Wikileaks nereye koşuyor?

Julian Assange

Wikileaks ve Julian Assange artık tüm dünya tarafından bilinen isimler. Derinliğini tam olarak anlayamadığımız bir değişim başlatan Wikileaks hakkındaki haber ve makale yağmuru dinmek bilmiyor. Ancak gerek Wikileaks’in ne olduğu gerekse Julian Assange’ın bu oluşum içindeki rolü net olarak anlaşılabilmiş değil.

Yazıma üç adet not ile başlamak istiyorum:

• Julian Assange’ın tutuklanması ve Wikileaks üzerindeki baskılar koskoca devletlerin ne kadar korktuğunun ve çaresiz kaldıklarının göstergesidir.
• Wikileaks habercilik ve bilgi edinme konularında internete yepyeni bir boyut katmıştır ve çok değerlidir.
• Julian Assange geniş kitleler için İnternet’in özgürleştirici potansiyelinin simgesi olmuştur ve tutuklanması dünyanın tümüne uygulanmaya çalışılan bir sansürdür.

Wikileaks ve Assange’ın ya kahramanlar ya da teröristler olarak resmedildiği gerçek dışı bir kompozisyonla karşı karşıyayız. Objektif olmak ve Wikileaks ile başlayan bu hareketliliğin evrilebilmesi için doğru soruları sormak lazım. Bu soruları sorarken de Wikileaks (ya da Assange) düşmanı olmadığımı belirtmek için peşinen Wikileaks ve Julian Assange’a verdiğim önemi belirtmek istedim.

Wikileaks nedir?

Kendi tanımlarına bakarsak; sızdırılan belgeleri kullanarak kamuya önemli haberleri ulaştırmayı amaçlayan, kar amacı gütmeyen bir haber sitesidir.

Wikileaks temel olarak anonim kalmak isteyen kaynakların sızdırdığı belgeleri güvenli yöntemlerle kaynaklardan alıp yayınlayan bir site. Bunu başarabilmek için ise pek çok bilgisayar güvenlik uzmanından yardım alıyorlar.

Sitenin kapatılması ve ulaşılamaması için hükümetler ve servis sağlayıcılar yoğun bir mesai harcadıkları için siteye orjinal adresinden ulaşılamamakta. Ancak Wikileaks sitesinin yedekleri pek çok farklı adreste yayında.

Wikileaks’in iç işleyişi, kimin hangi görevde olduğu ve ekiptekilerin yetkileri hakkında netlik yok. Julian Assange’ın organizasyonla olan ilişkisi medyada sıkça ele alınsa da bu konuda da net bir bilgimiz yok. Wikileaks’in yayınlayacağı belgeler üzerinde nihai söz hakkının onda olduğu kuvvetli bir rivayet. Bariz bir şekilde de kendisi Wikileaks’in sözcüsü ve lideri rolünü oynamakta.

Wikileaks nasıl çalışır?

Wikileaks’in belgeleri edinme yöntemi uzun bir süredir wiki mantığından, yani anonim olarak elinizdeki belgeleri yükleyebildiğiniz bir site olmaktan, uzak. Dijital bir posta kutusuna yine dijital olarak ya da geleneksel posta yoluyla belgelerinizi gönderebiliyorsunuz Wikileaks’e.

Daha sonra Wikileaks gönüllüleri kendilerine ulaşan sızma belgelerin gerçekliğini ve kayda değer olup olmadığını değerlendiriyorlar. Eğer belgenin gerçek ve yayınlanmaya değer olduğuna ikna olurlarsa Wikileaks gönüllüleri belgeler hakkında bir tanıtım yazarak önemli noktalara dikkat çekiyor, hatta bazen haber değeri en yüksek olan kısımların görünürlüğünü arttırıyorlar.

Peki sorun nerede?

Wikileaks’e yöneltilen eleştirileri şöyle özetleyebiliriz:

• Wikileaks şeffaf değil.

Evet Wikileaks şeffaf değil. Ancak dünyanın en güçlü devletlerini karşısına alan bir kuruluşun herhangi bir dernek gibi çalışması da beklenemez. Riskler arttıkça önlemler de kaçınılmaz olarak artıyor. Ancak tedbirli davranmak adına Wikileaks içinde anti-demokratik bir ortam olduğu rivayetleri yine şeffaf olmayış sebebiyle doğrulanamıyor.

• Wikileaks Julian Assange’ın çiftliği mi?

Emin değiliz. Ancak Wikileaks’i terk ederek kendi belge sızdırma sitesini kurmakta olan ekip üyeleri olduğunu (bu konuya birazdan değineceğim) ve bu üyelerin Assange’ın davranışlarından da şikayetçi olduklarını biliyoruz. Şahsen Wikileaks gibi bir haber kaynağının lider odaklı olması gerekmediğini düşünüyorum.

• Wikileaks tarafsız değil.

Sızma belgeleri yayınlarken yaptıkları editöryal dokunuşlar ve hangi haberin hemen yayınlanıp, hangilerinin acelesinin olmadığına karar vermeleri gibi müdahil olma şekillerinden ötürü Wikileaks sadece bir aracı olmaktan çıkıyor.

(Esas büyük sorunsa Wikileaks’ten korkan ve çaresizlik içinde Julian Assange hakkında garip iddalarla tutuklama kararı çıkartan Amerika ve tayfası devletlerde. Wikileaks’i terörist organizasyon ilan eden politikacılardan, o politikacıların yalakası wikipedia yöneticilerine, bağış toplayamasınlar diye hizmet vermeyi kesen serbest piyasanın tasmalı bankacılık şirketlerine kadar çeşit çeşit korkağın elinde güç olması esas sorunumuz… hepimizin bildiği gibi.)

Bir bilene sordum

Brükselde AB ölçeğindeki dijital politikalar konusunda söz sahibi bir kişiyle sohbet etme şansım oldu. İsminin bu bağlamda yer almasını istemeyen bu kişinin temel şikayetleri ise yukarıda saydıklarımdan başkaydı.

Wikileaks’in uzun süredir (yanılmıyorsam Afgan savaşı belgelerinden itibaren) eskiden yayınlamış olduğu belgeleri artık yayından kaldırmış olması bu arkadaşı üzen bir noktaydı.

Dikkat çektiği bir diğer mevzu ise Julian Assange’ın kafayı büyük ölçeğe takmış olduğu ve medya ilgisini fazla sevdiği. Sohbet etme şansı bulduğum bu kişi Wikileaks’in elinde kimi Avrupa telekom şirketlerine ve AB parlamentosundaki kimi gruplara ait daha nice küçük ölçekli sızma belge olduğunu iddaa ediyor. Julian Assange’ın durup durup büyük dosyaları yayınlaması, ellerinde küçük sızıntılar hiç yokmuş gibi davranması ve “tek adam” pozları onu çileden çıkartmaya yetiyordu.

Julian Assange ve Daniel Domscheit-Berg

Openleaks

Julian Assange’ın Wikileaks içindeki tavırlarından rahatsız olan, ancak bunun ötesinde Wikileaks’te yapısal ve teknik sorunlar da olduğunu düşündükleri için gemi değiştiren bir grup var. Bu grubun sözcüsü ise Wikileaks’in bir dönem ikinci adamı olan Daniel Domscheit-Berg.

Openleaks adını verdikleri projelerinde Wikileaks deneyiminden öğrendiklerini daha iyi bir sistem kurmak için kullanacaklarını söylüyorlar. İsmi bile (Open-açık, leaks-sızıntılar) Wikileaks’in gayri şeffaflığına inat olsun diye seçilmiş gibi.

Wikileaks’ten farklı olacakları noktaları şöyle sıralayabiliriz:

• Wikileaks gibi yayıncı değil,  sadece güvenilir bir iletim kanalı olmayı hedefliyorlar. Ellerine ulaşan belgeleri düzenlemek, haber haline getirmek gibi editöryal işlerle uğraşmayacakları için Wikileaks’in yaşamakta olduğu işgücü sorununu yaşamayacaklarını iddaa ediyorlar.
• Openleaks sızma belgeleri kendi sunucularında barındırmayacağı için servis sağlayıcılar aracılığıyla yaratılabilen sorunlardan etkilenmemeyi umuyorlar.
• Openleaks’in yapısının daha şeffaf ve demokratik olacağı söyleniyor.

Peki ya medya?

Julian Assange’ın Wikileaks’in başarısına dair sık sık tekrar ettiği bir gerçek var: Eğer geleneksel medya yapması gerekeni hakkıyla yapıyor olsaydı tüm bu belgeler Wikileaks’e gelmezdi.

Medya kuruluşlarının devletlerle,  siyasilerle ve her türlü çıkar grubuyla ilişkilerinin olduğu bariz. Bu sebepten ötürü pek çok gazete ve televizyon gerçekleri ortaya çıkarmak yerine çarpıtmaya ve gizlemeye çalışan kurumlar haline geldi.

İşte tüm bu yozlaşmanın ortasında Wikileaks eşi benzeri olmayan parlaklıkta bir umut ışığı saçıyor. Ancak çok büyük haberleri yayınlayabilmek için büyük bir iş gücü gerekiyor. İşte bu gereksinimden ötürü de Wikileaks sızma belgeleri öncelikli olarak bazı seçmece gazetelerle paylaşıyor.

Bir yandan da sessiz sedasız hazırlıkları süren Openleaks’in çalışma modeli gazeteleri ve benzer yayın kuruluşlarının yayıncı rolünün devam etmesi üzerine kurulu.

Tüm bunlara bakarak medyanın radikal bir değişim geçireceğini söylemek zor. Fakat internet’in medyaya etkisinin “internet gazetelerine ücretli abonelik – ipad’den gazete okumak” ekseninden çok daha fazla boyutta tartışılmaya başlanacağı kesin.

Bir sonuca varmışcasına

Kısa bir süre önce internet ve politika ilişkisine dair üzerinde konuşulan temel konular sosyal ağlarda örgütlenen muhalif gösteriler, Obama’nın seçim kampanyası, Korsan partiler ve sansür meselesiydi. Artık bir de Wikileaks var.

Şahsen Wikileaks’in yayınladığı belgeleri keyifle okudum/okuyorum. Wikileaks internet’in hayatımızdaki yerini ve gazetecilik mesleğini göstere göstere değiştirdi ve bu değişikliği gözlemledikçe keyiften göbeğimi kaşıyorum. Ancak Julian Assange’ın tutuklanmasından sonra aklımda beliren bir soru var ki paylaşmasam olmayacak:

Julian Assange olmasa Wikileaks çalışmaya devam edebilecek mi?

Assange’ın iddaa edildiği gibi kahraman bir lider olma hayalleri ile yaşamasından daha vahim bir şey daha olabilir; o da Wikileaks’in böyle bir lidere ihtiyaç duyuyor oluşudur.

Not:

Wikileaks üzerinde kurulan uluslararası baskılara son verilmesi için imzanızı esirgemeyin.

Eğer bir web yöneticisi iseniz Wikileaks’in bir kopyasını sitenizde yayınlayabilirsiniz.