Dünya Günü ne için kutlanıyor ve neden önemli?

Dünya 22 Nisan “Dünya Günü”, en genel anlamıyla çevre koruma konusunda toplumda farkındalık oluşturmak için her yıl belirli bir tema altında kutlanmaktadır. Dünya Günü’nün bu yılki konusu, onu ikliminden okyanuslarına ve dağlarına kadar bir bütün olarak koruyup kollayarak gelecek kuşaklara bırakmayı hedefleyen bir amaçla, “Gezegenimize Yatırım Yapın” olarak belirlenmiş.

Bu makalede hem 2023 Dünya Günü’nün konusu ve ne anlama geldiği hem de uluslararası günleri kimin ve nasıl seçtiği konularını kısaca ele almak istiyorum

Uluslararası günleri kim ve nasıl belirliyor?

Dünya Günü kavramı ilk kez 1969’da bir Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Konferansında barış aktivisti John McConnell tarafından tanıtıldı. Bugünün kutlanmasını önermenin birincil amacı, onu yaşanabilir ve daha iyi bir yer haline getirmeye yönelik olarak, Dünya gezegenini (Yerküre’yi) onurlandırmak, korumak ve barışı ve refahı sürdürmek için şiddet içermeyen önlemler almaktı.

Uluslararası günlerin varlığı Birleşmiş Milletler‘in (BM) kuruluşundan önceye dayanmakla birlikte, BM onları güçlü bir savunuculuk aracı olarak benimsemiştir. BM, her birinin bir teması ya da konusu olan belirlenmiş günleri, haftaları, yılları ve on yılları gözlemler. BM, özel gözlemler oluşturarak bu konularda uluslararası farkındalığı ve eylemi teşvik eder. Her uluslararası gün, birçok aktöre günün temasıyla ilgili etkinlikler düzenleme fırsatı sunar.

BM sisteminin kuruluşları ve ofisleri ve en önemlisi hükümetler, sivil toplum, kamu ve özel sektör, okullar, üniversiteler ve daha genel olarak yurttaşlar, uluslararası bir günü bilinçlendirme eylemleri için bir sıçrama tahtası haline getirir. Bazıları BM uzman kuruluşları tarafından belirlenmiş olsa da törenlerin çoğu BM Genel Kurulu kararlarıyla belirlenmiştir. BM, tarihindeki önemli olayların yıldönümlerini de gözlemler ve belirlenen eylemleri yürütülmesini sağlar.

BM’nin belirli bir tarihi Uluslararası Gün olarak belirleyen en temsili organı BM Genel Kurulu’dur. Uluslararası günler, Üye Devletler tarafından BM Genel Kuruluna önerilir. Genel Kurul daha sonra belirli bir günü belirleyen kararın kabul edilip edilmeyeceğine oybirliğiyle karar verir.

Uluslararası günlerin temaları her zaman BM’nin ana eylem alanlarıyla, yani uluslararası barış ve güvenliğin sürdürülmesi, sürdürülebilir kalkınmanın teşvik edilmesi, insan haklarının korunması ve uluslararası hukukun ve insani yardımın güvence altına alınmasıyla bağlantılıdır. Bu bağlantı çok anlamlı ve etkinlik düzeyi yüksek bir nitelik olarak görülebilir.

Fotoğraf: Wonderful Nature

Peki! Gezegenimize yatırımı nasıl yapabiliriz? 

Girişte yazdığım gibi, 2023 Dünya Günü’nün konusu, “Gezegenimize Yatırım Yapın” olarak belirlenmiş. “Gezegenimize Yatırım Yapın” temasının 2023 yılındaki kapsamının aşağıdaki satırlarda kısa bir bilimsel ve teknik değerlendirmesini yapmak istiyorum.

Bu, BM Ekosistem Restorasyonu On Yılı kapsamında kutlanan ikinci Dünya Günü’dür. Ekosistemler Yerküre’deki tüm yaşamı destekler. Biyosfer (Yaşam Küre) ne kadar sağlıklıysa, tüm canlı canlı yaşamı, ekosistemler ve insanlar da o kadar sağlıklıdır. Bozulmuş, zarar görmüş ekosistemlerimizi eski haline getirmek, yoksulluğun sona erdirilmesine, iklim değişikliği ve çölleşmeyle mücadeleye ve kitlesel yok oluşun önlenmesine yardımcı olacaktır. Ancak bunda herkes (BM, hükümetler, yerel yönetimler, iş dünyası ve sermaye, sendikalar, sivil toplum, gönüllü kuruluşlar, vb.) ciddi bir rol oynarsa başarılı olunur.

BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS) Paris Antlaşması hükümleri altında küresel ortalama yüzey sıcaklık artışını 1,5°C ile sınırlamak için, daha derin, daha hızlı sera gazı (karbondioksit, metan) salım kesintileri ile hızlandırılmış iklim eylemine ihtiyacımız var. Ayrıca, özellikle iklim krizindeki payı en az olan en etkilenebilir ya da hassas ülkeler ve topluluklar için uyum ve direngenliğe yönelik büyük ölçekli yatırımlara gereksinim vardır.

Okyanuslardan nehirlere, ormanlardan çayırlara kadar sağlıklı ekosistemler de iklim değişikliği savaşımında kritik öneme sahiptir. 2030 yılına kadar Dünya’nın kara ve suyunun yüzde 30’unun korunmasını sağlayacak tarihi BM Biyolojik Çeşitlilik Anlaşmasını uygulamak için ivedilikle çalışmaya başlanmalıdır.

Fotoğraf: ERAIFT-RDC

Bilindiği gibi, 2015 yılında BM üye devletlerinin tümünün kabul ettiği, 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi, bir başka deyişle “Dönüşen Dünyamız: Sürdürülebilir Kalkınma için 2030 Gündemi”, günümüzde ve gelecekte insan ve yerkürenin barışı ve refahı için ortak bir plan sunuyor. Gerçekte, bu planın kalbinde, tüm ülkelere küresel bir ortaklık ile acil eylem çağrısında bulunan 17 Sürdürülebilir Kalkınma Amacı (SKA) var. Ülkeler bu kapsamda yoksulluğu sona erdirmenin, iklim değişikliğiyle savaşırken, okyanusları ve ormanları savunmaya çalışırken sağlığı ve eğitimi iyileştiren, eşitsizliği azaltan ve ekonomik büyümeyi destekleyen stratejilerin ele ele gitmesi gerektiğini kabul ediyor. Özellikle bu amaçların kamucu ve sosyal çerçevesinin mutlaka vurgulanması gerekiyor.

Bu kapsamda, pek çok konuda olduğu gibi, BM 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarına ulaşmaya yönelik her adımda, hükümetler öncü ve yol gösterici olmalıdır. Ancak iş dünyası, sermaye-finans grupları, çeşitli şirketler, kurumlar ve sivil toplumun ya da gönüllü kuruluşların da yaşamsal bir rolü olduğu unutulmalıdır. Dahası, farklı sınıfların, toplum kesimlerinin ama en önemlisi yoksullar, kadınlar, çocuklar, engelliler vb. gibi etkilenebilirlik düzeyleri yüksek olan hassas grupların farklı çıkarları dikkate alınarak bu yola birlikte çıkılmalıdır.

Ayrıca, çevresel yönetimi ya da çevre koşullarıyla uyum içinde yaşama ve baş edebilme deneyimleri binlerce yıl öncesine dayanan ve Dünya’nın iklim ve biyolojik çeşitlilik krizlerine yönelik çözümlerin çoğunu elinde bulunduran Yerli Halkların zamanla kazanılan bilgeliğinden, bilgisinden ve liderliğinden öğrenmeliyiz.

Fotoğraf: ERAIFT-RDC

Son olarak, BM Genel Sekreteri António Guterres’in 2023 Dünya Günü mesajında vurguladığı gibi, “Bu Dünya Günü’nde, okullarınızda, iş yerlerinizde, inanç topluluklarınızda ve sosyal medya platformlarında her yerdeki insanları sesinizi yükseltmeye ve liderlerin doğayla barışmasını talep etmeye çağırıyorum. Şu anda ve gelecek nesiller için, insanların ve gezegenin iyiliği için ortak evimizi korumak için hepimiz üzerimize düşeni yapalım.”

Özetle, Dünya Günü şunlar için önemlidir:

• Gezegenimiz Yerküre, her yıl 4,7 milyon hektar orman kaybediyor; bu, Danimarka‘dan daha büyük bir alana karşılık geliyor.
• Sağlıklı bir ekosistem bizi hastalık ve zararlılardan, COVID-19 gibi küresel salgınlardan korumaya yardımcı olur.
• Bozulmamış ekosistemler sağlıklı ve zengin bir biyolojik çeşitlilikle birlikte, patojenlerin hızla yayılmasını zorlaştırır.
• Oysaki, şu anda Dünya’da yaklaşık bir milyon hayvan ve bitki türünün yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğu tahmin ediliyor.
• Bozulmamış ekosistemler, iklim değişikliği, kuraklık ve çölleşmeyle savaşımı kolaylaştır ve başarı şansını artırır.
• İklim değişikliği savaşımı başarısız olur ve küresel ısınma 2100 yılına kadar 3°C’ye ulaşır ve geçerse, Akdeniz ve Avrupa‘nın Atlantik bölgelerinde öngörülen kuraklık kayıplarındaki en büyük artışla birlikte, kuraklık kayıpları bugünkünden beş kat daha fazla olabilecektir.
• İklim değişikliği, kuraklık ve arazi bozulumu birlikte, çölleşmenin bugünkünden çok daha geniş bir coğrafyada etkili olmasına yol açabilecektir.
• Çölleşmeyle bağlantılı susuzluk, kıtlık ve açlık, özellikle kurak bölgelerdeki az gelişmiş ülkelerde ve yoksul toplumlarda yerel ve bölgesel sosyal ve ekonomik sorunlara ve karışıklıklara, savaşlara, salgın hastalıklara, kitlesel ölümlere ve yaygın iç ve dış göçlere neden olabilecektir.

“2023 Dünya Günü kutlu olsun!”