Livestock’s Long Shadow. Figure 1.4, p9.
ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/010/a0701e/a0701e.pdf
13. Simon Fairlie, Winter 2007-8. Can Britain Feed Itself? The Land.
14. Based on the current population of 6.8bn consuming 1006mt of grain.
15. Simon Fairlie, forthcoming. Default livestock farming. The Land, Summer 2008.
16. Food and Agriculture Organisation, 2006. Livestock’s Long Shadow.
ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/010/a0701e/a0701e.pdf
17. The FAO (ibid) gives 1.6-1.8. On April 12th, I spoke to Francis Murray of the Institute of Aquaculture, University of Stirling, who suggested 1.5.
*Çevirmenin notu: Yazar burada “en hızlı yiyecek” derken (İng.: the fastest food of all) “fast food” tamlamasıyla dalga geçiyor, ancak esas gönderme yaptığı “en hızlı yiyecek” araç yakıtlarıdır.
Comments