By 
‘Çevre ile ilgili bir yasal düzenlemenin iptal edilmesinde başka bir bakanlığın devreye girmesi, ortada ciddi bir meselenin olduğunu ortaya koyuyor. Kendine sanayici diyen çöp ithalatçıları, kamu sağlığını ilgilendiren bir meselede kârlarını kaybetmemek için ciddi bir lobi faaliyeti yürütmüş; bir şekilde de bu faaliyetin karşılığını almış görünüyorlar.’
Plastik çöp ticareti son zamanlarda yine gündemde. Birçok eksik bilgiye rağmen ciddi miktarda çöpün ülkeye girdiğini ve ton başına ciddi paralar kazanıldığını; bu durumun da ülke içindeki çöp toplayıcılarının işlerini elinden aldığını anlıyoruz. Sokak Atıkları Toplayıcılar Derneği Başkanı Recep Karaman, 8-10 ithalatçı firmayı mutlu etmek için aileleriyle birlikte iki milyon kişinin adeta açlığa sürüklendiği şeklinde özetliyor durumu. Yani kar payı daha fazla diye başka ülkelerin plastik çöpünü almakla yapıyoruz bu işi.
Peki, nedir çöp ithalatını cazip kılan? Gerçekten de geri dönüşüm teknolojimiz ve kapasitemiz çok yüksek ve biz de o yüzden mi el âlemin çöpünü getiriyoruz? Tabii ki hayır! Tüm mesele para. SATDER Başkanı Karaman olayın iç yüzünü şöyle anlatıyor: “Firmalar yurtdışından ne kadar plastik çöp getirirlerse getirsinler, yani tonlarca da getirseler gümrükte sadece 1400 lira ödüyordu. Yurtiçindeki atık toplayıcılardan almak istediklerinde ise ton başına ortalama 1000 TL ödüyorlardı. Çöp ithalatı meselesi başladıktan sonra örneğin kâğıdın tonu 1000 TL’den 350 TL’ye kadar düştü”. Recep Karaman çöp ithalatına karşı en aktif çalışanlardan biri. Uzun uğraşları ve mücadelesi sonucunda bir şekilde çöp ithalatında ton başına 300 TL ithalat vergisi getiren bir düzenleme çıkmasını sağladı. Bundan sonrasını ise yine Karaman’dan öğreniyoruz: “Hükümet yurtdışından getirilen atıklar için ton başına 300 lira vergi getirdi. Ancak bir gün sonra Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bu kararı erteledi. Karar, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın itirazı üzerine geri çekildi” Karaman’a göre olması gereken bir uygulama, bir anda atık lobisinin baskıları sonucu geri çekilmiş. Çevre ile ilgili bir yasal düzenlemenin iptal edilmesinde başka bir bakanlığın devreye girmesi, ortada ciddi bir meselenin olduğunu ortaya koyuyor. Çünkü kendine sanayici diyen çöp ithalatçıları, kamu sağlığını ilgilendiren bir meselede kârlarını kaybetmemek için ciddi bir lobi faaliyeti yürütmüş görünüyorlar. Bir şekilde de bu faaliyetin karşılığını da almış görünüyorlar.
Doğal olarak Recep Karaman temsilcisi olduğu toplayıcılar açısından olayı değerlendiriyor ve şunları söylüyor: “Tebliğin geri çekilmesi, 12 firma uğruna bir milyon insanın ekmeğiyle oynamak anlamına geliyor.”
Ancak işin bir de kamu ve çevre sağlığı boyutu söz konusu. Yani kendi çöpünü doğru dürüst toplayamayan ve bir şekilde toplayanlardan da almaktan imtina eden bir sistemden bahsediyoruz. Bu sistemi düzenleyip işler hale getirmek yerine daha fazla kâr sağlayan lobileri daha da güçlendiren uygulamaları tercih ediyoruz.
Plastik ya da diğer çöp meselesi oldu-bittiye getirilebilecek ya da birkaç şirketin insafına bırakılabilecek bir mesele değildir. Atık ithalatına sınırlama ve yüksek vergi getirilmelidir. Böylelikle bu işin cazip olmaktan çıkması sağlanarak yurt içindeki çöp yönetim probleminin çözülmesine katkı sağlanacaktır.
Malezya, Filipinler ve Endonezya gibi ülkeler çöp ithalatında kontrolü kaybettikleri için ciddi bir çevre problemiyle karşı karşıyalar. Bu sebeple gelen çöpleri geri gönderiyorlar. Bunun yanında illegal olarak gelenleri ise engelleyemiyorlar. Biz de bu çöp ithalat meselesini engelleyemezsek, illegal olarak “değerli atık” diye yasaklı tüm çöpleri bir anda arka bahçemizde bulabiliriz. Bu da kendi çöpümüz yetmiyormuş gibi bir de başkalarının çöpü içinde yüzmek zorunda kalacağımız anlamına geliyor.
Öneri: Geçen gün Bianet’ten Murat Türker çok güzel bir iş yaparak Ege’nin ortasındaki Psara adasının kuzeyinde, Kanalos körfezi, Mavri Petra plajında Temmuz 2019 sonunda hazırlamış, çoğunluğu Türkiye kaynaklı çöplerin bir listesini yayınladı. Okumanızı öneririm.
(Yeşil Gazete)
Comments