By 
İklim değişikliği, azalan su kaynakları, eriyen buzullar, çölleşen ormanlar, kirlenen okyanuslar, doğal dengesi bozulan dağlar ve tüm bunların sonucunda türü tükenen ya da tehlikede olan canlılar, bitkiler… Artık hiçbir şey eskisi gibi değil. Değişim o kadar hızlı ve sert ki bugünün anne-babaları çocukluklarında haşır neşir oldukları hayvan ve bitkileri kendi çocuklarına tanıtmak için kitaplara, resimlere ihtiyaç duyuyorlar.
Bırakalım at, inek, eşek, keçi, kuzu gibi köy yaşamına has hayvanları, hiç canlı yaban arısı, kirpi, ya da sincap görmemiş, dut, incir toplamamış, ıhlamur ya da iğde ağacının altında saklambaç oynamamış bir çocuk nesli yetişiyor. Doğa deyince akıllarına kendi bildik çevreleri değil belgesellerde gördükleri uzak diyarlar geliyor.
Peki, o uzak diyarlarda bile doğanın dengesinin bozulduğunu, canlı ve bitkilerin yaşam alanlarının giderek daraldığını, gezegenimizin ekosisteminin alarm verdiğini ve bütün bunlardan biz insanların sorumlu olduğunu çocuklarımıza nasıl anlatacağız?
İnsanların suçu ne?
Ketebe Yayınları’ndan çıkan, “Hayvanlar Tehlikede! Onlara Nasıl Yardım Edebiliriz?”, 6 ve üzeri yaş grubuna, yukarıda kısaca değindiğimiz sorunları ayrıntılı ve anlaşılır bir şekilde izah etmeye çalışan bir eser. Yazarı Pavla Hanáčková, daha kitabın “DİKKAT! TEHLİKE! HAYVANLAR TEHLİKEDE” başlığı taşıyan ilk sayfasında şu soruyu soruyor: “Peki, sizce insanların suçu ne?” Tabii yanıtı kendi vermekte gecikmiyor: “Gezegenimizin giderek ısınması, buzulların erimesi ve suların ısınmasına neden olan iklim değişikliğine biz sebep olduk.”
Eskiden kendi kendine yaşayıp giden canlılara bu gezegeni dar edenin gelip de modern şehirler kuran, aşırı avlanan, çöp yığınlarını ve kimyasal atıklarını doğaya bırakan, açgözlülükle tüketip yeraltı ve yerüstü kaynaklarını talan eden, ekosistemi hiçe sayarak her yere yol ve bina yapan insan olduğunun altını kalın bir şekilde çizen kitap, tehlikede olan hayvan türlerini büyüteç altına alınıyor.
Farklı ihtiyaçları olan canlılara ev sahipliği yapan Kutuplar, Yağmur Ormanları, Çöller, Dağlar, Otlak Alanlar, Okyanuslar, Mercan Resifleri gibi yaşam alanları birer bölüm başlığı altında incelenirken, tehlikede olan hayvanların yanı sıra dünyanın ekosistemi için önemli olan birçok mesele alt başlıklarda ayrıntılı bir şekilde işleniyor. Kısacası, verilen bilgiler çevre sorunlarına eğilen birçok başka çocuk kitabında bulunabilecek genel geçer bilgilerle sınırlı kalmıyor.
Örneğin hayatlarının büyük çoğunluğunu ağaç tepelerinde geçiren ve bitki tohumlarının etrafa yayılmasında büyük rolü olan sumatra orangutanlarının yağmur ormanları için neden vazgeçilmez olduklarını ya da okyanuslarda, uluslararası sınırlar içinde kalan ve bu yüzden hiçbir kurala tabi olmayan bölgelerin nasıl yağmalandıklarını eserden öğrenebiliyoruz.
Sade, gereksiz süslemelere yüz vermeyen bir dil kullanan yazar, çetrefilli meseleleri küçük yaş grubuna hem anlaşılır hem bilimsel bir şekilde açıklamaya odaklanırken, çizer Linh Dao konuya renk ve keyif katma, okurların gözüne ve ruhuna hitap etme işini üstlenmiş. Her başlık ve her alt başlık için birer kompozisyonlu çizim içeren eser ilk ele alınışta çocuklar için kurgu dışı bir popüler bilim kitabından ziyade çarpıcı çizimlerle bezenmiş bir resimli kitaba benziyor. Bu da verdiği bilgiler açısından da epey kapsayıcı ve doyurucu olan kitabın hedef yaş grubu tarafından merakla ve iştahla okunmasını kolaylaştırıyor.
Çevreci çocuk kitaplarının önemli bir kısmı, Dünya’nın sorunlarına çözüm getirirken çocuklara, ‘çöpünü ayrıştır’, ‘sahildeki atıkları topla’, ‘gereksiz kâğıt tüketme’, ‘tohum ek’ gibi gündelik hayatlarında kolayca uygulayabilecekleri öneriler sunuyor. Bu kitap da benzer bir yol izlerken önemli bir fark göze çarpıyor. Yazar, çocuklara, bu sorunları çözme sorumluluğu yüklemiyor. Dünyayı berbat eden yetişkinlerse onu kurtarma görevi de büyüklere düşüyor, mesajı, satır aralarından rahatça okunabiliyor.
Örgütlülük, uluslararası işbirliği ve dünya siyasetinde köklü değişiklikler gerektiren olumlu dönüşümler için harcanan çabalardan ve girişimlerden örnekler veren yazar, sorunların öyle basitçe, bireysel iyi niyetli küçük adımlarla çözülemeyeceğini çocuklara umut kırmadan hissettirmeyi başarıyor. Ona “sen de yardım edebilirsin!” diyor ve yaşına, olanaklarına uygun yollar gösteriyor. Böylece çocuk hem şimdi tehlikede olan hayvanlara yardım edebileceğini/etmesi gerektiğini fark ediyor hem de gelecekte sorunların çözümü için çok daha fazla sorumluluk üstlenip çok daha ötesini yapması gerektiği bilincini kazanıyor.
Yazar: Pavla Hanáčková
1990 yılında, Çekoslovakya’da doğdu. Palacký Üniversitesi, Felsefe Fakültesi‘nde İngilizce ve Çince okudu. Büyük bir yayınevinde çocuk kitapları editörü olarak çalıştı. Çocukluğundan itibaren tutkulu bir okur olan Hanáčková aynı zamanda gezgindi ve bu gezilerden yazdığı kitaplar için ilham almıştır.
Çizer: Linh Dao
Hanoi’de doğmuş ve hayatının önemli bir bölümünü burada geçirdikten sonra Brünn’de illüstrasyon okumak için Çek Cumhuriyeti’ne taşınmıştır. Animasyon dalında da eğitim alan sanatçı 2016’da animasyon filmiyle ADC Creative Awards’ın Young Creativ kategorisinde ödüle layık görülmüştür. Halen çizer ve animasyon sanatçısı olarak çalışmaktadır.
Comments