Rapor: Plastik endüstrisi onlarca yıldır ‘geri dönüşüm’ masalıyla halkı aldatıyor

Raporun yazarları,  mevcut araştırmaları ve yakın zamanda ortaya çıkan iç belgeleri birleştiren İklim Bütünlüğü Araştırma Merkezi’nin (CCI) çalışmalarının yasal işlem için temel oluşturabileceğini söylüyor.

CCI Başkanı Richard Wiles, “”Şirketler yalan söyledi.Onları sebep oldukları zarardan sorumlu tutmanın zamanı geldi” dedi ve sebep oldukları zararın bedelini ödemeleri gerektiğine vurgu yaptı.

Petrol ve gazdan üretilen plastiğin geri dönüştürülmesini oldukça zor. Kimyasal olarak farklı binlerce plastik çeşidinin çoğu birlikte geri dönüştürülemediğinden, bunu yapmak titiz bir ayırma gerekiyor. Bu da zaten pahalı olan süreci daha da pahalı hale getiriyor. Başka bir zorluk da malzemenin her yeniden kullanıldığında bozulması yani genellikle yalnızca bir veya iki kez yeniden kullanılabilmesi. Daha fazla kullanılmaya kalkılırsa bozunuyor ve her seferinde daha zehirli hale geliyor.

Rapor, sektörün bu varoluşsal zorlukları onlarca yıldır bildiğini ancak pazarlama kampanyalarında bu bilgiyi gizlediğini gösteriyor .

Plastik üreticileri geri dönüşüm konusunda halkı yanılttı

Araştırmada onlarca yıldır süren kampanyanın kapsamını gösteren önceki araştırmaların yanı sıra yeni ortaya çıkan dahili belgelerden de yararlanılmış. 

Ortaya çıkanlar, son birkaç on yılda endüstri içerisindeki kişilerin geri dönüşümü “kalıcı bir katı atık çözümü olarak kabul edilemeyeceğini” ve “sonsuza kadar devam edemeyeceğini” söylediğini gösteriyor.

Yazarlar, kanıtların, petrol ve petrokimya şirketlerinin yanı sıra ticari birliklerinin, halkı yanıltıcı pazarlama ve kirliliğe karşı korumak için tasarlanmış yasaları çiğnemiş olabileceğini gösterdiğini söylüyor.

Pazarlama stratejilerinin tek kullanımlık plastik sektörünün büyümesine olanak sağladığı ve atık ve kirliliğe etkili çözüm getirecek düzenlemelerden kaçındığı belirtilen çalışmanın baş yazarı raporun baş yazarı Davis Allen, “Tek kullanımlık plastiklere odaklanırlarsa insanların satın alacağını, satın alacağını ve satın alacağını biliyorlardı” dedi.

Üreticiler, 1950’lerde ürünleri için sürekli büyüyen bir pazar sağlamak üzere “tek kullanımlık plastikleri” üretmeye başlamıştı. Davis Allen, “Tek kullanımlık plastiklere odaklanırlarsa insanların satın alacağını, satın alacağını ve satın alacağını biliyorlardı” dedi.

1956’daki bir endüstri konferansında, bir ticaret grubu olan Plastik Endüstrisi Derneği, (sonradan Plastik Sanayicileri Derneği adını aldı) üreticilerden “düşük maliyet, büyük hacim” ve “tüketilebilirlik” konularına odaklanmalarını ve malzemelerin “çöp vagonuna” atılmasını hedeflemelerini istemişti.

Sonraki yıllarda sektör, plastiklerin kolaylıkla çöp alanlarına atılabileceğini veya çöp yakma fırınlarında yakılabileceğini kamuoyuna anlattı. Ancak 1980’lerde belediyeler market poşetleri ve diğer plastik ürünleri yasaklamayı düşünmeye başlayınca sektör yeni bir çözüm olarak, geri dönüşümü teşvik etmeye başladı.

‣ Yeni araştırmaya göre plastik geri dönüşümü devasa miktarda tehlikeli atık üretiyor
‣ Plastiklerde gizli toksinler, endüstrinin kirli sırrı: Çözüm geri dönüşüm değil
‣ Geri dönüştürülmüş plastikler, sağlığınızı daha fazla tehdit edebilir

1994 yılında, ABD’de yapılan bir endüstri toplantısında Eastman Chemical‘ın bir temsilcisi uygun plastik geri dönüşüm altyapısının gerekliliği hakkında konuşurken “Bir gün bu gerçek olabilir. Uyanmamız ve katı atık sorunundan çıkış yolumuzu geri dönüşümle sağlayamayacağımızın farkına varmamız daha muhtemel.” Aynı toplantıda  Exxon Chemical’ın başkan yardımcısı Irwin Levowitz de kimyasal geri dönüşümün yaygın bir biçimini “temel olarak ekonomik olmayan bir süreç” olarak nitelendirdi.

Wiles, “Yaptıkları açıkça dolandırıcılık” dedi.

Plastik sektörüne yönelik hukuki girişimler artıyor

Raporun yazarlarına göre bu kamuoyu aldatmacası, tüketicileri ve halkı kurumsal suiistimal ve kirlilikten korumak için tasarlanmış yasaların ihlali anlamına geliyor.

CCI’ın hukuk ve baş danışman başkan yardımcısı Alyssa Johl, “Başsavcılar ve diğer yetkililer, bu şirketlerin halkı dolandırdığına dair kanıtları dikkatlice değerlendirmeli ve onları sorumlu tutmak için gerekli adımları atmalıdır” diyor.

Rapor, plastik endüstrisi ve geri dönüşümün giderek artan bir kamuoyu incelemesiyle karşı karşıya olduğu bir dönemde geldi. İki yıl önce Kaliforniya‘nın başsavcısı Rob Bonta, fosil yakıt ve petrokimya üreticileri hakkında “küresel plastik kirliliği krizine neden olma ve onu şiddetlendirmedeki rolleri nedeniyle” kamuya açık bir soruşturma başlatmıştı. 

Geçen yıl şubat ayında da ABD Ohio‘da meydana gelen zehirli trenin raydan çıkması, plastik yapımında kullanılan bir kanserojen olan vinil klorürün yasaklanmasını talep eden bir oluşumu de harekete geçirdi. Geçtiğimiz ay EPA, potansiyel bir yasağa doğru atılan ilk adım olan kimyasalın sağlık incelemesini duyurdu .

2023 yılında da New York eyaleti, PepsiCo’ya karşı, tek kullanımlık plastiklerin kamuyu rahatsız etme yasalarını ihlal ettiğini ve şirketin tüketicileri geri dönüşümün etkinliği konusunda yanılttığını öne süren bir dava açtı.

Atıktan kurtulmanın en iyi yolu üretmemek, kullanmamak

Plastik kirliliğini azaltmanın en iyi yolu tek kullanımlık plastiklerin üretimini tamamen durdurmak ve tüketiciler açısında da bunlardan kaçınmak.

Dünyanın yıllık plastik atıklarının yaklaşık yüzde dokuzu başarıyla geri dönüştürülüyor. Döngüsel Ekonomide Plastiklere ilişkin Avrupa Stratejisi kapsamında hedef, 2025 yılına kadar 10 milyon ton geri dönüştürülmüş plastiği AB’deki ürünlere girmesi yönünde. Avrupa’da her yıl neredeyse 26 milyon ton plastik atık üretiliyor.