Bilim insanları: Dünya tehlikeli devrilme noktalarının eşiğinde

Exeter Üniversitesi tarafından koordine edilen bugün yayınlanan Global Tipping Points (Küresel Devrilme Noktaları) Raporu’na göre, daha önce yüksek etkili, düşük olasılıklı olaylar olarak kabul edilen doğal dünyadaki feci devrilme noktaları, hızla “yüksek etkili, yüksek olasılıklı olaylar” haline geliyor.

Devrilme noktalarına ilişkin bugüne kadar yapılmış en kapsamlı değerlendirme olan Küresel Devrilme Noktaları Raporu, insanlığın şu anda feci bir yörüngede olduğunu söylüyor.

Kaynak: Küresel Devrilme Noktaları Raporu

Bulgular bir milata işaret ediyor

Fosil yakıtların kullanımdan kaldırılma hızı ve sıfır-karbon çözümlerinin büyümesi artık milyarlarca insanın geleceğini belirleyecek.

Rapor, mevcut küresel yönetişimin sorunun boyutları karşısında yetersiz kaldığını belirtiyor ve olumlu dönüm noktalarını tetikleyecek koordineli eylemler de dahil olmak üzere, gidişatı hızla değiştirmek için altı temel tavsiyede bulunuyor.

Devrilme noktası, küçük bir değişimin genellikle hızlı ve geri döndürülemez bir dönüşüme yol açmasıyla ortaya çıkar ve etkileri olumlu ya da olumsuz olabilir.

Grafik: Kişi başına düşen ortalama karbon ayak izinin bazı ülkeler için dökümü- Kaynak: Küresel Devrilme Noktaları

‘Her zamanki gibi iş yapmak artık mümkün değil’

Rapor, 26 olumsuz Dünya sistemi devrilme noktasının değerlendirilmesine dayanarak, “her zamanki gibi iş yapmanın” artık mümkün olmadığı sonucuna varıyor – doğada ve toplumlarda hızlı değişiklikler zaten oluyor ve daha fazlası da geliyor.

Küresel ısınmanın 1,5°C’yi aşma yolunda ilerlemesiyle birlikte, büyük buz tabakalarının çökmesi ve sıcak su mercan resiflerinin yaygın ölümleri de dahil olmak üzere en az beş yeryüzü sisteminin devrilme noktasının tetiklenmesi muhtemel görülüyor.

Yeryüzü sisteminin devrilme noktaları çoğaldıkça, temel ürün yetiştirme kapasitesinin felaket boyutunda, küresel ölçekte kaybedilmesi riski ortaya çıkıyor.

İllüstrasyon: Angus Mauire

İklim ve ekolojik krizi durdurmak için acilen harekete geçilmezse, doğal dünya parçalandıkça toplumlar da bunalacak.

Alternatif olarak, şu anda COP28’de bir araya gelen liderler tarafından hızlandırılan acil küresel eylem, olumlu devrilme noktalarını harekete geçirebilir ve dünyayı gelişen, sürdürülebilir bir geleceğe doğru yönlendirebilir.

Rapor, bunu yapmak için bir plan ortaya koyuyor ve cesur, koordineli politikaların enerji, ulaşım ve gıda dahil olmak üzere birçok sektörde olumlu devrilme noktalarını tetikleyebileceğini söylüyor.

Bir dizi olumlu devrilme noktası milyonlarca hayatı kurtaracak, milyarlarca insanı sıkıntıdan kurtaracak, iklimle ilgili trilyonlarca dolarlık zararı önleyecek ve hepimizin bağımlı olduğu doğal dünyayı restore etmeye başlayacak.

‘Devrilme noktaları, insanlığın daha önce hiç karşılaşmadığı büyüklükte tehditler oluşturuyor’

Rapor, Bezos Earth Fund ortaklığında Exeter Üniversitesi koordinasyonunda 200’den fazla araştırmacıdan oluşan uluslararası bir ekip tarafından hazırlandı.

Exeter Küresel Sistemler Enstitüsü‘nden Profesör Tim Lenton, “Dünya sistemindeki devrilme noktaları, insanlığın daha önce hiç karşılaşmadığı büyüklükte tehditler oluşturuyor” dedi.

‘Devrilme noktaları aynı zamanda en iyi umudumuzu da sunuyor’

“Tüm ekosistemlerin ve temel ürün yetiştirme kapasitesinin kaybı da dahil olmak üzere yıkıcı domino etkilerini tetikleyebilir, kitlesel yerinden edilme, siyasi istikrarsızlık ve mali çöküş gibi toplumsal etkileri olabilir” ifadelerini kullanan Lenton, ayrıca şunları aktardı:

“Ancak devrilme noktaları aynı zamanda en iyi umudumuzu da sunuyor: toplumlarımızda ve ekonomilerimizde olumlu devrilme noktalarına öncelik vermemiz ve bunları tetiklememiz gerekiyor. Bu, yenilenebilir enerji ve elektrikli araçlardan toplumsal hareketlere ve bitki temelli diyetlere kadar çeşitli alanlarda halihazırda gerçekleşiyor. Şimdi, insanlık için güvenli, adil ve sürdürülebilir bir gelecek sağlamak üzere bir dizi olumlu devrilme noktasını serbest bırakma zamanıdır.”

Takviye kuvvet çağrısı

Oslo Üniversitesi‘nden Dr. Manjana Milkoreit, “Şu anda küresel yönetişim sistemimiz, yaklaşan tehditlerle başa çıkmak ve acilen gerekli çözümleri uygulamak için yetersiz” dedi.

“Bazı Dünya sistemi devrilme noktalarının artık tetiklenmesi ve uluslar içinde ve arasında ciddi ve orantısız etkilere neden olması muhtemeldir” diyen Milkoreit, şunları dile getirdi:

“Bu durum, uyum ile kayıp ve zarar yönetişiminin güçlendirilmesi, mevcut çerçevelerin düzenlenmesi ve kaynakların devrilme noktası tehditlerini hesaba katacak şekilde arttırılması için acil bir ivme sağlamaktadır. Bu krizi önlemek – ve bunu adil bir şekilde yapmak – COP28’in ve devam eden küresel işbirliğinin temel hedefi olmalıdır. İyi bir küresel yönetişim, özellikle olumlu dönüm noktalarını tetikleyerek bunun gerçekleşmesini sağlayabilir.”

‘Pozitif devrilme noktaları birbirlerini güçlendirmek/hızlandırmak üzere birleşebilir’

Exeter Üniversitesi’nden Dr. Steve Smith şunları söyledi:

“Tıpkı Dünya sisteminin devrilme noktalarında olduğu gibi, pozitif devrilme noktaları da birbirlerini güçlendirmek ve hızlandırmak üzere birleşebilir. Örneğin, elektrikli araçların karayolu taşımacılığının baskın biçimi haline gelmesini sağlayacak dönüm noktasını geçerken, batarya teknolojisi daha iyi ve daha ucuz hale gelmeye devam ediyor. Bu, yenilenebilir enerjinin depolanması için bataryaların kullanımında bir başka olumlu dönüm noktasını tetikleyebilir, evlerimizde ısı pompalarının kullanımında bir diğerini güçlendirebilir ve bu böyle devam edebilir.

Siyaset, sosyal normlar ve zihniyetler de dahil olmak üzere toplumun pek çok alanı bu şekilde ‘eğilme’ potansiyeline sahiptir. İnsanlık tarihi, ani sosyal ve teknolojik değişim örnekleriyle doludur. Bu örneklerden ders alarak, odağımızı aşamalı değişimden dönüştürücü eyleme çevirmeli ve olasılıkları kendi lehimize çevirmeliyiz.”

Ek olarak raporda altı temel tavsiyeye yer verildi:

• Fosil yakıtları ve arazi kullanımı emisyonlarını 2050’den çok önce durdurarak şimdi aşamalı olarak azaltın.
• Ülkeler arasındaki ve içindeki eşitsizliği tanıyarak uyum ve “kayıp ve zarar” yönetişimini güçlendirmek.
• Devrilme noktalarını, Küresel Durum Değerlendirmesine (dünyanın iklim “envanteri”) ve Ulusal Katkı Beyanlarına (her ülkenin iklim değişikliğiyle mücadele çabalarına) dahil edin
• Olumlu devrilme noktalarını tetiklemek için politikaları koordine edin.
• Devrilme noktalarına ilişkin acil bir küresel zirve düzenleyin.
• Devrilme noktaları hakkındaki bilgileri derinleştirin. Araştırma ekibi, devrilme noktalarına ilişkin bir IPCC Özel Raporu hazırlanması çağrılarını destekliyor.

‘İklim değişikliği çağımızın belirleyici meselesi’

Bezos Earth Fund Bilim, Veri ve Sistem Değişikliği Şefi Kelly Levin rapora ilişkin olarak şunları söyledi:

“İklim değişikliği çağımızın belirleyici meselesidir; önümüzdeki tehditleri ve fırsatları ele almak için küresel devrilme noktalarına ilişkin bilimi ilerletmemiz elzemdir. Şu anda seçtiğimiz yol insanlığın geleceğini belirleyecek ve bu olağanüstü rapor, önlememiz gereken Dünya sistemi devrilme noktalarını, acilen uygulamamız gereken yönetişimi ve kritik olarak toplumumuzu ve dünyamızı dönüştürmek için tetiklememiz gereken olumlu devrilme noktalarını ortaya koyuyor.”

‘Küresel Devrilme Noktaları Raporu yolu açıyor’

Kelly Levin, “İklim ve doğa krizlerinin çözümü, beslenme düzeninin değiştirilmesinden ormanların yenilenmesine ve içten yanmalı motorların kullanımdan kaldırılmasına kadar pek çok sektörde büyük dönüşümler gerektirecektir” dedi ve ekledi:

“Gerekli eylem ölçeği göz önüne alındığında, değişimin durdurulamaz bir şekilde başlaması için en faydalı olumlu devrilme noktalarını hedeflemeliyiz. Bezos Earth Fund olarak kendimizi bu belirleyici on yılda olumlu dönüm noktalarını tespit etmeye ve tetiklemeye adadık. Küresel Devrilme Noktaları Raporu yolu açıyor.”

Küresel Devrilme Noktaları Raporu’nun bazı bölümleri Earth System Dynamics dergisinin özel bir sayısında yayınlanacak.