By One Green Planet’te yayımlanan yazı dizisinin Kate Good tarafından kaleme alınan beşinci bölümünü Yeşil Gazete gönüllü çevirmeni Nazlı Deniz Sarıyıldız’ın çevirisiyle sunuyoruz.
***
OneGreenPlanet.org’un süt ve süt ürünlerinden bağımsız yaşam üzerine gelmiş geçmiş en faydalı 7 makalesi
Bu bölümde, One Green Planet’in süt ve süt ürünlerinden bağımsız bir yaşam sürmeye yardımcı olacak 7 makalesine bakacağız. Neredeyse hepimizin büyütüldüğü süt ve süt ürünlerine dayalı beslenme yerine bitkisel beslenmenin neden daha sağlıklı ve şefkatli olduğuna, hangi tür bitkisel bazlı ürünlere yönelmenin daha doğru olduğuna, sütün yerine ne koyabileceğimize dair öğrenilecek çok şey var. Eğer siz de bitkisel beslenmeye dair bu sorularla boğuşuyorsanız veya cevapları başkalarına kolayca anlatma konusunda yardıma ihtiyacınız varsa, işte size hepimizin sorularını cevaplayabilecek 7 makale.
***
*
**
Reklamların farkında olacağımız yaşa geldiğimizden itibaren, süt ve süt ürünlerinin sağlıklı bir beslenme programının vazgeçilmez bir parçası olduğuna dair mesaj yağmuruna tutuluyoruz. Büyümek ve güçlü kemiklere mi sahip olmak istiyorsun? O zaman mutlaka süt içmelisin! En sevdiğin ünlü veya sporcu gibi mi olmak istiyorsun? Cevap yine süt.
Süt, tükettiğimiz diğer gıdalar arasında kalsiyum ile en çok ilişkilendirilen gıda. İnek sütü elde etmek için geçilen tüm aşamalara rağmen, “Sağlıklı besin” dünyasının süper starı oldu. Süt’ün pazarlamasının, kalsiyum içeriği sebebiyle 1. Dünya Savaşı sonrası (mal fazlası sebebiyle) başladığı düşünülebilir. Akabinde hakkında en fazla lobi aktivitesi gerçekleşmiş endüstriye dönüştü. 2013 yılında süt işletmeleri lobi faaliyetleri için 8 milyon dolar, 2014 yılı ilk aylarında ise çoktan 3.5 milyon dolar harcadı. Amerikan Hükümeti’nin bu tip faaliyetleri beslemek adına işletmecilerden topladığı otomatik ücret kesintilerinden bahsetmek gerekirse, hükümet bu ücreti zirai mal üretimi yapanlardan toplayarak, üretilen mala dair yapılacak araştırma & geliştirme faaliyetleri için kullanma planı yapar. Fakat büyük üreticilerin lobi faaliyetleri ile toplanan bu paralar, sütün pazarlamasına ayrılır ve bir döngüye girilir.
Neredeyse obezite salgını ile karşı karşıya kalmış bir popülasyona süt ürünleri pazarlamasının (Amerikan beslenmesindeki en büyük “doymuş yağ kaynağı peynirdir”) şişirilerek desteklenme durumunun sorgulanabilecek etiğini bir kenara koyarsak, süt pazarlamasının başka sonuçları da oldu. Şirketler ürünlerine daha fazla süt ürünü eklemek için çeşitli yollar ürettikçe (2009 ve 2011 yılları arasında Dominos 35 milyon dolarlık bir anlaşma ile devlet destek programına dahil oldu ve bu Dominos’un pizzalarına daha fazla peynir eklemesi ile sonuçlandı – ve diğer şirketler de onları takip etti) finansal kazançlar ile ödüllendirilip, süt ürünlerine olan talebin artmasında önemli bir rol oynadılar.
Amerikan süt endüstrisi, yılda 88 milyar kg süt üretiyor. 2013 yılında bu sütün 5 milyar kg’ı ile peynir, 843 milyon kg’ı ile yağ ve 477 milyon kg’ı ile normal yağlı dondurma üretildi. Amerikan ekonomisi için sütün karlılığı çok fazla olsa da, dünyamız için durum pek öyle değil.
Süt üretimi ve su tüketimi arasındaki ilişki
Hayvan ziraatinin dünyadaki su tüketimi ayakizi 2,422 milyar metreküp (tün dünyanın su tiketiminin dörtte biri). Bunun %19’u da süt inekleri ile ilişkili. Bu çok büyük bir rakam gibi görünüyor. Sadece Amerika’yı düşünürsek 9 milyon mandıra ineği mevcut. Mandıracılıkta su, ineklerin tüketimi, fabrika zeminlenin, duvarlarının ve sağma ekipmanlarının temizlenmesi için gerekli.
Hayvan tesislerinin temizlenmesi için harcanan su
İneklerin dışkılarını temizlemek amacıyla otomatik bir sifon sistemi kullanan hayvan çiftlikleri, inek başına günde günde 150 galona kadar su kullanır. Orta büyüklükte bir süt üretim fabrikası 200 ile 700 arasında inek barındırır. Maximum rakamı düşündüğünüzde, ortalama bir süt fabrikası sadece ineklerin gübrelerinin zeminden temizlenmesi için günde yaklaşık 104.850 galon su harcar.
İneklerin günlük su tüketimi
Sütün yaklaşık %87’si sudur. Yani sürekli süt üreten bir ineğin, sürekli olarak suya ihtiyacı vardır. Bir inek günde yaklaşık 23 galona kadar su tüketebilir. 700 ineğin barındığı bir fabrikayı düşünürsek bu günde 16.100 galon suyun ineklerin tüketmesi demektir.
İneklerin beslenmeleri için tüketilen su
Mesfin Mekonnen ve Arjen Hoekstra tarafından yayınlanan bir çalışmaya göre, süt üretimi karbon ayak izinin %98’i hayvanların beslenmesi için yapılanlarda gizli. Mandıra inekleri çok fazla yermek yer. Sürekli süt üretiyor olmak, mandıra ineklerinin metabolizmalarını ciddi şekilde yorar ve inekler de bu enerji açığını yemek yoluyla kapatmak zorundadırlar. California-Davis üniversitesi profesörlerinden Dan Putnam’a göre bir galon süt üretimi için yaklaşık 3 kg yoncaya ihtiyaç duyarlar. 3 kg yonca üretmek için yaklaşık 683 galon suya ihtiyaç vardır. Bir mandıra ineği günde 7 galon süt üretebildiğine göre, beslenmesi için yaklaşık 7,781 galon su harcanacak demektir.
Beslenmeleri, içmeleri, fabrikanın temizliği için harcanan suyu topladığınızda, bir mandıra ineğine günde harcanan su miktarı 4.954 galon ediyor. Ortalama bir mandıra 700 inek barınabileceğine göre, ortalama bir mandıranın HERGÜN İHTİYACI OLAN MİKTAR: 3,4 Milyon galondur. Sadece Amerika’da 9 milyon mandıra ineği olduğunu düşünürseniz ortaya çıkan rakam astronomiktir.
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)’nün raporuna göre (Süt Ürünleri Sektöründen Sera Gazı Emisyonu: Bir Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi), süt ürünleri endüstrisi global olarak toplam sera gazı emisyonunun %4’ünü oluşturuyor. Bu miktar, süt üretimi, işlemesi, lojistiği ve hayvanların mezbahalara gönderilmesi ve işlenmesi süreçleri sonucu oluşuyor.
Metan gazı açık farkla, süt endüstrisi tarafından oluşturulan gazların en tehlikelisi çünkü atmosfere, karbon dioksitin 100 katı kadar ısı yayabilme potansiyeli var. Süt endüstrisinin ürettiği gazların yaklaşık yarısı ise metan gazı. İneklerin günde 250 ile 500 litre arası metan gazı ürettiği tahmin ediliyor. Aşağı yukarı 700 ineklik fabrikaya döndüğümüzde, bu rakam günde 350.000 litre kadar metanın havaya karıştığı anlamına geliyor.
Bu rakama perspektif oluşturmak için şunu düşünün: Tek bir “hidrolik patlama” günde 13.884 litre metanın ortaya çıkmasına sebep olur.
Yine FAO’nun hesaplamalarına göre, gelişmiş ülkelerde, süt endüstrisi operasyonları sebebiyle ortaya çıkan sera gazlarının %27’si de nitröz oksit gazından oluşur ve bu gaz karbon dioksite göre 300 kat daha fazla ısı yaratma potansiyeli ile metan’dan bile daha tehlikeli bir gazdır.
Süt ürünleri üretimi
Buraya kadar sadece sütün üretim aşamalarında kullanılan su ve ortaya çıkan sera gazı oranlarını gördük. Insanların severek tükettiği bir çok süt mamülünü üretmek için, süt üretimine oranla cok daha fazla su tüketiliyor ve ortaya daha fazla zararlı gaz çıkıyor.
1 kap yoğurt için 35 galon
2 dilim peynir için 50 galon
1 top dondurma için 50 galon su kullanımı gerekir
ABD’de faaliyet gösteren bir sivil toplum kuruluşu olan Çevre Çalışma Grubu raporuna göre, süt mamülleri üretimi sonucu ortaya çıkan sera gazı oranlarına bir de şu açıdan bakalım: Bir kap yani 30 gr yoğurt üretmek için oluşan gaz, arabanızı yaklaşık 1,5 km sürmeniz ile aynı orandadır. Yaklaşık 100 gr peynirin bu anlamda karşılığı 5 km araç kullanmanızdır. Aynı grubun hesaplamalarına göre, tüm süt mamülleri arasında peynir en yüksek sera gazları salımına sebebiyet verme haliyle, sığır ve kuzu etini takip eder. Her 1 kg peynir üretimi için, atmosphere 13,5 kg karbondioksit salınır. Bir Amerikalı yılda yaklaşık 14 kg peynir tüketir. Yani bir Amerikalı’nın peynir tüketme alışkanlığı tek başına atmosfere karbondioksit salımına 0.18 m3 katkıda bulunur.
Süt ve süt ürünlerine gerçekten ihtiyacınız var mı?
Süt ürünleri sektörünün sınırlı su kaynakları üzerindeki etkisi düşünüldüğünde, o bir kap dondurma eskisi kadar ferahlatıcı olmayabilir. Bazı insanlar süt ve süt ürünlerinin olmadığı bir hayata balıklama atlayamayabilirler fakat dünyamız üzerindeki karbon ayak izimizi azaltmak adına bir çok küçük adım atılabilir. Örneğin, 2 top inek sütlü dondurmanızı, bitkisel süt alternatifi ile üretilmiş dondurma tercih ettiğinizde 84 galon su tasarrufu yaratıyoruz.
Ortalama bir Amerikalı, yılda yaklaşık 258 kg süt & süt ürünü tüketiyor. Eğer bir galon süt 4 kg ise ve sadece o sütü üretecek ineği beslemek için 3100 litre su gerekiyor.
Amerikan toplumunun %25’i laktoz intoleransına sahip. Hayvansal süt ürünlerini bırakmak isteyenler için bir çok alternatif var. Özellikle kalsiyum gibi besleyicileri almak için özellikle hayvansal süte ihtiyacımız olmadığını da işin içine katarsak, süt & süt ürünleri tüketiminizi azaltmak çok daha kolay olabilir. Sadece sabah kahvaltınızda tükettiğiniz müslilere badem ve bitkisel süt koyarak bile başlayabilirsiniz.
Bilinçli tüketim hareketinin aktif organizasyonlarından biri olarak biz onegreenplanet.org, besin tercihlerimizin bozuk gıda sistemini iyileştirme, türlere yaşam şansı verme ve gerçekten sürdürülebilir bir gelecek yaratma gücü olduğuna inanıyoruz.
Hayvansal süt yerine bitkisel süt alternatifleri seçerek, karbon ayak izinizi çok büyük ölçüde azaltabilir ve kıymetli su kaynaklarımızı koruyabilirsiniz. Bugün var olan bitkisel alternatiflere baktığımızda, bu tercihi yapmak hiç bu kadar kolay olmamıştı.
***
Çevirmen Notu
Merhaba, ben vejetaryen besleniyorum. Bir vejetaryen olarak doğmadım. Hayatımın ilk 25 yılını et ve süt ürünlerinin de dâhil olduğu bir beslenme şekliyle yaşadım. Vejetaryen olmaya karar verdiğimde, birçok yerli ve yabancı kaynaktan bilgi topladım. Okuduğum birçok şey benim için çok yeniydi. Yıllarca bana söylenenlere ters düşen, kitlesel medya kanallarında, reklamlarda anlatılmayan yepyeni bir dünyayı keşfetmeye başladım. İnsanın bildiklerine, inandıklarına, alışkanlıklarına ters düşen bilgiyi sindirmesi kolay olmuyor.
Hayvancılık sektörü tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de çok büyük bir sektör ve diğer sektörlerden farklı olarak içinde birçok sektörü barındırıyor. Bu durumda gücü elinde tutan kurum ve kuruluşlar, endüstrinin bilinmeyen yüzüne dair gerçeklerin ortaya çıkmaması için çok çalışıyor.
Vejetaryen beslenemeye başladığım o dönemlerde Türkçe kaynaklar da bulmuş olsam da, yabancı kaynaklarda konunun bilimsel taraflarına değinen daha fazla yazı ve makale bulabildim. Şimdi de bu yazı serisi ile bu bilgileri, ilgilenenlere paylaşmaya başlıyoruz.
Elimizden geldiğince ve kaynaklara ulaştıkça, burada paylaşılan bilgilerin bilimsel araştırma sonuçlarını da sizlerle paylaşacağız. Makaleleri okurken bazı kısımların linklerinin eklendiğini göreceksiniz (tıklanabilir kelimeler). Önerimiz, sadece burada yazılanlarla sınırlı kalmamanız ve öğrenmek istediğiniz alanlarla ilgili (özellikle süt ve protein konusunda) kendi araştırmanızı yapmanız ve olabildiğince farklı bilimsel kaynağa ulaşmanızdır.
Bu seri boyunca paylaşacağımız konu başlıkları:
1. Inek sütüyle ilgili inanmamanız gereken, sağlığa dair 5 iddia
2. Kazein (memeli süt proteini) ve sağlığınız arasındaki rahatsız edici bağlantı nedir?
3. ‘Süt Hayatı’ çiftlik inekleri için hiç de hayat değil!
4. Hayvan endüstrisi ineklerin hayatını nasıl kısalttı?
5. Süt ile dolu bir hayat? Peki ya yok ettikleri; hayvan endüstrisi ve çevre arasındaki yok eden ilişki
6. Süt ürünlerini hayatınızdan çıkarmanız için 10 iyi neden
7. Kalsiyumun önemi ve süt ürünleri olmadan ihtiyacınız olan kalsiyuma ulaşma yolları
Ek olarak et ve süte dair bilimsel makaleler…
***
Yazının İngilizce Orijinali
Yazı: Kate Good
Yeşil Gazete için Çeviri: Nazlı Deniz Sarıyıldız
Çeviri Editörü: Ayşe Ceren Sarı
(Yeşil Gazete, One Green Planet)
Comments