PEC: Türkiye, iklim hedeflerinde geride kaldı

Ulusal Katkı Beyanları’nın (NDC) hakemli tek isteklilik değerlendirmesi olan Paris Equity Check‘in (PEC) güncel versiyonuna göre Çin, Rusya, Suudi Arabistan, Türkiye, Vietnam ve İran hala +5°C küresel ısınmayla ilişkili iklim planları olan ülkeler arasında yer alıyor.

170’ten fazla ülkeyi kapsayan değerlendirmeler sunan Paris-Equity-Check.org, ülkelerin Ulusal Katkı Beyanları’nı (sera gazı azaltım hedeflerini, NDC) değerlendiriyor.

Çalışma, ilk olarak 2018’de Nature Communications dergisinde yayınlanan ve yeni iklim planları ülkelerinden gelen verilerle güncellenen hakemli metodolojiye dayanıyor.

‣Yeni Ulusal Katkı Beyanları’nda iklim taahhütleri daha güçlü

‣COP27 sona erdi: Kayıp-hasarda ‘tarihi’ kazanım, fosil yakıttan çıkışta hayal kırıklığı

‣WWF Türkiye: COP27’deki iklim hedefleri dünyayı kurtaramaz

Gelişmiş ülkelerin çoğu hedeflerin hala çok uzağında

En son değerlendirmesinde, gelişmiş ülkelerin çoğunun, son 18 ay içinde hedeflerini yükseltmelerine rağmen, Birleşmiş Milletler (BM) tarafından kabul edilen 1,5°C ısınma sınırına uygun planların hala çok uzağında olduklarını ortaya koyuyor.

Özellikle ABD, Kanada, Avustralya, AB, Almanya ve İspanya 2.1°C- 3,4°C ısınma aralığına uygun planlar üzerinde çalışıyor.

Kasım’da yayınlanan COP27 Sharm El-Sheikh Uygulama Planı, küresel olarak daha iddialı emisyonlar için işbirliğini hızlandırmanın temel bir ön koşulu olan 1,5°C sınırına ulaşma ile kayıp ve zarar finansmanı sağlama ihtiyacının altını çiziyor.

Dünyanın en yoksul ülkelerinin çoğunluğu 1,5°C sınırını karşılama yolunda ilerliyor, ancak yeterli düzeyde mali destek olmadan 2020’ler ve 2030’lar boyunca karbon yoğun kalkınma yollarını izleyebilir ve “şu anda adil” 2030 hedeflerinden sonra adil emisyon seviyelerini aşabilirler.

‣Sivil toplum daha fazla eylem istiyor: COP27, iklim krizinin sonuçlarını ele aldı, krizin temel nedenini değil

‣[COP27] Paris Antlaşması’nın 1.5-2 derece hedefi, yüzyılın sonuna ya da bir başka yüzyıla kaldı!

‣[Şarm El-Şeyh’ten COP27 Notları-5] Sonuç zafer mi yenilgi mi?

Taahhüt Edilen Isınma haritası, başlıca emisyon yayıcıların mevcut iklim planlarını gösteriyor ve bu planları, söz konusu hırs düzeyiyle ilişkili bir sıcaklık artışıyla derecelendiriyor.

PEC, BM’nin IPCC (Hükümetlerarası İklim Paneli) 5. Değerlendirme Raporu‘nda sunulan üç ilkeye dayanarak hedeflerin adilliğini ve iddiasını derecelendiriyor:

• Bir ülkenin daha hızlı sera gazı azaltımı sağlama ‘kabiliyeti’
• Kişi başına düşen tarihsel ‘sorumluluk’ emisyonları
• Kalan karbon alanına erişimde ‘eşitlik’.

Ulusal Katkı Beyanları’nın ana bulguları ise şöyle:

• AB Ulusal emisyon hedefleri: İlk kez ele alınan ulusal emisyonlar, Danimarka için 1,4°C ile Macaristan için 3,7°C arasında değişiyor. Fransa ve Portekiz 2,4°C, Almanya 2,1°C ve Litvanya 2.9°C.
• Zengin ülkeler: AB’nin Ulusal Katkı Beyanı 3,2°C’den 2,3°C’ye; ABD‘ninki 4°C’den 3,4°C’ye, Avustralya’nınki 4,5°C’den 3,2°C’ye, Yeni Zelanda’nınki 5°C’den 3,3°C’ye, Kanada‘nınki 5°C’nin üstünden 3,1°C’ye düştü.

Bu aktörler, 1,5°C’nin çok daha gerisinde, 2°C’nin çok altına uyum sağlamak için çok daha fazla çaba sarf edilmesi gerektiğine dair önemli bir ilerleme gösterdi.

• En az gelişmiş ülkeler: Bu ülkelerin çoğunun NDC’leri 1,5°C’ye oldukça yakın. Bu, düşük mevcut ve geçmiş emisyonlarının yanı sıra kişi başına düşen düşük gayri safi yurtiçi hasılalarını (GSYH) yansıtıyor. Azaltım için zorluklar 2030’dan sonra görülmeye başlanacak, ancak yatırımlar ve uluslararası destek acil olarak gerekiyor.
• Orta gelirli ülkeler: Rusya, Çin, Tayland, Vietnam ve Orta Doğu ve Kuzey Afrika‘daki çoğu ülkenin Ulusal Katkı Beyanları ciddi bir çaba eksikliği gösteriyor.

Paris Equity Check Baş Araştırmacısı Yann Robiou de Pont, adilliğin ulusal iklim hedeflerinin iddiasını ve küresel ısınmayı sınırlamak için gereken küresel çabaya katkılarını değerlendirmede bir ölçüt olduğunu belirterek şu ifadeleri kullandı:

“Ülkeler, Paris Anlaşması’nın gerektirdiği gibi ‘adil ve iddialı’ hedefleri, yurtiçi azaltım ve adil hedeflerinin ötesinde azaltım yapabilecek diğer yoksul ülkelerde daha düşük maliyetle emisyonların azaltılmasına yönelik desteğin bir kombinasyonu yoluyla uygulayabilirler.

Bu değerlendirme, Küresel Güney’in Kuzey ülkelerinin karbon yoğun ekonomik kalkınmasından kaçınabilmesi için uluslararası destek ve iş birliğinin önemini göstermektedir. Küresel Kuzey’in önündeki zorluk, hızlı azaltım seçenekleri geliştirip uygulamak ve yeterli ve adil destek sağlamaktır. Küresel Güney’in önündeki zorluk ise 2030’un ötesinde yeşil kalabilmektir”.

Gana Climate Vulnerable forumun (En Kırılgan Ülkeler Forumu) Başkanlık Özel Temsilcisi Henry Kokofu ise küresel emisyonların ezici çoğunluğundan sorumlu olan başlıca kirletici ülkelerin, bu on yıl içinde kirlilik seviyelerini düşürmek ve gelişmekte olan ülkelere iklim felaketlerine uyum sağlamaları, kayıp ve hasarı ele almaları ve yenilenebilir enerjiye yapılan yatırımların artırılması da dahil olmak üzere küresel ölçekte azaltımı hızlandırmaları için uluslararası destek sağlaması ve üzerlerine düşen adil payı yerine getirmesi gerektiğini vurguluyor.

Kokofu, “Paris hakkaniyet kontrolü, bu ülkelerin kimler olduğunu ve yıkıcı küresel hasarı önlemek için göstermeleri gereken ilave çabayı ortaya koymaktadır” diyor.

‣IPCC’nin aşırı ‘teknik iyimserlik’ odaklı İklim Değişikliği Savaşımı Raporu da yayımlandı

‣1.5C sınırı için ‘fırsat penceresi’ kapanmak üzere

‣COP27’nin iç yüzü: Takım elbiseli beyaz erkekler ve pes etmeyen sivil toplum

IPCC’de 1,5°C’nin üzeri için uyarıda bulunulmuştu

BM’nin IPCC iklim bilimi paneli, 2022 ikinci çalışma grubu (WG2) değerlendirmesinde 1,5°C’nin üzerindeki ısınmanın hasat sorunlarına, yaşanmaz topraklara, sessiz baharlara ve çökmüş ekonomilere yol açabileceği uyarısında bulundu. Şu anda dünya, ülkelerin mevcut 2030 taahhütlerine sadık kalmaları halinde 2,4°C’lik sıcaklıklara ulaşma yolunda ilerliyor.

Climate Action Tracker analistlerine göre, ülkeler mevcut politikalarına bağlı kalırlarsa 2,7°C’ye ulaşma yolunda ilerleme kaydediliyor.

Paris Anlaşması kapsamında yaklaşık 200 ülke, küresel ısınmayı sanayi öncesi seviyelere kıyasla 1,5°C’yi hedefleyerek 2°C’nin çok altında sınırlama hedefiyle her beş yılda bir yeni iklim planları sunmayı taahhüt etti. COP26 2021 Glasgow İklim Paktı kapsamında, bu ülkeler 1,5°C ile uyumlu hedeflere yönelik çalışmaları hızlandırmayı kabul etti.