Batı Avrupa ve Kuzey Afrika‘da kavurucu sıcaklıklara neden olan ve Paris‘teki Olimpiyat Oyunları’nda sporcuları ve seyircileri kaynatan “ısı kubbesinin”, insan kaynaklı küresel ısınma olmadan imkansız olacağı ortaya koyuldu.
Bilim insanları fosil yakıtların kullanılmasıyla her geçen gün etkisi daha da artan iklim krizinin sıcaklıkları 2.5C ila 3.3C daha yükselttiğini söyledi. Uzmanlar, böyle bir olayın küresel ısınmadan önce dünyada meydana gelmesinin mümkün olmadığını, ancak şimdi yaklaşık on yılda bir beklendiğini söyledi. Araştırmacılar, ısıyı hapseden karbondioksit emisyonlarının devam etmesinin bu tür olayları daha da sıklaştıracağı uyarısında bulundu.
‘Fosil yakıt kaynaklı emisyonlar olmasaydı Paris daha serin olurdu’
Guardian’dan Damian Carrington’ın aktardığına göre; Imperial College London‘da iklimbilimci olan ve analizin arkasındaki World Weather Attribution grubunun bir parçası olan Dr Friederike Otto, “İklim değişikliği Salı günü Olimpiyatları çökertti” dedi ve ekledi:
“Dünya, atletlerin 35C sıcaklıkta bunalmasını izledi. Eğer atmosfer fosil yakıtların kullanılmasından kaynaklanan emisyonlarla aşırı yüklenmemiş olsaydı, Paris yaklaşık 3C daha serin ve spor için çok daha güvenli olurdu.”
Aralarında jimnastik süperstarı Simone Biles‘in de bulunduğu çok sayıda sporcu sıcaktan muzdarip olurken, bir tenisçi sıcakları “çılgınca” olarak nitelendirdi ve yelken yarışmacıları serinlemek için buz yelekleri giydi. Eyfel Kulesi yakınlarında plaj voleybolunu izleyen taraftarlara hortumlarla su püskürtülürken, kaykay ve diğer alanlarda sisleme fıskiyeleri kuruldu ve tren ile metro istasyonlarında milyonlarca şişe su dağıtıldı.
‘Bu insanlar için aşırı sıcaklar ölüm anlamına gelebilir’
Aşırı sıcaklara ilişkin konuşan Dr. Otto, “Ancak Akdeniz‘deki pek çok insan buz torbası, klima ya da iş yerinde serinleme molası gibi lükslere sahip değil. Bu insanlar için aşırı sıcaklar ölüm anlamına gelebilir” dedi.
Analizde araştırmacılar, Temmuz ayında birçok yerde sıcaklıkların 40C’yi aşmasına neden olan, Portekiz ve Yunanistan‘da orman yangınlarının yayılmasını arttıran ve İtalya ve İspanya‘da su kıtlığını daha da kötüleştiren tehlikeli sıcakları masaya yatırdı. Fas‘ta sıcaklık 48C’ye ulaşmış ve bir hastane 21 kişinin öldüğünü bildirdi.
Sıcakların bölge genelinde çok daha fazla insanın erken ölmesine neden olması bekleniyor. Ancak gerekli verilerin bir araya getirilmesi zaman alıyor. Avrupa’da 2022 yazında yaşanan aşırı sıcakların 61 bin erken ölüme yol açtığı biliniyor.
‣ 2022 yazında aşırı sıcaklar Avrupa’da 61 bin can aldı
‣İklim krizi: Artan ısı kubbeleri, orman yangınlarına davetiye çıkarıyor
Imperial College London’da araştırma görevlisi olan Dr. Mariam Zachariah şunları söyledi:
“[Yeni] analizimiz, insanların iklim değişikliğinin uzak bir tehdit değil, Dünya’daki yaşamı çok daha tehlikeli hale getiren acil bir tehdit olduğunu anlamalarına yardımcı oluyor.”
Isı kubbesi etkisi
Erken uyarı sistemleri, su ve ilk yardım istasyonları ve açık havada çalışanlar için değişen saatleri içeren sıcak eylem planları Fransa, Yunanistan, İtalya, İspanya ve Portekiz’de uygulanırken Fas’ta henüz uygulanmadı.
Temmuz sıcak dalgası, genellikle “ısı kubbesi” olarak adlandırılan büyük ölçekli bir yüksek basınçtan kaynaklandı. Isı kubbesi, küresel çapta 13 ay süren aşırı sıcakların ardından meydana gelirken, son 13 ayın her biri şimdiye kadar kaydedilen en sıcak dönem oldu.
Atmosferin, sıcak okyanus havasını bir kapak gibi hapsetmesi nedeniyle oluşan yüksek basınç koşulları, basınç sistemleri arasındaki etkileşimden kaynaklandığı düşünülen bir kubbeye neden oluyor.
Isı kubbesi altında daha fazla ısıyı hapsediyor ve basınç durağan bir hale geliyor.
Isı kubbesi ayrıca zeminin ısınmasına, nem kaybetmesine ve yangınların çıkması olasılığına sebebiyet veriyor. Isı kubbesi normalin çok üzerinde sıcaklıklara yol açabiliyor.
İklim krizi dünya genelinde tüm sıcak dalgalarını daha sıcak, daha uzun ve daha sık hale getiriyor.
Bilim insanları, insan kaynaklı küresel ısınmanın aşırı Temmuz sıcakları üzerindeki etkisini, bu olayların küresel ısınmanın yaklaşık 1,3C olduğu günümüz iklimi ile daha serin olan sanayi öncesi iklim arasında nasıl değiştiğini karşılaştırarak değerlendirdi.
Analiz, Nisan ve Temmuz 2023’te Akdeniz bölgesinde hava durumu verileri ve bilgisayar iklim modellerinin kullanıldığı sıcak dalgaları çalışmalarına dayanıyor. Bu temel, yeni analiz için sadece hava durumu verilerine ihtiyaç duyulduğu anlamına geliyordu ve neredeyse hemen üretilebilmesini sağladı.
‘İnsanlar petrol, gaz ve kömür yaktığı sürece daha fazla insan erken ölecek’
Otto, “İnsanlar petrol, gaz ve kömür yaktığı sürece, sıcak dalgaları daha da ısınacak ve daha fazla insan erken ölecek” dedi ve ekledi:
“İyi haber şu ki, işlerin daha da kötüye gitmesini engellemek için sihirli bir çözüme ihtiyacımız yok. Ne yapmamız gerektiğini tam olarak biliyoruz ve bunu yapmak için gereken teknoloji ve bilgiye sahibiz – fosil yakıtları yenilenebilir enerji ile değiştirmek ve ormansızlaşmayı durdurmak. Bunu ne kadar hızlı yaparsak o kadar iyi olur.”
BM Genel Sekreteri António Guterres geçen hafta şunları söyledi:
“Dünyanın en zengin ülkelerinden bazılarında gördüğümüz fosil yakıtların yaygınlaştırılması seline dikkat çekmeliyim.”
Guterres, Guardian gazetesinin 2024 yılında yeni petrol ve doğal gaz aramalarında bir artış olacağını ve ABD ve İngiltere gibi ülkelerin 2023 yılında rekor düzeyde 825 petrol ve doğal gaz ruhsatı vererek bu konuda başı çektiğini ortaya koymasından bir gün sonra konuştu.
