İran, nükleer anlaşmada yüzde 3,67 olarak belirlenen zenginleştirilmiş uranyum üretim limitini yüzde 20’ye yükselttiğini duyurdu.
Yeni limitle üretimin Fordo yeraltı nükleer tesisinde bugün başlatıldığını duyuran İran hükümet sözcüsü Ali Rebii, üretimin üretimin İran meclisinde kısa süre önce kabul edilen nükleer yasayla uyumlu olduğunu belirtti.
DW Türkçe’nin aktardığına göre Rebii, gelişmenin, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu‘na da bildirildiğini kaydetti.
Yasa İran içinde de tartışmalı
Yeni yasa, yılda yüzde 20 oranında zenginleştirilmiş 120 kilo uranyum üretimine izin veriyor. Daha düşük oranda zenginleştirilmiş uranyum ise ayda 500 kiloya kadar üretilebiliyor.
Yasa, ABD’deki yönetim değişikliği öncesinde siyaseten akıllıca olmadığı ve teknik açıdan gerçekçiliğinin bulunmadığı gerekçesiyle İran içinde de tartışmalara yol açmış, Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ve İran Atom Enerjisi Kurumu da yasaya karşı çıkmıştı.
İran’dan yaptırım baskısı
İran ile ABD, Birleşik Krallık, Rusya, Fransa, Çin, AB ve Almanya‘nın taraf olduğu anlaşma, İran’ın nükleer silah üretme kapasitesine sahip olmasını engellemek üzere uranyum zenginleştirme oranının düşük tutulmasını, karşılığında İran’a yönelik nükleer programı nedeniyle yürürlüğe sokulan ekonomik ve mali yaptırımların kaldırılmasını öngörüyordu.
ABD’de Başkan Donald Trump yönetimi 2018’de nükleer anlaşmadan tek taraflı olarak çekilmiş, anlaşmaya taraf olan Avrupa ülkeleri ise anlaşmaya desteklerinin süreceğini açıklamıştı. Ancak Avrupa ülkelerinin İran’a yönelik yaptırımları kaldırmaması üzerine Tahran yönetimi 2019 Temmuz ayında anlaşmanın öngördüğü zenginleştirme oranını aşarak yüzde 4,5’e yükseltmişti. Nükleer silah üretimi için, uranyum zenginleştirme oranının yüzde 90 seviyelerinde olması gerekiyor.
Tahran yönetimi, ABD’de Başkanlığa seçilen Joe Biden’ın 20 Ocak’ta görevi resmen devralması sonrasında ABD’nin nükleer anlaşmaya geri dönmesini ve yaptırımların kaldırılmasını umuyor.
İsrail ve AB’den tepki
İran’dan yapılan açıklamaya ilk tepki İsrail’den geldi. İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu, “İran’ın uranyum zenginleştirme oranını yükseltme ve yer altında uranyum zenginleştirerek endüstriyel kapasitesini artırma kararı ile yükümlülüklerini ihlale devam etmesi askeri nükleer program geliştirme niyetinin hayata geçirilmesi dışında açıklanamaz” açıklamasını yaptı. Netanyahu “İsrail İran’ın nükleer silah üretmesine izin vermeyecektir” ifadelerini kullandı.
Avrupa Birliği de İran’ın bu adımının, 2015 anlaşmasındaki yükümlülüklerden önemli bir uzaklaşma anlamına geldiğini bildirdi. Açıklamada, İran’ın girişimine karşı atılacak adımın, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu Başkanı ile bugün yapılacak istişareler sonrasında kararlaştırılacağı kaydedildi.
