Sözsüz hikâye olur mu? Hem de nasıl! Son dönemde rastladığım en çarpıcı hikâyelerden birini geçtiğimiz aylarda Bilge Çocuk’tan çıkan Gölde adlı resimli kitapta okudum. Aslında eserin sahibi Geraldo Valério tarafından hikâyeye çekildim desem daha doğru olacak.
Gri bir günle başladım kitaba. Karanlık ağaçların ardındaki açıklıkta küçük bir ev, evin önündeyse bağlı bir köpek var. Burada neşe olmadığı ilk bakışta aşikâr. Köpeğin zehir sarısı tasması gri manzaradaki tek renk lekesi olarak gözü ısırıyor.
Sayfayı çevirince tasma ve ucundaki zincir daha da kocamanlaşıyor. Artık yakın plan izliyoruz: Mutsuzluğu yüzünden okunan köpeğini yürüyüşe çıkarmış çocuk.
Özgürlük ve doğaya aşkın masalı
Elimdeki sessiz bir kitap, içinde tek bir sözcük yok, ama renkler ve mimikler fazlasıyla konuşkan. Siyah beyaz manzarada ilerleyen çocuk ve köpek önce karanlık bulutların arasından zar zor seçilen maviliğe çeviriyor başını. Derken önlerinde bir göl beliriyor. Bembeyaz kuğularla dolu masmavi göle büyülenmişçesine bakakalıyorlar.
İçlerinden bir kuğu, çocuk ve köpeği, sırtına alıp gölde gezintiye çıkarıyor. Pembe flamingolar, turuncu tilkiler, yemyeşil otlar, geyikler, kelebekler, çiçekler… rengarenk diyarlardan geçiyorlar. Birden çocuğun aklına bir fikir geliyor. Köpeğin tasmasını çıkarıyor. Aniden özgür kalan köpek, neşeyle kelebeklerin peşinden hoplayıp zıplamaya başlıyor. Çocuğa gelince, o ne yazık ki bir insan evladından bekleneni yapıyor ve kuğunun boynuna tasmayı geçiriyor. Aklı sıra onu kendine bağlayacak. Ama kuğu başına gelenleri anlamakta gecikmiyor. İşte o an sayfalardaki renk cümbüşü sönüveriyor. Ortalık yine karanlık, kapkaranlık oluyor.
Az önce manzaraya uzaktan bakarken birden tekrar yakınlaşıyoruz olanlara. Kuğunun gözünden akan yaş çocuğun yanağında da var. Gerçekten seviyor olmalı ki tasmayı çözüp göle atıyor. Bu sihri bekleyen özgürlük sonraki sayfaları yine canlı, sımsıcak renklere boyuyor. Kuğu, boynuna şefkatle sarılan çocuğu daha bir süre gölde gezdiriyor. Etraflarını, coşan hayvan ve bitkilerle taşan özgür doğa sarıyor. Sonunda göç eden kuğu dostuna veda ediyor çocuk. Yanında tasmasız ve mutlu bir köpek, arkasındaki manzaradaysa neşe ve huzur yansıtan rengarenk küçük bir ev var.
Bu kitap bir aşk masalı. Ana teması özgürlük ve doğa. Aşkın ve sevginin doğasında özgürlük olduğu gibi doğadaki her canlının ana besini de özgürlüktür.
Yetişkin seslerinden uzak…
Brezilya doğumlu tanınmış çizer Geraldo Valério çocuklar için ürettiği sessiz resimli kitaplarla tanınıyor. Tüm eserlerinde doğa ve hayvan sevgisi merkezi bir rol oynuyor.
Gölde kitabına ilham veren ise British Museum (Britanya Müzesi) da sergilenen, 15. yüzyıla ait Dunstable Swan Jewel adlı bir broş, daha doğrusu ön yüzünde o broş olan arkadaşından gelen bir kartpostal olmuş. Altın tasmalı kuğunun yansıttığı güzellikten ve acımasızlıktan çok etkilenen Valério, kartpostalı görür görmez kitabı yapmaya karar vermiş. Bir röportajında, “Başından itibaren bu hikâyede özgürlük ve sevgi ilişkisini işlemem gerektiğini biliyordum. Sevdiğiniz şeylerin gelişmesi için özgürlük vazgeçilmez. Bu sadece sevdiğiniz insanlar, hayvan dostlarınız ve doğa için değil kendiniz için de geçerlidir. Ancak özgür olursanız bunu dünyaya geri verebilir onu ancak o zaman sevebilirsiniz,” diyen Valério, eserlerinde tanınmış ya da tarihi sanat eserlerinden ilham almaktan hoşlanıyor. Dileriz Bilgi Çocuk’tan çıkan Gölde’den sonra Alman ressam Frank Marc’ın aynı adlı tablodan esinlenen The Blue Rider (Mavi Süvari) adlı kitabı da yakında Türkçeye kazandırılır.
Çünkü bizi şahane illüstrasyonlarıyla büyüleyen bu çizerin sessiz hikâyeleri, çocuklarla üzerinde düşünecek ve tartışacak zengin malzemelerle dolu. Sessiz kitapların bir avantajı da (küçük okura sesli okunan resimli kitapların aksine) bir yetişkinin baskın sesi olmadan da çocuğa anlama ve anlatma fırsatı tanıması. Bırakın çocuğunuz keşfetsin, anlamlandırsın, merak etsin ve sorsun…
Gölde, önemli meseleleri bilgi olarak sunmaktansa duygu olarak yaşatmayı öncelediği için küçük okurlar mesajı hiç zorlanmadan alıyor. Yetişkinlere ise çocuklardan öğrenmek düşüyor!
*
Çizer: Geraldo Valério
Brezilya’da doğan çizer New Yok Üniversitesi’nde sanat eğitimi almış. Toronto’da yaşayan sanatçı öncelikle çocuklar için sessiz kitaplar ve popüler bilim kitapları üretiyor. Valerio’nun eserleri Kanada, Amerika Birleşik Devletleri, Brezilya, Portegiz, Fransa, İngiltere ve Çin başta olmak üzere birçok ülkede yayımlandı . Gölde, Türkiye’de okurla buluşan ilk kitabı.
