Geçtiğimiz günlerde Türkiye’nin önemli tarım merkezlerinden biri olan Çanakkale yine altın madenciliğiyle gündeme geldi. Mayısta merkeze bağlı Kirazlı köyünde bir altın madeni açılacağı haberlerinden sonra bu sefer de Ayvacık İlçesi’ne bağlı Kısacık köyü yakınlarında Pumice Madencilik tarafından planlanan altın madenine karşı köylüler harekete geçti. 2015’te de aynı proje için ÇED toplantısını yaptırmayan köylüler altın madenine karşı olduklarını göstermişti.
Bu süreç içinde Kazdağı Doğal ve Kültürel Koruma Derneği, 26 Mart 2016 tarihinde Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunlarını Araştırma Derneği’ne başvurarak Çanakkale’nin Ayvacık İlçesi’ne bağlı Kısacık, Baharlar ve Akçin köyleri ile Bayramiç ilçesine bağlı Dağahmet köyü sınırları içinde yapılması planlanan altın madenciliğinin nelere mal olacağını incelemeleri için başvurdu. Kısacık Altın Madeni İnceleme Raporu[1] işte böyle yazıldı. Rapora göre maden alanı ve çevresindeki köyler altın madenciliği nedeniyle ciddi boyutlarda hayvan ve bitki örtüsü kaybı yaşayacak, su kaynakları kirlenerek yok olacak, civardaki pek çok köydeki tarım ve hayvancılık faaliyetleri zarar görecek. Eğlence Köyü’nde (Yozgat), Hasangazi’de (Niğde), Orhaneli’nde (Bursa) ve daha Türkiye’nin pek çok yerinde insanlar altın madenciliğine benzer sebeplerle karşı çıkıyor.
Altın madenine ÇED yenilemesi
Kısacık’a dönecek olursak, halkın protestolarını pek de önemsemeyen Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Kısacık altın madeni için yeni ÇED raporu talebinin değerlendirileceğini duyurdu.
İki gün sonra Ankara’da gerçekleştirilen İDK (İnceleme ve Değerlendirme Komisyonu) toplantısından ÇED sürecini durdurma kararı alındı. Karar büyük sevinçle karşılandı[2]. Böylece Kısacık en azından bir süre altın belasını uzaklaştırmış oldu. Ancak hukuk kararlarının hiçe sayıldığı bir ülkede maalesef herkesin yaşadığı toprağı, içtiği suyu ve soluduğu havayı her an gözetleyip kollaması şart. Yani uyurken bile bir gözümüzü açık tutmamız gerek.
Altının kirli yüzü
Kısacık vakasında tehlike bir süreliğine savıldı ama altın madenciliği Türkiye’yi ve dünyayı kirletmeye devam ediyor.
Dünyanın en kirli endüstrilerinden biri olan altın madenciliği toprak, su, hava ve gürültü kirliliğine neden olurken, kırsal kesimi yerinden ediyor, insan eli değmemiş doğal alanları yok ediyor ve kısa vadeli istihdam için köylüleri topraksızlaştırıp iş güvenliği olmayan madencilere dönüştürüyor.
Arsenik, kurşun, cıva, petrol yan ürünleri, asitler ve siyanür gibi 30 civarında toksik maddeyi içeren atıklar üreten altın madenciliği sularımızı bu maddelerle kirletiyor. Kirlenen sularla besin zincirine de dâhil olarak sadece toprağı ve yer altı sularını değil, bizleri de zehirliyor. Bu şekilde bir senede 180 milyon ton atık sularımıza karışıyor.
Türkiye’de altın madenciliği
Türkiye altın madeni bakımından zengin bir ülke olarak kabul ediliyor[3]. Maden Tetkik ve Araştırma (2016) Türkiye’deki altın üretiminin tüketimi karşılamadığını ve Türkiye’nin bu zenginliğine rağmen dünyadaki önemli altın ithalatçılarından biri olduğunu vurguluyor. Buradan hareketle Türkiye’nin altın madenciliğine gereken ağırlığı verirse sadece işlemeye dayalı ticaretten kazanmayacağı, aynı zamanda döviz tasarrufu ve istihdam yaratacağı da iddia ediliyor. Ancak Türkiye ana sermayesini yani doğasını hızla tüketen bir mirasyedi gibi davrandığı için aslında kendi geleceğini yok ediyor.
1985’te Maden Kanunu’nda yapılan değişiklikle yabancı sermayeli şirketlerin ruhsat almasını mümkün kılındı. Bunun ardından 17 şirket aramalar için Türkiye’ye geldi. İlk altın madeni 2001 yılında Bergama’da (İzmir) faaliyete geçti. Bu madeni Kışladağ (Uşak), Mastra (Gümüşhane), Çöpler (Erzincan), Efemçukuru (İzmir), Kaymaz (Eskişehir), Sart (Manisa), Himmetdede (Kayseri), Altıntepe (Ordu) ve Bakırtepe (Sivas) izledi. Bunların dışında yirmiden fazla yerde aktif arama projesi var.
2016 Nisan ayı itibariyle 5 bölgeden 95 altın işletme ruhsatı bulunuyor. 464 bin hektar civarında alanda altın madenciliği ruhsatı verilmiş durumda. Yani ülke topraklarının yüzde 0,6’lık bir kısmı altın madenciliği çalışmalarına teslim edilmiş durumda. Bu küçük bir oran gibi gözükse de altın madenciliğinin su varlıklarını etkileyerek kirliliklerini çok daha geniş bir alana yaydıklarını da hesaba katmak gerek.
Altın madenciliği varsa başka bir şeye yer yok…
Şunu unutmamak gerek. Bir yerde madencilik varsa, orada başka bir faaliyet gerçekleştirilemez. Toprağı deşilmiş, su varlıkları kirletilmiş ve üreten köylüsü maden işçisi haline getirilmiş bir yerde ne tarım, ne de turizm yapılabilir. Bunun örneklerini Bergama’da olduğu gibi sadece altın madenciliğinde değil, Soma gibi kömür madenciliğine teslim olmuş ve canı çekilmiş ilçelerde de gördük. Ya göçüğe ya da göçe kurban edilen insanların dramları hepimizin kararan geleceğinin sembolü oldu ve olmaya devam ediyor.
İçinde bulunduğumuz günlerde altın madenciliği için şirketler daha cesur hamlelerde bulunuyor. Artvin Cerattepe’de planlanan madencilik faaliyeti için geçtiğimiz hafta Yeşil Artvin Derneği öncülüğünde açılan karşı davada Rize İdare Mahkemesi’nin “madencilik yapılabilir” yönündeki kararı Danıştayca onandı[4]. İki hafta önceyse Bergama Ovacık Altın Madeni işletmesi için jet hızıyla yeni bir ÇED raporu hazırlandığı ortaya çıktı[5].
Görünen o ki Türkiye’nin altında olan sınavı daha da çetinleşecek. Yargı kararlarının yok sayıldığı bu yaşam mücadelesi sadece Kısacık köylüleri için değil hepimizin için önemli. “Ya hayat, ya altın” demenin ve hayatı seçmenin vakit geldi de geçiyor.
Son notlar
[1] Kısacık Altın Madeni İnceleme Raporu (2016). https://cdn.yesilgazete.org/wp-content/uploads/…/Kısacık-Altın-Madeni-Raporu.pdf
[2] Alper Tolga Akkuş (28 Haziran 2017). Kaz Dağları’ndan müjdeli haber: Kısacık Altın Madeni için ÇED süreci durduruldu! Yeşil Gazete. https://yesilgazete.org/blog/2017/06/28/kaz-daglarindan-mujdeli-haber-kisacik-altin-madeni-icin-ced-sureci-durduruldu/
[3] MTA (Temmuz 2016). Türkiye ve dünyada altın.
[4] Yeşil Gazete (6 Temmuz 2017). Danıştay ‘Cerattepe’de madencilik yapılabilir’ kararını onayladı. https://yesilgazete.org/blog/2017/07/06/danistay-cerattepede-madencilik-yapilabilir-kararini-onayladi/
[5] Yeşil Gazete (26 Haziran 2017). Bergama Ovacık’ta altıncılar yeniden ÇED peşinde. https://yesilgazete.org/blog/2017/06/26/bergama-ovacikta-altincilar-yeniden-ced-pesinde/
Akgün İlhan
