By 
Dünyada hızla artan elektrik talebinin gelecek üç yılda “düşük emisyonlu” enerji kaynaklarından karşılanacağı tahmin ediliyor. Türkiye’de ise kömürlü termik santralların elektrik üretimindeki payı bir yıl öncesine göre 2 puan artarak yüzde 36,3 oldu. Elektrik üretiminde fosil yakıtların payı da yüzde 58’e yaklaştı.
Elektrik sektörü, şu anda dünya ekonomisindeki tüm sektörlerden daha fazla karbon emisyonuna yol açıyor.
Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) Elektrik 2024 raporuna göre, yenilenebilir enerji kaynaklarından üretim hızla artıyor. Küresel elektrik talebindeki büyümenin 2023’te gelişmiş ekonomilerdeki tüketim düşüşü nedeniyle kısmen yavaşlayarak yüzde 2,2 olduğu, 2024-2026 döneminde ise küresel ekonomik görünümdeki iyileşme ve hızlanan elektrifikasyonun etkisiyle talebin yüzde 3,4 artması bekleniyor.
Elektrik talebindeki büyümenin yüzde 85’inin Çin, Hindistan ve Güneydoğu Asya’daki ülkeler başta olmak üzere gelişmiş ekonomiler dışından kaynaklanacağı tahmin ediliyor.
Küresel elektrik talebinde gelecek üç yıldaki büyümenin tamamının yenilenebilir enerji ve düşük emisyonlu kaynaklardan karşılanacağı öngörülüyor. 2026 itibarıyla dünyadaki elektriğin yaklaşık yarısının “temiz enerji kaynakları”ndan üretileceği hesaplanıyor.
‣ ‘Dünyanın tüm enerji ihtiyacı için rüzgar, güneş ve su yeter, mucizeye gerek yok’
IEA’nın raporunda “düşük emisyonlu kaynaklar” arasında nükleer enerji de sayılıyor. Ancak bilim insanları ve uzmanlar, termik santraller kadar olmasa da uranyum üretiminden işletmesine kadar CO2 salan nükleer santrallerin asıl riskinin, deniz suyu ısınmasına bağlı riskler, atıklar ve gereksiz/aşırı maliyetli olması, inşaatının çok uzun süreler alması ve güvenlik gibi tehlikelere dikkat çekiyor. Öte yandan nükleer enerji hiçbir AB kararında ‘yeşil’, veya ‘sürdürülebilir’ olarak tanımlanmıyor.
2025’te yenilenebilir kaynaklar kömürü geride bırakacak
IEA’nın raporunda gelecek üç yılda düşük emisyonlu kaynaklardan elektrik üretiminin 2018-2023 dönemindeki yıllık ortalama büyümenin iki katına çıkacağı ve 2025’te yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik üretimindeki payının kömürü geride bırakacağı öngörülüyor.
Güneş enerjisindeki hızlı büyümenin etkisiyle yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik üretiminde 2023’te yüzde 30 olan payının, 2026’da yüzde 37’ye yükselmesi bekleniyor.
IEA’ya göre, fosil yakıtların küresel elektrik üretimindeki payının yüzde 60’ın altına düşmesiyle, geçen 50 yıl içinde ilk kez bu eşiğin altına inilmiş olacak. Elektrik sektöründen kaynaklı küresel emisyonların bu yıl ise yüzde 2,4 azalacağı 2025 ve 2026’da bu gerilemenin daha düşük seviyede de olsa devam edeceği hesaplanıyor.
Türkiye’de kömürün payı artıyor
Türkiye’de ise elektrik üretiminde kömürün payı artmaya devam ediyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın yayımladığı son verilere göre 2023 yılında üretilen 326,3 milyar kilovaatsaat elektriğin yüzde 36,3’ü kömürlü termik santrallardan sağlandı. Bu oran TEİAŞ istatistiklerinde, 2021 yılında yüzde yüzde 31,4, 2022 yılında ise yüzde 34,6 olarak görünüyor.
Bakanlık, elektrik üretiminde kömürlü termik santralları yüzde 21,4’lük oranla gaz santrallarının takip ettiğini; kömür ve gaz gibi iki fosil yakıtın elektrik üretimindeki payının bir önceki yıla göre yaklaşık bir puan artarak yüzde 57,7’yi bulduğunu açıkladı.
Yenilenebilir enerji alanında ise hidroelektrik santrallar yüzde 19,6’lık payla ilk sırada yer alırken, onu yüzde 10,4 ile rüzgar, yüzde 5,7 ile güneş, yüzde 3,4 ile jeotermal enerji santralları izliyor. Üretimin yüzde 3,2’lik kısmı ise diğer enerji kaynaklarından elde edilmiş.
Kömürün elektrik üretimindeki payının artması, Türkiye’nin iklim hedeflerine ulaşmasını da zorlaştıracak.
Comments