2013: “Acayip havaların” yılı

Şaşırtıcı biçimde, kış aylarında büyüyen ve her yaz küçülen deniz buzu, Kuzey Kutbu’nda sürekli artmaktadır. Eylülde, güney yarımküre kışının sonunda, buz 35 yıllık bir rekoru kırarak 19.51 km kareye ulaştı. Bazı iklim karşıtları bunun küresel ısınma olmadığının kanıtı olduğunu söylediler. Fakat, diğer biliminsanları, buz artışının muhtemelen güney kutbu yakınlarında daha güçlü rüzgarların çakışmasıyla meydana geldiğini belirttiler. Avrupa’nın buz gözleme uydusu CryoSat’ın en son gözlemleri, batı Antartika buz mantosundan yalnızca birkaç yıla kıyasla, 1990larda yılda 30 milyar tondan şimdi yılda 147 milyar tona büyük buzullar çekildikçe daha fazla buz koptuğunu ileri sürüyor.

Antartika’nın simultane ısınma ve soğuma fenomenine rağmen, Dünya’da ölçülen en düşük ikinci sıcaklıklar Antartika platosunun ortasında Argus Tepesi’nde temmuz ayında kaydedildi. Bir önceki rekor düşüş, 1983 yılında doğu Antartika’da Rus Vostok araştırma istasyonunda -89.2 C idi. Fakat, bu yıl bir Nasa uydusu 10 temmuzda sıradışı -93.0 C’yi buldu. Bu, 2010’da kaydedilen -93.02’nin çok az üzerindeydi *Her iki sıcaklık da karada ölçülmediği için resmi kayıtlara geçmeyecekler.

Filipinlere yaklaşan Haiyan Tayfunu’nun dijital bir bileşimi. Bu uydu görüntüsü, Filipinlere yönelen tayfunun korkutucu büyüklüğünü gösteriyor. Fotoğraf: Japon Meteoroloji İstasyonu/Barcroft Media

Aşırı sıcaklar, geçtiğimiz yıla damgasını vurdu. 2012’nin son dört ayı, Avustralya’da anormal derecede sıcaktı; fakat, 2013 Ocak’ı her eyalet ve bölgede rekor kıran sıcaklıklar ve kıtada ölçülen en sıcak aydı.

Avrupa, baştan başa, her zamankinden daha sıcaktı; fakat, sıcaklık çabucak devasa yağmur fırtınalarına döndü. Normalde iki ayda yağan yağmur temmuzda orta Avrupa’ya yalnızca birkaç saatte yağdı. Çek Cumhuriyeti, Avusturya, güney ve doğu Almanya, İsviçre, Slovenya, Beyaz Rusya, Macaristan ve Sırbistan 100 yılda bir tabir edilen yağmurlarla azgın seller yaşadı. Avusturya’nın bazı bölgelerinde günde 150 ila 200 mm (5.9 ila 7.9 inch) yağmur yağdı.

Sudan’da ağustos ayında 250,000’den fazla insanı evlerinden eden büyük ölçekli seller göze pek görünmedi. Özellikle başkent Khartoum civarındaki bölge 15,000’den fazla yıkılan ve binlerce hasar gören evle birlikte ağır yara aldı.

Sıcaklık, okyanuslarda da görüldü. Science dergisi, 1950’den bu yana Pasifik Okyanusu’ndaki suların deniz yüzeyinin geri kalanından 15 kat daha hızlı ısındığını belgeledi. Bu, bazılarına okyanus derinliklerinin küresel ısınmadan sanılandan daha fazla ısıyı depolayabileceğini düşündürdü. Özellikle Pasifik Okyanusu, son 50 yılda her zamankinden daha çok ısıyı emiyor görünmektedir.

Tropikal fırtınaların şiddeti okyanus ısısına bağlı olduğu için, 2013 Atlantik Okyanusu fırtına mevsiminin 50 yılın en zayıfı olması şaşırtıcı oldu. Karayip, Meksika Körfezi ve Atlantik havzasında belli başlı fırtınalar olmadı ve isim verilen 13 fırtına içinde sadece Ingrid ve Hunberto fırtına şiddetine erişti.

Öte yandan, Kasım başlarına dek 30 büyük çaplı fırtınanın kaydedildiği Pasifik’in kuzeybatısında çok farklı bir hikaye yaşanıyordu. 13’ü tayfun şiddetinde olan fırtınaların bazı açılardan en büyüğü olan Haiyan tayfunu, muhtemelen tarihte toprak kaymasına neden olan en güçlü tropikal cyclone idi. Güney Filipinleri vuran Haiyan, 6,000 kişinin ölümüne neden oldu ve ağır hasara yol açtı.

Dünya Meteoroloji Kurumu, fırtınalardan iklim değişikliğini sorumlu tutmanın imkansız olduğunu söyledi; fakat aralarında bir ilişki olduğuna dair kanıtlar yıl içinde arttı. ABD Ulusal Okyanus and Atmosfer Diresi (NOAA), Birleşik Krallığın Met Office’i ve diğer 16 global kurumun araştırmacıları iklim değişikliğinin 2012’de meydana gelen 12 aşırı hava olayını muhtemelen ne ölçüde etkilediğini hesaplamaya çalıştıklarında, geçen yılın ABD sıcaklık dalgasında 37.7 C günlerinde ısı artışına neden olduğunu ve rekor Arktik deniz buzu kaybı ile Sandy kasırgasının fırtına surge’ünün, artı çok sayıda diğer aşırılıkların arkasında olduğu sonucuna vardılar.

Hava yılı, nasıl başladıysa öyle bir hengamede sona erdi – Kahire’de yağan dolu, İsrail, Suriye ve Tunus’da kar ile İskandinavya’da rekor yükseklikte sıcaklıklar ve ABD’nin Körfez Sahili’nde mevsimin dışında sıcaklık.

*Bu ne kadar soğuk? Alaska ya da Siberya’da kaydedilenden 10C daha soğuk. Britanya’da kaydedilen en düşük sıcaklık, İskoçya’da 1982’de nispeten ılık -27C ve 1944’de Avustralya’da -23C idi.

Yeşil Gazete için çeviren: Özde Çakmak

Yazının özgün hali

(Guardian, Yeşil Gazete)