Narsisizmin yoğun ve özel bir alt-türü olarak anti-sosyal (eski dilde psikopatik) kişilik tarzı özellikle siyaset ve iş dünyasında yaygındır. Dünya’da da Türkiye’de de…
Narsisistik özellikler: Empatisizlik, ötekilere uzantı muamelesi, büyüklenmecilik, ben-merkezcilik, hep haklı ve hakkı olduğunu düşünme, rekabetçilik, mükemmeliyetçilik, alınganlık, derinde özdeğer ve özgüven kırılganlıkları, derin utanç, lider/otorite olma ihtiyacı, küstahlık, hayran olunma ihtiyacı, böbürlenme, kendine hayranlık.
Narsisistik yapının üzerine inşa edilen anti-sosyal (psikopatik) kişilik tarzını ele alalım. Nedir bu tarzın temel özellikleri?
Anti-sosyal özellikler: Saldırganlık, tepkisellik, düşünme yerine eylemsellik, duygu tıkanıklıkları, kontrol saplantısı, vicdan eksikliği, utanmazlık, habis büyüklenmecilik, sadizm, kural/norm tanımazlık, hiddet, şiddet eğilimi, manipülasyon eğilimi, çocuklukta ebeveynlerin katı disiplin ile aşırı şımartma tutumlarının şaşırtıcı biçimde içiçe geçmiş olması, bağlanamama, sınırsızlık, ilkel haset, empatisizlik, sevgisizlik, güç ihtiyacı, hezeyan eğilimi.
Bütün kişilik tarzlarında olduğu gibi narsisistik ve anti-sosyal tarzlarda da sıralanan özelliklerin hepsinin ağır dozda olması gerekmez.
Kuzuların Sessizliği filmindeki seri katil, psikotik düzeyde bir anti-sosyaldir ve bu tarzın en ağır örneklerinden biridir. Ama çok daha işlevsel olan, nevrotik düzeyde örgütlenmiş anti-sosyal ağırlıklı kişilikler, çok daha fazla sayıda aramızda yasamaktadırlar.
Nevrotik/üst-sınır düzey anti-sosyallerin şanslı, zeki, yetenekli olanları toplum içinde çok önemli mevkilere gelebilir ve güç kontrolsüz bir şekilde ellerine geçtiğinde, otoriter, vicdansız, sert, kural tanımaz, eleştiriye tahammülsüz bir liderlik tarzı izleyebilirler.
Narsisistik veya anti-sosyal, bir liderin kişilik özellikleri, içinde yer aldığı sosyo-politik bağlamdan bağımsız değerlendirilemez. Liderin kişilik özelliklerinin ancak sınırlı bir görece özerkliği vardır. Liderliğe rıza gösterenler olmasa liderin anlamı/işlevi olmaz. Liderin bütün eylemlerinden/söylemlerinden, kendisi ile birlikte onunla özdeşim içinde olanlar, onu değiştirmeyi düşünmeyenler de sorumludur.
(*) Bu konuda 15-16 Mart 2014’te, Berkin Elvan’ın cenazesi ertesinde yazdığım tweet serisinin kolajı.
Yrd. Doç. Murat Paker
Klinik Psikolog, Psikoterapist
