‘Küresel okyanusta benzeri görülmemiş değişiklikler yaşanıyor, risk büyük’

AB Copernicus Okyanus Durumu Raporu‘nun son baskısına göre (OSR7) göre, küresel deniz yüzeyi sıcaklığı geçen nisan ayında 21.1C ile rekor seviyeye ulaştı ve hazirandan ağustosa ayına kadar küresel okyanusun çeşitli bölgelerinde iklim, biyolojik çeşitlilik ve toplumlar üzerinde olumsuz etkilere neden olan yoğun deniz ısı dalgası olayları yaşandı.

Araştırmacılar, okyanusların geçen yüzyıla kıyasla şimdi daha hızlı ısındığını ve yükseldiğini; daha az oksijenli hale geldiğini tespit etti. Denizlerdeki sıcak dalgaları her 5 ila 10 yılda bir artarak daha sık ve yoğun hale gelirken, dünyanın büyük bölümünde denizlerdeki soğuk dalgaları da seyrekleşti.

Raporda, Arktik Deniz buzunun azaldığına ve dünya çapında iklim ve hava durumunu yönlendiren akıntı sisteminin değiştiğine de dikkat çekildi. Okyanustaki bu benzeri görülmemiş değişiklikler, özellikle biyoçeşitlilik, insan refahı, altyapı ve sürdürülebilir kalkınma beklentileri için büyük risk oluşturuyor.

Rapordaki önemli bulgular şöyle:

• Antarktika deniz buzu bu yıl dramatik bir şekilde küçülerek mayıs ve haziran aylarında kayıtların başlangıcından bu yana kaydedilen en düşük seviyelere ulaştı. Antarktika buzu Polonya‘nın 7 katından daha büyük bir alan kaybetti (2,2 milyon km2).
• Arktik deniz buzu 1979’dan bu yana yaklaşık 3,5 milyon km2 kaybederek sürekli olarak azalıyor. Bu İspanya‘nın 7 katı büyüklüğünde bir alana eşit.
• Deniz seviyesi en hızlı Baltık Denizi‘nde (yılda +4,8 ± 0,84 mm) yükseliyor, bunu Kuzey Batı Sahanlığı (yılda +3,1 ± 0,83 mm) ve İber-Biskay-İrlanda Denizleri (yılda +3,0 ± 0,82 mm) takip ediyor. Deniz seviyesinin yükselmesi ekosistemler ve toplumlar için önemli tehditler oluşturuyor, geçim kaynaklarını, altyapıları ve ekonomileri olumsuz etkiliyor.

Dünyanın her yerinde olağandışı veriler

Raporda dünyanın çeşitli bölgelerindeki denizlerde ve küresel okyanusta tespit edilen “normal dışı” verilerden de örnekler verildi:

• İskoçya çevresindeki sularda 2021 yazında iki olağandışı kokolitofor (deniz planktonu) patlaması yaşandı, deniz turkuaz renge büründü ve kamuoyunda büyük ilgi uyandırdı. Atipik sıcaklık ve rüzgar değişimi gibi olağandışı hava koşulları, katkıda bulunan faktörler olarak analiz edildi.
• Kasım 2021’de şiddetli bir siklon olan Blas Fırtınası‘nın ardından, Balear Adaları son dokuz yılın en yoğun kabarma olayını yaşadı ve birkaç gün süren 6 °C’ye varan yüzey sıcaklığı düşüşlerine yol açtı.  Kıyı kabarması, açık deniz suları ile kıyı ekosistemlerini birbirine bağlayan kritik bir rol oynar ve su kalitesini, balıkçılığı ve su ürünleri yetiştiriciliğini etkiliyor.
• Son teknoloji modeller ve gözlemler, 2017-2019 yılları arasında Grönland-İskoçya Sırtı üzerinde okyanus ısı alışverişinde %4-%9 arasında bir düşüş olduğunu ortaya koyuyor. Bu sistem okyanus dolaşımındaki değişimin ve dolayısıyla Kuzey Kutbu ve dünya ikliminin şekillenmesinde önemli bir rol oynuyor.
• Brezilya’da São Paulo çevresindeki bölgede, artan kıyı tehlikeleri, artan sayıda aşırı dalga olayıyla güçlü bir şekilde bağlantılı.

Takip için yeni araç ve teknolojiler

AB Copernicus Okyanus Durumu Raporu’nun son baskısı okyanus sirkülasyonundaki düşüşler, biyolojik üretim olaylarındaki beklenmedik gelişmeler ve yoğunlaşan deniz ısı dalgaları da dahil olmak üzere okyanus sistemlerindeki bir dizi olağandışı modeli detaylandırıyor. Raporda ayrıca değişen okyanusu takip etmek için bir dizi yeni araç ve teknoloji de sunuluyor.

Raporda, kıyılardaki kabarmanın izlenmesi için yüksek frekanslı radar kullanımını içeren yeni bir bilimsel yöntem de tanıtıldı. Bu radyo dalgaları okyanus yüzeyinden geri yansıyarak akıntıların ve kabarmanın yönü ve hızı hakkında bilgi sağlıyor.

Akdeniz’deki çözünmüş oksijen seviyelerini ve değişimlerini araştırmak için reanaliz verilerini kullanıldı.

Politika Yapıcılar için Özet’e buradan ulaşabilirsiniz.