By Ülkede üç yıldır süren iç savaşa siyasi çözüm bulmak için Cenevre’de yapılan diplomasi oyununda şimdilik tek ana kural var: Masadan kalkan kaybeder.
Cenevre’deki görüşmelerin ilk aşamasında tarafların aynı masa etrafında toplanması mümkün gözükmüyor. Bunun yerine, muhalefet bir odada rejim bir odada olacak.Birleşmiş Milletler Suriye Özel Temsilcisi Lakhdar Brahimi ve ekibi de iki oda arasında gidip gelecek.
Her ne kadar bu sürecin, ucu açık görüşmelere dönüşmemesi için açıklamalar ve diplomatik çabalar olsa da heyetler Cenevre’de bir aylığına otel rezervasyonu yaptırdı. Görüşmeler altı haftaya kadar uzayabilir. Muhalefet görüşmelerin fazla uzamamasından yana. Ancak bu konuda rejimin önerisini duymaya da hazır.
Bu dolaylı görüşmelerde doğrudan yer almasalar da, aralarında Türkiye’nin de olduğu birçok ülke diplomatı yakınlarda olacak ve destekledikleri tarafa ‘diplomasi taktikleri’ verecek. Amerikan heyetinin başkanlığını, ABD’nin eski Suriye Büyükelçisi Robert Ford’un yapması bekleniyor. Rejimin taktik hocası ise Rusya olacak.
Türkiye muhalefeti destekleyecek
Türkiye de muhalefete taktik ve strateji vermeye devam edecek. Salı günü Montrö’deki görüşmelerin ardından, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu muhalefetin müzakere heyetinin bütün üyeleriyle temasa geçti.
Muhalefeti destekleyen diğer ülkeler de kendi güçlerine göre diplomatik oyun taktikleri konusunda katkıda bulunmaya devam ediyorlar. Örneğin Hollanda, muhalefet heyetinde yer alan kadınları diplomatik görüşme yapma konusunda eğitti. Rejimin heyetinde iki, muhalefetin heyetindeyse üç kadın var. Almanya da, muhalefeti diplomasi taktikleri konusunda eğitti.
Bütün bu olası görüşmeler boyunca tam bir sinir savaşı yaşanması bekleniyor. Suriye rejiminin daha önce İsrail ile yaptığı görüşmelerdeki tavrını hatırlatan diplomatik kaynaklar, rejimin ‘oyalama taktiği’ kullanacağını düşünüyorlar.
Rejim heyetinin sık sık Şam’a danışmak istemesi de beklentiler arasında. Bu nedenle görüşmeler haftalık turlar halinde de gerçekleşebilir.
Farklı heyetler
Brahimi henüz tam olarak nasıl bir yol izleyeceğine karar vermiş olmasa da, diplomatik kaynaklara göre akla en yatkın yöntem dolaylı görüşmeler için farklı heyetler kurulması. Bu yöntemi muhalefet kabul ediyor. Ancak rejimin tutumu henüz net değil.
İki ayrı komite kurulmasını Davutoğlu da önermişti. Eğer bu formül hayata geçerse, komitelerden biri ‘insani yardım, bölgesel ateşkes, cezaevlerinin boşaltılması’ gibi meseleleri görüşürken, diğer heyet Cenevre-1 sonuç bildirgesinde yer alan ‘karşılıklı rızaya dayalı, tüm icra yetkisini elinde bulunduran geçiş yönetimi’ kurulmasını görüşecek.
Her ne kadar rejim henüz iki komite önerisi hakkındaki fikrini açıklamamış olsa da, diplomatik kaynaklara göre, işkenceyle öldürülen Suriyeli tutukluların fotoğraflarının ortaya çıkması, rejimi, dünya kamuoyu gözünde zor duruma düşürdü. Bu nedenle rejim, taktiksel olarak iki ayrı komite önerisini kabul edebilir.
Rejim insani yardım ulaştırılması için bölgesel ateşkes önerisine sıcak bakabileceğinin sinyallerini Çarşamba günü Montrö’deki toplantılarda vermişti. Eğer bu gerçekleşirse, özellikle Halep civarında bölgesel ateşkes ilan edilmesi gündeme gelecek. Muhalefet Şam çevresi ve Hums’ta da bölgesel ateşkes ilan edilmesinden yana.
Ancak muhalefet geçiş yönetimi kurulmasıyla bu görüşmelerin paralel yürümesinde ısrarlı. Rejimin ateşkes konusunda uzlaşmacı davranıp, geçiş yönetimi müzakerelerinde ayak sürümesinden endişe ediyor. Bununla beraber ülke içine rahatlama sağlayacak ateşkes ve insani yardım görüşmeleri, muhalefetin halktan gelen desteğini de güçlendirecek.
Rejimin ise Cenevre-1’in asıl konusunun terörizmle mücadele olduğunda ısrar etmesi ve geçiş yönetimi kurulması müzakerelerini zorlaması bekleniyor. Rejimi destekleyen ülkeler masadan kalkan taraf olmamak için rejime baskı yapabilir. Muhalefet ise, rejim geçiş yönetimi kurulması konusunda uzlaşmaktan kaçınırsa topu Birleşmiş Milletler’e atacaklarını söylüyor.
İnsani yardımların geçişinin sağlanması için de anlaşmaya varılabilir. Eğer bunlar gerçekleşirse, rejim dünya kamuoyu gözünde iyice azalmış olan güvenilirliğinin en azından bir kısmını yeniden tesis edebileceği hesapları yapıyor.
Cezaevlerinin boşaltılması ise şu anda beklenmiyor. Toplantıya katılan yetkililer rejimin, hapishanelerde tutulanlar için hesap veremeyeceğini ve bu nedenle de cezaevlerini boşaltmaya sıcak bakmayacağını söylüyor.
Brahimi’nin diplomasi oyununu kurarken koyabileceği kurallardan biri de ‘basına konuşma yasağı’. Ancak bu heyetler arasında propaganda savaşı yaşanmasına da engel olmayacak. Muhalefet rejimin insan hakları ihlallerini ön plana çıkartırken, rejimin de ‘biz gidersek, radikaller ülkeyi yönetir’ fikrini çeşitli platformlarda savunmaya devam etmesi bekleniyor.
Ayşe Karabat
Bu yazı Al Jazeera Türkçe‘den alınmıştır.
Comments