Savaş gibi trajik bir konunun mizahı yapılabilir mi? Aslında sanat dünyasında bunun birçok örneği var.
Bosna savaşının en şiddetli günlerinde, 1993 yılında bir siperde mahsur kalan biri Boşnak, diğeri Sırp iki askerin çaresizce birbirleriyle işbirliği yapmak zorunda kalmalarını anlatan Danis Tanovic yönetmenliğindeki, 2002 yapımı Tarafsız Bölge filmi bunlardan biri…[1] Tiyatro ve edebiyata gelecek olursak, Çek romancı Jaroslav Hasek‘in yazdığı Aslan Asker Şvayk isimli mizah türündeki roman ise edebiyat ile tiyatro sanat dallarının kesişiminde, pek çok tiyatro oyununa konu olmuştur.[i] Üstelik bu eserlerde savaşın keskin bir eleştirisi de mizah yoluyla yapılmıştır.
Savaş gibi son derece trajik bir olguya, bir de mizahın gözüyle bakmak, kanımca, zor konuları çocuklarla paylaşmak meselesinde bize fikir verebilir. Her akşam haber bültenlerinde, çoluk çocuk, naklen savaşın acılarının izlendiği, sosyal medyanın savunmasız canlılara yapılan zulmün filtresiz görüntüleriyle dolu olduğu, kadına karşı şiddetin memleket gündeminin olağan konularından biri haline geldiği günümüzde çocukları “zor konular” uzak tutmanın beyhude bir çaba olacağı aşikâr… Önemli olan, bu “zor konuları” çocuklarla nasıl paylaşacağımız…
David McKee, savaş ve barışı konu ettiği Zafer Kimin? kitabında bu meselenin altından başarıyla kalkıyor … Üstelik, bunu günümüzün popüler deyimiyle mesaj kaygısına kapılmadan, didaktik bir anlatımdan uzak kalmayı başararak yapıyor. Zannedersem, mizah dilini kullanmak, “çocuğa göre”lik konusundaki titizliğin “zor konular”a da uyarlanabildiği ustaca anlatım dilini yakalamakta, kitabımızda kilit bir nokta olmuş.
Savaş ve barışın ‘fabl’ hali…
Kitabımızda savaş, işgal olgusuyla iç içe ele alınıyor. İşgal edilmedik tek bir ülke bırakmamaya yeminli bir generalin yönetimindeki bir ülkenin ordusu, işgal etmediği tek ülke olan, küçücük, minicik bir ülkeye doğru yola koyuluyor. Peki, bu ülkede neyle karşılaşsınlar dersiniz? Toplarla, tüfeklerle, silahlarla mı? Yoo! İşte, mizah tam da burada devreye giriyor ve savaşın seyrini değiştiriyor!
Kitabımızın okuru içine alan sade, yalın çizimleri de savaşın ve işgalin resmedildiği kanlı, korkunç resimlemelerden uzak… Ama çocuk okurdan savaş ve işgal gerçeğini de saklamıyor kitabımız… Tam da burada, çizimlerin yalınlığı, metnin önüne geçmeden, savaşın acı yüzünü okurla paylaşıyor. Kitaptaki karakterlerin özellikle yüz ifadelerinin çizimlerindeki canlı dokular, okurun hem kitabın içine girmesini sağlıyor, hem de kitabın masal diline çok yakışıyor! Ne dersiniz, savaş ve barışı, bu kez de bu modern fabldan dinleyelim mi?
Künye
Yazar ve çizer: David McKee
Çeviri: Ümit Mutlu
Yayınevi: Uçan Balık
[1] https://www.beyazperde.com/filmler/film-34877/
[i] https://tiyatrolar.com.tr/m/tiyatro/aslan-asker-svayk
