Yazan: Cara Anna

Yeşil Gazete için çeviren: Hatice Pehlevan

***

Uganda’nın başkenti Kampala, hafta içi günlerinde yumuşak bir sis battaniyesi altında öksürerek uyanıyor. Kampala’nın tepeleri minibüs ve motosikletlerin sabah telaşı geçtikten sonra daha belirgin bir şekilde fark ediliyor. Burası dünyanın en bilinen iklim aktivistlerinden biri olan Vanessa Nakate’nin evim dediği Doğu Afrika şehri.

25 yaşındaki aktivistin tanınırlığı hızlı bir şekilde arttı. Kampala’daki yakınlarıyla birlikte ilk sade protestosunu dünyanın başlatmasının ardından üç yıl bile geçmedi.

Geçen haftalarda, Associated Press‘e verdiği bir röportajında –geçen yıl uluslararası ilgi çeken ve fotoğraftan çıkarıldığı için Nakate’yi derinden üzen Associated Press- bu yıkıcı olay hakkındaki görüşlerini dile getirdi. İskoçya’daki Birleşmiş Milletler iklim konuşmalarının sonuçlarından  hayal kırıklığına uğradığını belirten Nakate, kendisiyle birlikte diğer genç iklim aktivistlerinin gelecek yıl için neler planladıklarından bahsetti.

İklim krizinden etkilenen toplulukların çoğu Afrika’da

Genç aktivistin COP26 olarak bilinen zirve konuşmalarına dair liderlerin halk için ve gezegen için harekete geçeceğini beklediklerini ifade etmesine karşın dünya sanayi öncesi zamanlardan sonra 2.5 derece daha fazla ısınma yolunda ilerliyor.

Nakate şunları söylüyor: “Bu, 1.5 derce ısınma limitinin oldukça üzerinde ve iklim kriziyle öncelikli olarak yüzleşen çok sayıda topluluk için ölüm anlamına geliyor.”

Krizin belirtileri küresel olarak çok vahim düzeyde. Kuzey Kutup Bölgesi dünyanın geri kalanından üç kat daha hızlı ısınıyor. Covid 19 pandemisindeki kapanmalardan kaynaklanan karbondioksit salımlarındaki ciddi düşüş neredeyse yok oldu. Bu yıl Kanada’da ve (ABD) Kuzey Pasifik‘te etkili olan sıcak dalgaları rekor düzeylerde kaydedilirken Sibirya‘da yanan ormanlar don tabakasını zayıflattı. Avrupa’daki ölümcül seller daha önce iklim konusunu hesaba katmayan bazı insanları iklim tehdidiyle yüzleştirdi.

Yine de iklim krizinden etkilenen toplulukların çoğu Afrikalı. Afrika 1,3 milyar nüfusu ile en az küresel emisyona katkı sağlıyor; %4’ten daha az ama iklim krizi nedeniyle en çok mağdur olanlar da onlar.

Bu mağduriyetin sonuçları bazı durumlarda çoktan görülmeye başlandı. Ölümcül kuraklıklar yaban hayatı ve Doğu Afrika’nın bazı bölümlerindeki hayvancılığı mahvediyor. Batı ve Güney Afrika’yı su kıtlığı sarsıyor. Sonuç olarak açlık Madagaskar’dan Somali’ye milyonlarca insanı etkiliyor.

Zengin ülkelerin gelişmekte olan ülkelere yaklaşan felaketlerle başa çıkmaları için söz verdiği yıllık 100 milyar finansman yardımı ise henüz ortada görünmüyor.

‘Varız, buradayız ama sesimiz duyulmuyor’

Nakate yumuşak ama kararlı bir sesle “Biz açlığa alışamayız” diyor, çünkü içindeki sessizlik yerini onu bu noktaya getiren inançlara bırakıyor: “Neslimizin tükenmesine alışamayız, kaybolmuş kültürlere, tarihlere ve geleneklere alışamayız. İklim krizi tüm bunları alıp götürüyor.”

Bir sonraki büyük iklim konferansı Afrika’da Mısır’da olacak ve bu, kıta üzerine doğrudan ilgi çekmek için bir şans.

Aynı zamanda küresel iklim etkinliklerinde yer kapmaya çalışan Afrika’nın 54 ülkesindeki aktivist ve temsilciler için de bir deneme olacak.

“Çoğu zaman Afrika’daki aktivistler kayıp sesler olarak adlandırıldı. Ama biz kayıp değiliz” diye konuşuyor  Nakate: “Biz varız, buradayız ama sadece duyulmuyoruz.”

Afrika ülkelerindeki bazı aktivistler gibi COP26’ya katılmak için fon sağlama, onay belgesi veya Covid 19 aşısına ulaşma konusunda zorluklarla karşılaştı. Nakate, geçen yıl Dünya Ekonomi Forumu’nda AP’nin iklim aktivistleri fotoğrafından kesilip çıkarıldığında  kendisini silinmiş hissettiğini anlatıyor. AP karardaki hatasından ve yol açtığı hasardan dolayı özür diledi.

Nakate, Afrika’nın iklim aktivistlerini sadece dinlemenin yeterli olmadığını beliriyor.  Gücü olanlar bu talepler konusunda eyleme geçmek zorunda:

“Onlardan sadece tatlı sözler, tatlı vaatler duymak istemiyoruz. Vaatler gezegeni değiştirmeyecek, teminatlar insanların çektiği sıkıntıları sonlandırmayacak.”

İklim aktivisti, özellikle kömür ve petrol gibi fosil yakıtların çıkarılmasına finans sağlamaya devam eden hükümet ve iş dünyası liderlerinin etkili bir eylemde bulunmasının gerekli olduğunu söylüyor.

Kimseyi şahsen göreve çağırmamayı tercih ediyor ama 1968’den beri iktidarda olan Uganda Başkanı Yoweri Museveni’ye yazdığı mektubun cevaplanıp cevaplanmadığı sorulduğunda olumsuz yanıt veriyor. Mektup, tartışmalı olan Uganda’dan komşusu Tanzanya’ya gemiyle ham madde gönderilmesini sağlayacak olan petrol boru hattı projesi hakkındaydı.

‘İklim adaleti istiyoruz’

Aslına bakılırsa 77 yaşındaki lider, işletme diplomasıyla üniversiteden mezun olduktan kısa bir süre sonra dünyada en çok tanınan Ugandalılardan biri olan ve iklim aktivizminden ilham alan Nakate ile hiç iletişime geçmemişti.

Son zamanlardaki “A Bigger Picture” (Daha Büyük Resim) adlı kitabında Nakate, liderlerin iklim konusundaki kararlarının çoğunlukla söyleşilerinde hakim olan bilgilerden uzak bir şekilde gerçek yaşamda nasıl sonuçlandığını dile getiriyor.

Ürünlerini iklim sarsıntılarından dolayı kaybeden çiftçilerin ailelerine nasıl bakacağı konusunda da endişeli. Gelir kaybının çocukları okulu bırakmaya, genç kadınları erken yaşta evlenmeye zorlamasından kaygı duyuyor:

“Bu sadece bizim sera gazı emisyonlarının azaltılmasını istememizle ilgili değil. Biz gezegeni ve insanları korumayı merkezine alan adalet istiyoruz, çünkü iklim krizi her şeyden önce yoksulluğu şiddetlendiriyor. Eğer iklim değişikliği milyonlarca insanı yoksulluğa iterse ve onları bu çıkmazda tutmaya devam ederse, yoksulluğu tamamen ortadan kaldıramayız.”

Genç iklim aktivistlerinin kendilerini dünya çapında karar vermenin merkezi haline gelmelerini nasıl sağlayabilecekleri sorulduğunda, Nakate sosyal medyada veya başka yerlerde kendi platformlarını yaratarak kendilerinin duyulmasını sağladıklarını güvenle ifade ediyor.

“Eğer size masa verilmezse, kendiniz için bir masa yaparsınız” diyor.  230.000’den fazla takipçine tweet atabileceği bir mesaj bu.

2022’de Nakate’nin işi evine daha yakın olacak çünkü Uganda’daki okullara güneş paneli sağlamak ve tüketilen odun miktarını azaltmak için çevre dostu fırın temin etmek için bir proje kovalıyor.

Birkaç hafta içinde Kampala’daki ilk iklim protestosunun üçüncü yıl dönümü olacağını fark edince “Bu yolculuğun ne kadar hızlı geçtiğine inanamıyorum. Aktivizm çok zor olabilir, çok fazla iş olabilir ama konuşmaya devam etmek için tutku ve heves gerekiyor” diye konuşuyor.

Ayrıca ona göre, kesinlikle gerekli olan şey, umut. Yeniden doğmuş bir Hıristiyan olarak bu umudu Tanrıda buluyor. Tanrı “Mücadele verdiğin gelecek gerçekten mümkün ve onu elde edebilirsin,” inancını sürdürmesine yardım ediyor.

Makelenin İngilizce orijinali