TRT’nin İliç’teki siyanürle ilgili yayını hakkında suç duyurusu: Bir zümreye imtiyaz tanındı

Erzincan İliç’te siyanür sızıntısına yol açan Çöpler Altın Madeni’nin neden olduğu ekoloji tahribatı TRT’nin de gündemine girdi. Ancak “siyanür sızdı” olarak değil, tam olarak “Yalan” şeklinde gündeme getirildi. TRT’nin yalanlama için yaptığı yayın Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına şikayet edildi. 

Amerikalı ve Kanadalı Anagold Madencilik ile Çalık Holding‘in ortağı olduğu Erzincan’ın İliç ilçesinde faaliyet gösteren Çöpler Altın Madeni’nde 21 Haziran’da siyanürlü solüsyon boruları patlamış, sızıntı sonucu 32 ton saf siyanürün Fırat Nehri’ne karıştığı belirtilmişti.

‣Erzincan halkı siyanür soluyor

‣Erzincan halkının siyanür soluduğu İliç’te bilirkişi keşfi

‣TMMOB: İliç’te sağlığı yok sayan sömürge altın madenleri derhal kapatılsın

‣Bakanlık İliç’te Mart’ta yaptığı denetime işaret edip ‘siyanür yok’ dedi

TRT genel müdürü ve yönetim kurulu başkanı hakkında suç duyurusu

TRT’nin yayınında ise herhangi bir şekilde Fırat Nehri‘ne ve Şanlıurfa içme suyu şebekesine karışmadığı belirtilerek buna kanıt olarak kamu kurumlarının bölgede yaptığı incelemelerde siyanüre rastlanmadığının ifade edildiği tespitler gösterildi.

Sedat Cezayirlioğlu başından itibaren konunun takipçisi olan ve Erzincan‘daki siyanürlü altın madenciliği faaliyetleri nedeniyle çevrede yaşanan yıkımları duyuran bir isim.

Cezayirlioğlu ve Avukatı İsmail Hakkı Atal, TRT’nin yaptığı yayının ardından TRT’ye Anagold Altın Madeni’ni aklamaya yönelik olarak 28 Temmuz 2022’de yaptığı yayın nedeniyle tazminat davası açtıklarını duyurdu. Ayrıca TRT Genel Müdürü Prof. Dr. Mehmet Zahid Sobacı ve Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Ahmet Albayrak hakkında da Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına şikayette bulunuldu.

‘Bir zümreye imtiyaz tanındı’

Sobacı ve Albayrak “Görevi kötüye kullanma”, “kamu görevine ait araç ve gereçleri suçta kullanma”, “temel milli yararlara karşı faaliyette bulunmak için yarar sağlama”, “TRT kanununa muhalefet” ve “bir zümreye, bir sınıfa imtiyaz tanımak” gerekçeleriyle şikayete konu oldu.

40 bin liralık tazminat davası

Ayrıca Sedat Cezayirlioğlu adına da Ankara 17. Asliye Hukuk Mahkemesi’nde TRT aleyhine 40 bin  TL’lık manevi tazminat davası açıldı.

Yapılan şikayet ve açılan davaya ilişkin açıklamada bulunan Atal, şu ifadelerle Çöpler Altın Madeni’ndeki ekolojik kıyımı yeniden hatırlattı:

“Erzincan İliç’te bir yandan Türkiye’yi zehirlerken ve küresel iklim krizi sürecinde gezegenin ve insanlığın geleceğine zarar vererek altın madeni üreten sömürgeci Kanada ve ABD’ye ait Anagold maden şirketinin siyanür boruları 21.06.2022 gecesi patlamış ve sabaha kadar tonlarca (210 m3 ) siyanürlü -arsenikli -zehirli kimyasallı bileşik havaya -suya -toprağa ve de Fırat nehrine , hava -su -toprak alıcı ortamlarına karışmıştır.”

Siyanür sızdıktan sonra yaşananlar

21 Haziran’da madenin borularından biri kırıldı ve 20 ton civarında siyanür bulunan solüsyonun borulardan çevreye yayıldığı bildirildi. 

Olay gününe ilişkin jandarma tutanağında ise yırtılan boru içerisinde yaklaşık 20 m3 siyanürlü solüsyonun liç sahasına ve yola aktığı belirtildi.

Şirketten açıklama ancak günler sonra gelebildi. Şirket sosyal medya yapılan paylaşımları yalanlarken siyanürün sızdığı iddiasını ise doğruladı.

Maden işletmesinin çevreyi kirletmesi iddiasıyla Anagold Madencilik hakkında soruşturma başlatıldı.

Cumhuriyet Başsavcılığı sızıntı iddialarıyla ilgili “çevreye zarar verecek şekilde, atık veya artıkların toprağa, suya veya havaya verilmesi” hükmünü içeren 182’nci maddesinde düzenlenen “çevrenin taksirle kirletilmesi” suçuyla soruşturma başlattı. 

Öte yandan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı madencilik firmasına 16 milyon 441 bin Türk lirası idari para cezası kesildiğini ve suç duyurusu yapıldığını açıkladı. Ardından tesisin faaliyetleri durduruldu.

TRT’de yayımlanan haberde siyanürün nehre ve içme suyuna karışmadığı ifade edilerek yayın yapılmasının ardından dava açtıklarını duyuran İsmail Hakkı Atal “Bakanlığın ceza verdiği ve kapatma kararı aldığı Kanadalı -Amerikan Anagold (SSR Mining ) isimli şirket lehine 28 Temmuz 2022 günü TRT’de yalan haber ve/ veya yalan paket reklam yayınlandı. Anlaşılan odur ki ; TRT yöneticileri Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ÇED İzin ve Denetim Genel Müdürlüğünün 28 Temmuz 2022 tarih ve (E-78075289-622.01-4149338 sayılı) yazı cevabından ve kestiği cezadan haberdar olmadan bu haberi yayınlamışlardır” dedi.

Ufak atında civcivler yesin. Yalanlarınıza kimse inanmaz şu saatten sonra. pic.twitter.com/HvgNiMKlTO

— Mecnun Ladin (@MecnunLadin) July 27, 2022

Atal bir devlet kurumunun yalan haber yaymasının suç olduğunu vurgulayarak şu ifadeleri kullandı:

“Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın yazısı ve para cezasıyla şikayete konu yalan haber çelişmiş ve ardından paket olarak belirli periyotlarda yayına girmesi beklenilen davaya konu yalan haber TRT tarafından tekrar yayınlanmamıştır. Devlet kurumu olarak, özerkliği ve tarafsızlığı Anayasayla teminat altına alınmış ve TRT kanunuyla kendisine görev yüklenmiş olan TRT yöneticilerinin, zehir saçarak geleck nesillerimizi sakatlarken, ürettikleri altının sadece yüzde 1,5’ini Türkiye’ye bırakan sömürgeci altın madencilerini aklamaya çalışıp yalan haber yapması suçtur.”

Cezayirlioğlu’nun gönüllü avukatı Atal’ın yaptığı açıklamada son olarak şu ifadelere yer verildi:

“Halk sağlığı genel müdürlüğü istatistiklerine göre 2002 ile 2016 arasında erkeklerde kanser vakaları 12 kat , kadınlarda 7.8 kat artmıştır. Dava konusu yayınla TRT Kanunun 5 / m fıkrasıyla ‘……tek yönlü, taraf tutan yayın yapmamak ve bir siyasi partinin, grubun, çıkar çevresinin, inanç veya düşüncenin menfaatlerine alet olmamak’ yükümlülüğü ihlal edilmiştir.

TRT yaptığı yayınla bir çıkar çevresinin menfaatlerine alet olmuştur. Türkiye’yi zehirleyen sömürgeci Kanadalı -Amerikan SSR mining ( Anagold ) şirketini aklamak için yalan haber yapan TRT yöneticileri yargılanmalı ve görevden alınmalıdır. Sansüre hayır , yalan haber yapan TRT’ye hayır.”

Peki bugüne kadar Çöpler Altın Madeni’nde neler yapıldı?

Madene ilişkin olarak 2008’de ve 2014’te Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) raporları çıkarılmış, 2008’de maden için ÇED Olumlu kararı verilmişti.

Maden için 2008’de verilen ÇED Raporu kapsamında 18 yıl sürdürülmesi planlanan faaliyetlerde 100 milyon ton kaya (pasa) ve 52 milyon ton cevher çıkarılacağı belirtiliyordu. Ancak rakamlar zaman içerisinde arttı.

2014’teki ÇED raporunda pasa 173 milyon tona çıkarıldı. 2021’de ise rakamlar dört kata kadar arttı; pasa 420 milyon tona, cevher 85,3 milyon tona çıkarıldı.

Madene verilen ÇED Raporu’nda çıkarılacak kimyasallar bir bir yazılmış, tehlikeli olanlar ayrıca sıralanmıştı.

Madende kapasite artırımı yapılarak 2019’da sodyum siyanür 11 bin tona, sülfürik asit üretimi 122 bin tona çıkarıldı.

2021’de yayınlanan raporda ise 18 adet tehlikeli maddeye yer verildi. Bunlar arasında solunum yollarına, sudaki organizmalara, ciddi yanıklara, aşındırıcı etkilere, cilt ve gözde aşırı tahrişlere neden olan sodyum siyanür, nitrik asit, bakır sülfat, sodyum hidrosülfit gibi tehlikeli maddeler de bulunuyor. Raporda belirten kimyasal maddeleri aşağıdaki tablodan inceleyebilirsiniz:

Çöpler altın madeni doğayı nasıl zehirliyor?

Konunun yıllardır takipçisi olan ve maden sahasının yakınlarındaki bölgede yaşayan Sedat Cezayirlioğlu, Yeşil Gazete’ye şirketin altın madeni için birden çok Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) raporu çıkarıldığını, Erzincan Belediyesi dahil bölgede sorumlu kamu kuruluşlarının siyanür üretilen madene şirketin CEO’sundan daha özenle yaklaştığını, şirketin bölgede yaşayan vatandaşlara ‘sus payı’ olarak milyonlarca lira verdiğini, kendisine sırf mücadele ettiği için “Emekliliğini yakarız” diye tehditler yağdırıldığını anlatmıştı.

Türk Toraks Derneği tarafından 24 Temmuz 2017’de madene ilişkin olarak bildirilen görüşte tesiste kullanılacak maddelerin hemen hepsinin insan sağlığı ve ekolojik yaşam açısından riskli olduğunun altı çizildi.

Türk Toraks Derneği tarafından verilen görüşte “Bazıları (örneğin kuvars içeren kum) sadece çalışan sağlığı açısından risk oluşturmakta iken (silik, silikozise yol açmaktadır, kanserojen olduğu bilinmektedir); çoğu madde başta çalışan sağlığı olmak üzere, çevredeki insanlar, ekolojik yaşam üzerinde olumsuz etki potansiyeline sahiptirler” denilmişti.

TTB’den 25 Mayıs 2021’de konuya ilişkin paylaşılan görüşte “Siyanürlü madencilik faaliyeti dört ana aşamadan oluşur: Arama, sıyırma ve patlatma, öğütme ve siyanürleme, atıkların depolanması. Madenciliğin tüm bu aşamaları doğa ve insan sağlığı için farklı tehditler içerir. Biyolojik çeşitlilik, tatlı su varlığı ve insan sağlığını tehdit edecek derecede toksik bir kimyasal olan ‘siyanürlü liçleme kesinlikle yasaklanmalıdır” ifadelerine yer verilmişti.

Ancak tüm uyarılara rağmen faaliyetler devam etti. Geçen ay Çöpler Altın Madeni’nde siyanür solüsyon borusu yırtıldı. Bunun sonucunda 20 ton civarında siyanür solüsyon çevreye saçıldı. Bakanlık siyanür sızıntısının ardından şirketin bölgedeki maden faaliyetlerini durdurdu.

Erzincan Valiliği, olayın üzerinden üç geçtikten sonra açıklama yaparak sızıntıyı duyurmuştu.

Çevre, Şehircilik veİklim Değişikliği Bakanlığı tarafından ise olaydan dört gün sonra açıklama yapılmış, denetim ekiplerinin bölgeye gönderildiği ve firmaya en üst sınırdan ceza kesildiğini belirtilmişti.

Anagold Madencilik’in maden tesisindeki faaliyetleri olaydan altı gün sonra ancak durdurulmuştu.

2020’de siyanürlü atık barajı çevresinde gerçekleşen toplu kuş ölümlerinden sahibi şirket sorumlu tutulmuştu. Tesiste artırımın olması halinde Fırat Nehri’ni öldüreceği söylenmiş, çevre aktivistleri tarafından tepki gösterilmişti.