Geçmişte Amed’de yaşayanlar dışında sadece ‘Suzan suzi’ şarkısını sevenlerin bildiği bir tepenin ismiydi Kırklar Dağı. Bu gün ise üzerine yapılan konutlardan dolayı Amed’in surları, Karpuzu ve isyanları kadar ünlü bir yerin adı.

Kentin direngen halkı için tarihi, ekolojik talanın ve de gelir dağılımındaki uçurumun anıtı bir tür çıbanbaşı. Kırklar Dağı’nın ünlenmesinde en çok da  ekolojiyi ve sosyalizmi diline pelesenk etmiş Büyükşehir ve Suriçi belediye başkanlarının marka kentler oluşturmak adına inşaata izni vermesinin halk üzerinde yarattığı aldatılmışlık hissi etkili oldu. Belediyelerini yıpratmak istemeyen halk büyük protestolar düzenlemediyse de hemen her platformda konuyla ilgili bürokratların ayıplarını yüzlerine vurup yapılan hatadan dönülmesini ve kentin mağduriyetinin giderilmesini istediler. Nihayetinde tepkiler sonuç verdi. Kimi Kürt siyasetçiler ile müteahhitler arasındaki rüşvete dayalı grift ilişkileri  firatnews gibi yayın organları kamuoyuyla paylaştı. Kimi Kürt politikacıları özeleştiri verirken Mezopotamya Ekoloji Hareketinin öncülüğünde BDP’ninde katıldığı kırklardağı protesto yürüyüşleri  yapıldı.

  YIKIM YARIŞI

Halkın uzun zamandan beri beklediği konuşmayı ise  geçtiğimiz haftalarda DTK eş başkanı Selma Irmak yaptı. Selma Irmak ‘ Kırklar Dağı konaklarının inşasına izin vererek sistemle benzeşildiğini bunun bir utanç olduğunu’ söyleyerek özeleştiride bulundu. Konuşmasının sonunda; “Bu konuda halkımıza çağrı yapıyoruz ve aynı zamanda müjde veriyoruz. Sorunu birlikte çözmek için çabalayacağız. Ama halkımızın bu konudaki desteğine ihtiyacımız da var. Bütün kurumlar ve anlayışlar bir bütün olarak bazı şeyleri düzeltmek için karşı durmalıyız.” dedi.  Kırklar Dağı Konakları sorununun çözümüne yönelik açıklama sonrası Kürt kurumlarında kapalı kapılar ardında Kırklar Dağı Konaklarının satın alınıp yıkılarak sorunun çözülmesi konuşulmaya başlandı. Aslında bu yeni bir fikir değildi.  Belediye başkanlığı seçimlerinde partisinin Hewsel bahçelerini de kapsayan Dicle Vadisi’ni imar rezerv alanı ilan etme çalışmalarını görmemezlikten gelen AKP Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkan Adayı M. Galip Ensarioğlu seçimleri kazandıkları taktirde Kırklar Dağı Konaklarını kimseyi mağdur etmeden yıkıp yerine Newroz alanı yapacağını söylemişti.  Selma Irmak’ın röportajı sonrası DBP’nin Kırklar Dağı Konutlarını yıkma olasılığına karşı Diyarbakır Valisi Mustafa Cahit Kıraç yıkım yarışına son hızla girdi. Bir röportajında “Oradaki konutlar yıkılabilir mi?” şeklindeki soruya, “Neden yıkılmasın? Yer mi yok, çok katlı binalar yapıyorsun sit bölgesine?“ karşılığını verdi. Fısıltı gazetesinden alınan duyumlara göre ise Diyarbakır Valisi DBP’li belediyelerin yarasını kaşımak adına da olsa erken davranıp Kırklar Dağı Konutlarını kamulaştırmak için gerekli çalışmaları başlatılmış.

YIKMASAK DA DÖNÜŞTÜRSEK

Yıkmak şart mı? İşte tam da bu bu soruyu soran Bûka Baranê ekolojik yaşam kolektifi, örgütlenme aşamasında olan Amed Ekoloji Meclisinde Kırklar Dağı Konaklarını yıkmak yerine dönüştürmeyi tartışmaya açtı. Kırklar Dağı Konaklarına belediyelerin inşaat izni vermesinin büyük bir hata olduğu konusunda neredeyse herkes hemfikir olsa da Kırklar Dağı Konaklarını yıkarak bu hatadan dönüleceği meçhul. Öncelikle Kırklar Dağındaki Konaklar yapılırken her apartman inşaatında olduğu gibi kent ekolojisinde yeri kolay doldurulmayacak bir tahribat gerçekleşmişti. İnşaat için Dicle nehrinin habitatını yok olmanın eşiğine getiren kum ocaklarından kum temin edildi. Çimento dağı taşı yıkarak üstüne üstlük Ergani’nin havasını kirleterek üretildi. Bir de demir var tabi seramik, bakır, alüminyum ve de türlü mamul egzozunu püfürdeterek Kırklar Dağına tırmanan araçlarla inşaat alanına taşındı. Ardından yoğun bir insan emeği ile de inşaata dönüştürüldü. Kırklar dağını yıktığımızda tüm bu hammaddeyi ve iş gücünü heba etmenin yanı sıra Kırklar Dağı Konaklarını yıktığımız takdirde kabası biten 360 dairenin yapımı için kullanılan 2.160 ton demir, 43.200 ton beton ve hesaplayamadığımız ama geriye kalan tonlarca atık ve yıllarca çevresine radyasyon yayan bir moloz yığınına dönüşecek. İşte tüm bu moloz yığınını yüzlerce işçinin emeğiyle beraber çevresel yıkıma uğratılacak başka bir alana yığarak sorunun çözüldüğü yanılgısına kapılmış olacağız. Kırklar Dağı Konutlarını DBP’li kurumlar tarafından yıkıldığı takdirde; halka ait olması gerek sit alanını müteahhitlerin işgal edilmesine izin verdikten sonra buraya yapılan yapıları Evsiz Amedlilerin gözü önünde halkın parasıyla satın alıp çevreyi darmaduman ederek yıkmış olacaklar.

 KIRKLAR DAĞI KONAKLARI KIRKLAR DAĞI ‘’KOMÜNÜNE’’ DÖNÜŞÜR MÜ?

Amed’in silüetini tırmalayan Kırklar Dağı Konakları kuşkusuz ki kentin alnına çalınmış kara bir leke. Peki bu kara leke, direngenliğiyle tanınan bir kentin simgesine, demokratik özerklik gibi ileri bir siyasal bir yapının bayrağına dönüştürülebilinir mi? Rojava gibi dünyaya umut olabilecek bir yapıyı oluşturmuş bir hareket adına konuşmak gerekirse; neden olmasın. Onca farklılığına rağmen benzer bir dönüşümü geçmişte Venezuella’nın Caracas kentindekiler yaşandı. Evsizler, kapitalizmin tapınaklarından birsi olması niyetiyle inşa edildikten sonra yıllarca kullanılmayan Torre David Gökdelenini işgal ettiler. Yedi yüz elli aile gökdelene taşındıktan sonra su ve elektrik sorununu çözüp çirkin bir yapıyı dayanışmayla kurulmuş bir yuvaya dönüştürdüler. Amed’de Demokratik Özerkliğe inanan evsiz ve kirada yaşayanlarla ekolojik toplum, kooperatifçilik ve komünal yaşam hakkındaki ön çalışma sonrası Torre David örneğinden çok daha iyi bir model yaratılabilinir. Kırklar Dağı konaklarını yıkmak için yapılacak masrafın çok daha azı ile bu apartmanlar kısmen ekolojik yapılara dönüştürülebilinir. Duvar tarımı da diye bileceğimiz Dikey bahçe teknolojisi sayesinde gökdelenlerin duvarları bitkilerin filizlendiği bir tür sanat eserine dönüşür. Beslenme öncelikli bir dikey bahçe arzuluyorsak dünyadaki örneklerden esinlenerek apartmanların ilk iki katı meyve ağaçları ile geri kalan katları daha basit ve masrafsız bir yöntemle (Geçmişte Amed’din Suriçi ilçesindeki kimi apartmanlarında dış yüzeyini kaplayan sarmaşıklar gibi) apartmanların dış yüzeyini üzüm sarmaşıklarıyla kaplayıp gökyüzüne uzanan yemyeşil yapılar elde edebiliriz. Dikey bahçeler sayesinde apartmanlar Amed’in cehennemi sıcağında  Transpirasyon işlemi ile odanın ısısını 3 ila 7°C arasında soğutur. Böylesine devasa bir yeşil duvar kentin oksijenini kalitelileştireceği gibi Kırklar Dağından kent merkezine doğru esen hava akımının ferahlatıcı etkisi artmış olur. Ayrıca hızla gelişen ekoloji mühendisliği sayesinde apartmanlara kurulacak gri su tesisatı ile atık sularla sebze, meyve teras bahçelerinin sulanması, ısı pompaları ile ısınma ve soğutma maliyelerinin düşürülmesi gibi bir çok probleme ekolojik çözümler üretilebilinir.

  EKOLOJİK KOMÜNAL EKONOMİ

Kırklar Dağındaki kabası bitmiş 360 daire ortalama altı kişiden oluşan aileleri yerleştirdiğimizde 2.160 nüfuslu küçük bir ilçe nüfusa barınma imkanı sağlamış oluruz. Demokratik özerkliği pusula ediniyorsak demokratik yönetim, ekolojiye dayalı komünal ekonomi, özgürlükçü öğrenimin ve sanatın hayatla buluştuğu yaşam alanı oluşturmalıyız. Tüm bunlar için öncelikle elimizde ne olduğunu bilmemiz gerekiyor. Birincisi bu evlere yerleşecek olanlar Ortadoğunun en politik halkından insanlar olacak. İkincisi dünyada böylesi bir yaşam fikrini destekleyecek aklımızın alamayacağı sayıda kurum ve kişi var. Üçüncüsü bir buçuk milyonluk bir metropolün tartışmasız en güzel bölgesinde 230 ile 270 dönüm arası (kırklar dağı konakları 227 dönüm arazi üzerine kurulu) yamaç kısımlarına taraçalar yapıldığı takdirde 20-70 dönüm arazi kazanılabilir tabi bir de dikey bahçeler, teraslar, balkonlar ve çatılar var. Permakültür, doğal tarım ve Hewselkültür (kadim Hewsel bahçesinde uygulanan tarım teknikleri) yöntemlerle toprak ekilir ve ekolojiyle dost seralar kurulursa Küba‘da kent tarımı yapanlar veya Brezilya‘daki Topraksızlar Hareketindeki komünlerde olduğu gibi iki bin kişinin temel yiyecek ihtiyacını kolaylıkla çözülebilir.

Aynı zamanda bu tarım yöntemlerinin uygulandığı alanlar kent halkı içinde kendine yeterlilik için bir tür öğrenim alanına dönüşmüş olur. Hewsel Bahçeleri’nin devamı haline gelecek olacak Kırklar Dağı düzlüğü kentlilerin neşeyle bir araya geldiği ( Evliya Çelebi, Seyahatname’sinde Hewsel Bahçelerini ailece gidilen şenlik alanları olarak betimler) kooperatif usulü işletilen kafeler komün ekonomisine önemli katkılar sağlayacaktır. Tabi bir de tıpkı Hindistan’daki beşbin nüfuslu Aurovill eko-köyünün ekonomik yapısını oluşturan yüzün üzerindeki işletme gibi kırklar dağında kentin ihtiyaçlarını da göz önünde bulundurularak kurulacak adil ticaret ağı ilkelerine göre işleyen kooperatifler Kırklar Dağı Komünlerinin ekonomik ayağını tamamlayacaktır. Ayrıca komün ekonomisi ile kurulacak Hindistan’daki yalınayaklar hareketi, Avrupadaki Başka Bir Okul Mümkün gibi özgürlükçü eğitim modelini esas alan yapılarında incelenmesiyle çok dilli özgürlükçü bir okul modeli uygulandığı taktirde Kırklar Dağı Komünü dünyaya umut olabilecek bir yaşam alanı haline gelecektir.

Yukarıda anlatılanlar kulağa çok ütopik gelebilir. Gerçeklik diye akla Kırklar Dağı Konaklarını kentli burjuvaların satın alıp yerleşmesi, Diyarbakır Valiliği ve DBP’li belediyelerin yarasını kaşıma için halkın parasıyla bu konutları yıkması ya da Kürt hareketiyle ilişkili kurumlar müteahhitlere milyonlarca dolar tazminatı yıkımından sonraki otuz, kırk yıllık bir süre boyunca mera olarak dahi kullanılamayacak bir alan yaratmak için kullanması gelebilir. Veya yıkmak yerine Ortadoğuda cinsiyet özgürlükçü, demokratik ve ekolojik bir yaşam kurulabileceğine inanlar Bûka Baranê kolektifini projesini dikkate alırlar. ( Bu yazıda yer veremediğim kimi ayrıntılarını Bûka Baranê kolektifinin proje taslağından edinebilinir.)  kollarını sıvayıp Kırklar Dağı Konakları demokratik özerkliğe uygun bir şekilde doğrudan demokrasinin uygulandığı kadın, erkek ve çocuklar tarafından yönetilen meclisleriyle Kırklar Dağı Komünlerine dönüştürürler.

Miraz Rûsipî