Masallar, çocukluğumuzda bize toplumsal kodları belleten önemli bir araç olagelmiştir. Bu her kültürde böyle… Yalnızca ülkemize özgü olmayan bu öğretme/belletme süreci, elbette toplumsal cinsiyet kodları/rolleri için de geçerli.
Yakın çevremde gözlemlediğim üzere, bugün bile toplumsal sınıflardan bağımsız olarak, çocuklarda, örneğin halen teknoloji/mekanik konulu çizgi filmlerin vs. daha ziyade erkek çocuklara hitap ettiği algısı hakim… Ailelerde hala koyu renklerin daha çok erkek çocuklarına uygun olduğu, örneğin pembe rengin kız çocuklarına uygun olduğu düşüncesi yerleşik…
Klasik cinsiyet rollerine ‘matrak’ bir yeniden bakış
Mesele elbette yalnızca renkler veya çizgi filmlerin teması değil. Bu algılar, çocukların gelecekte meslek seçimlerinde dahi etkisini gösterebiliyor. Mesela, mühendislik gibi mekanik ağırlıklı mesleklerin erkekler için olduğu kanısına varılabiliyor. Ya da pembe rengin imlediği gibi, kadınların mizaç itibariyle daha naif, daha yumuşak huylu olduğu, böyle meslekler seçmeleri gerektiği düşünülüyor.
Örnekleri çoğaltabiliriz. Ama benim bu yazıda altını çizmek istediğim şey başka: Kız ve erkek çocuklarına bu kodları/rolleri aşılayan, yeniden ve yeniden üreten masalları çöpe mi atmalıyız? Ya da masallara başka bir gözle bakmak, onları yeniden yorumlamak mümkün mü? Babette Cole, yazıp resimlediği Ķülprensi kitabında tam da bu soruya koca bir “Evet” yanıtı veriyor. Coşkun Şenkaya’nın Türkçe’ye kazandırdığı, Kuraldışı Çocuk Yayınevi tarafından basılan bu kitapta, yazar meşhur Ķülkedisi Sindirella masalını, deyim yerindeyse, alaşağı ederek yeniden yorumluyor!
Kitapta bu herkesin bildiği meşhur masal, yalnızca günümüze uyarlanması kalmıyor; tüm karakterler tersine çevriliyor. Bir kere, kitabın ana kahramanı, güzeller güzeli bir genç kadın değil, sıska, pasaklı ve sivilceli bir genç adam! Böylelikle, kitabın ta en başında, ana kahraman yalnızca cinsiyet açısından farklılaştırılmıyor; peri masallarında ana karaktere atfedilen mükemmellik derecesindeki güzellik teması da alaşağı ediliyor! Demek ki pekala “sıradan insanlar da bir kitabın ana kahramanı olabilir” diyor yazarımız…
Külprensimizin ağabeyleri de, klasik masaldaki gibi, Sindirella’dan çok daha çirkin kızkardeşler değil, erkeklere maskülenlik/çekicilik açısından atfedilen iri yarı, kaslı ve de kıllı olmakla övünen erkek kardeşler… Ķülprensi’nin sevgili prensesi de, şatosunda kendine uygun bir eş değil, durakta otobüs bekleyen sıradan bir kadın!
Ķülprensi kitabında, Cole, tüm bu öğeleri öyle matrak bir dille anlatıyor ki; kitabı okurken yüzünüze koca bir gülümseme yerleşiyor! Her yaştan çocuk için yazılmış bu kitap, klasik masalların nasıl bambaşka bir açıdan ele alınabileceğini gösteriyor. Zaten tüm kız ve erkek çocukları için başka bir dünya neden mümkün olmasın ki!
