By 
Erzincan İliç‘te işlettiği madende meydana gelen siyanür sızıntısına rağmen ruhsatı iptal edilmeyen Kanadalı Anagold Madencilik şirketinin vergi borcunun da silindiği, şirketin yüzde 80 ortağı olan Kanadalı altın madeni şirketi SSR Mining‘in bilançosunda ortaya çıktı.
Dokuz aylık konsolide verilerine göre SSR’nin bu yıl Türkiye’de silinen vergi borcu 7,2 milyon dolar, yani bugünkü kur değeriyle yaklaşık 209 milyon TL.
Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) süreçleriyle ilgili iptal davalarının devam ettiği Çöpler Kompleks Madeni‘ni işleten Anagold’un yüzde 20 ortağı ise Çalık Grubu.
DW Türkçe‘den Pelin Ünker‘in haberine göre, üçüncü çeyrek finansal raporunda SSR Mining’in Türkiye’de önceki dönemlerden kalan 8,6 milyon dolarlık vergi borcu bulunuyordu. Şirket, 12 Mart 2023’te yürürlüğe giren yasa uyarınca yaptığı vergi affı anlaşması uyarınca 7,2 milyon ABD Doları tutarında vergi, faiz ve cezayı sıfırladığını, 8,6 milyon yerine 1,4 milyon dolar nakit ödeme yaptığını beyan etti.
Raporda ayrıca Türkiye’de kurumlar vergisinin bu yıl yüzde 20’den 25’e çıkarıldığı ancak Türk Lirası’ndaki değer kaybı nedeniyle buradan gelecek vergi artışının dengelendiği belirtiliyor.
‣ Erzincan halkı siyanür soluyor: Altın madenindeki en ufak dalgınlık felaketlere yol açabilir
‣ İliç’teki siyanür sızıntısı Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde: Ekokırım ve insanlık suçu işlendi
Dokuz aylık geliri 323 milyon dolar
SSR Mining’in finansal tabloları, yarattığı çevresel risklerden dolayı davalık olan Çöpler Madeni işletmesinin şirket için epey karlı olduğunu gösteriyor.
Buna göre Çöpler Madeni’nden yılın dokuz ayında 322,8 milyon dolar gelir elde eden şirketin karı da 46,5 milyon doları buldu. Şirket, bu madenden 2020’den bu yana yaklaşık 1,5 milyar dolar gelir ve 334,6 milyon dolar kar elde etti.
Siyanürlü üretim fay hattı üzerinde
Çöpler Kompleks Madeni kapsamında açık ocak madencilik faaliyetleri ile oksitli ve sülfitli cevher çıkarılıyor ve dore altın ile gümüş ve bakır keki üretimi gerçekleştiriliyor. Madencilik faaliyetinin gerçekleştiği alanda aktif bir fay hattı olan Bingöl-Yedisu Fat Hattı da bulunuyor.
Proje 2008’de Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) olumlu raporu aldı. 2014 ve 2021’deki yeni ÇED raporlarıyla iki kez kapasite artışı yapıldı. Açık ocakları genişletip derinleştiren şirket, 687 hektar olan maden sahasını yaklaşık bin 746 hektara çıkardı.
‣ Erzincan İliç’te zehir saçan altın şirketinin kapasite artırımına ÇED gerekli değil’ kararı
Madende üretim 2010 yılında başlarken, ilk kapasite artırımı ile birlikte 2019’da siyanürlü üretimden 39 çeşit kimyasal + sülfürik asit + siyanürle üretime geçildi. Anagold, Ağustos 2023’te “ÇED gerekli değildir” kararıyla da maden sahası içindeki açık ocak alanına 5,83 hektarlık bir bölüm daha eklemek için onay aldı.
2021’den beri ise Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na açılan ÇED iptal davası sürüyor. Sahada kapasite artırımı yapılmasına yönelik verilen ÇED raporunun iptali için açılan dava kapsamında geçen hafta bilirkişi incelemesi yapılmıştı.
‣ İliç’te siyanür saçan madenin keşfine seçilen bilirkişilere itiraz: AKP’li, madeni savunuyor
‣ Mahkeme de İliç’teki bilirkişilerin tarafsız olmadığını kabul etti: Keşif ertelendi
‣ Erzincan İliç’teki zehir saçan Çöpler altın madeninde ikinci bilirkişi keşfi
TMMOB ve İliç’te siyanürlü altın çıkarılmasına karşı çıkan köylüler adına Sedat Cezayirlioğlu tarafından açılan ÇED iptal davası Erzincan İdare Mahkemesi’nce reddedilirken karar geçen Haziran ayında Danıştay’da bozulmuş, Danıştay 6. Dairesi yeniden bir bilirkişi incelemesi yapılmasına karar vermişti.
‣ İliç’teki siyanür sızıntısıyla ilgili TTB’nin başvurusuna takipsizlik
ÇED raporu ne diyor?
Anagold’un dava konusu olan 2021 tarihli ÇED raporunda Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) tarafından Ulusal Deprem Araştırma Programı (UDAP) kapsamında desteklenen “Türkiye Sismik Tehlike Haritasının Güncellenmesi” başlıklı projenin sonuçlarına dikkat çekiliyor.
2019’un başında yürürlüğe giren Türkiye Deprem Tehlikesi Haritası’nda bir önceki haritadan farklı olarak deprem bölgeleri yerine en büyük yer ivmesi değerlerinin gösterildiği ve “deprem bölgesi” kavramının ortadan kaldırıldığı anlatılan raporda, proje alanının en büyük yer ivmesine göre düşük tehlike alanında olduğu savunuluyor. Raporda ayrıca söz konusu haritanın yerel zemin koşullarının neden olabileceği sıvılaşma, büyütme, farklı oturma gibi tehlikeleri içermediği de ekleniyor.
Davacıların mahkemeye sunduğu bilimsel raporlara göre ise bir kolu maden atık havuzunu tam altından geçen Bingöl-Yedisu fay hattında en son 1939 yılında 7’den büyük yıkıcı bir deprem oldu. Bunun tekrarlanma periyodu ise 100 yıl ve bunun 84 yılı geçmiş durumda.
Orman, hazine ve mera arazisi
Çöpler Kompleks Madeni’ne itirazlar deprem riskinin yanı sıra projenin ÇED raporunda yüzey suları açısından Fırat Nehri‘nin en yakın etkilenebilecek alan özelliği taşımasına da yapılıyor. Raporda, “Taşınım yoluyla veya Sabırlı Deresi‘nin bu nehre bağlanması sebebiyle özellikle yağış alan mevsimlerde maden alanında yapılan kimyasal faaliyetlere dikkat edilmemesi durumunda Karasu (Fırat) Nehri’nin etkilenmesi söz konusu olabilir” deniyor.
Proje alanı olarak belirlenen bin 746 hektar alanının kadastro kayıtlarına göre yüzde 45’i orman, yüzde 43’ü hazine ve yüzde 5’i mera arazisi. Geriye kalan araziler satın alınan parseller, şahıs arazileri ve yoldan oluşuyor. Şirket, mera izni ve tarım dışı kullanım iznini Erzincan Valiliği Tarım İl Müdürlüğü ve Erzincan Valiliği İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü‘nden, orman iznini Orman Genel Müdürlüğü ve Erzurum Orman Bölge Müdürlüğü’nden aldı.
Madende patlatma yapılan alan ise Çöpler köyüne 2, Bahçeler mahallesine 2,2, Sabırlı köyüne 2,8, İliç ilçesine 3,7 kilometre uzaklıkta.
‘Korunması gereken türler başka yerlerde de yaşayabilir’
ÇED raporunun eklerinde de şirketin aldığı flora-fauna raporunda çalışma alanında sekiz takım ve 22 familyaya ait toplam 53 kuş türü belirlendiği, ancak bu kuşlar için proje sahası dışında uygun ekolojik özelliklere sahip alanlar olduğu değerlendiriliyor.
Raporda, yine saha çalışmasında belirlenen 13 sürüngen türünden altı tanesinin Bern Sözleşmesi‘ne göre “Kesinlikle Korunması Gereken Türler”, altı tanesinin de “Korunması Gereken Türler” listesinde yer aldığı belirtilerek “Tespit edilen türlerin tamamı proje sahası dışındaki habitatlarda ve genel olarak da Türkiye’de yaygın olarak bulunan türlerdir. Bu nedenle bu türlerin proje faaliyetlerinden doğrudan etkilenmeyecekleri söylenebilir. Proje faaliyetlerinden dolaylı olarak etkilenmeleri durumunda ise, proje sahasının yakın çevresinde, bu türler için alternatif olacak uygun, beslenme, barınma ve üreme habitatları da bulunmaktadır” deniliyor.
Madenin siyanür atık havuzunda biriken sudan içerek ölen kuşlar medyada da yer almıştı.
‘Endemik bitkiler saksılara ekilebilir’
Aynı rapora göre endemik açıdan zengin proje alanında 328 tür ve tür altı seviyede takson tespit edildiği ve bu türlerden 54’ünün Türkiye florası için endemik olduğu belirtiliyor. Bu türlerin doğal ortamından toplanıp sera ortamındaki saksılara ekilmesi ve belirli bir büyüklüğe erişince alt yapısı tamamlanan biyorestorasyon alanlarına dikilmesi önerisi yapılıyor.
Ne olmuştu?
Çöpler Madeni, geçen haziran ayında siyanür taşıyan borulardan birinin patlaması sonucu 20 metreküp siyanürlü solüsyonun çevreye yayılmasıyla kamuoyunun gündeme gelmişti.
Anagold Madencilik sızıntıyı kabul ederken, sızan solüsyon döküntüsünün içindeki siyanür miktarının yaklaşık 8 kilogram olduğu ve bunun hızla temizlendiği savunuldu. Madene 16,4 milyon lira idari para cezası verildi. Ancak Türkiye ekonomisine katkı sağladığını vurgulayan firmaya men cezası uygulanmadı.
ÇED raporuna göre maden sahasında cevher üretimi 2027 yılına dek devam edecek. Anagold 10 yıllık faaliyeti sonucu 4,8 milyar dolar işletme geliri elde ederken devlete yüzde 12 pay ödeyecek. Buna göre maden ömrü boyunca ödenecek devlet hakkı yaklaşık 198 milyon dolar civarında. Raporda devlet hakkında yüzde 40 teşvik indirimi uygulandığı da belirtiliyor.
Comments