Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) koronavirüs salgını sebebiyle uygulanan genel izolasyon döneminde kadınların ve erkeklerin ücretli ve ücretsiz işlerde harcadıkları süreye ilişkin bir araştırma yayınladı.
Buna göre, Covid-19 döneminde çalışma yaşamının mekânsal organizasyonunda yaşanan değişimler, ev ve bakım işleri ile ilgili emek ihtiyacında artışa yol açtı. Çalışma, evden çalışabilen erkekler öncekine oranla çok daha fazla ev işi yaptığını ortaya koydu.
Ancak bu artışa rağmen erkeklerin yaklaşık dört katı iş yapan kadınlar gerekli emek ihtiyacının büyük bölümünü karşıladı.
Ücretsiz iş yükü arttı
Bulgular, Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları kapsamında toplumsal cinsiyet eşitliği hedeflerden biri olan (Hedef 5.4) ücretsiz bakım ve ev işlerini yeniden paylaştırmaya yönelik işyeri ve sosyal bakım politikaları ile ilgili adımlar atılması gerektiğini ortaya koyuyor.
Mayıs ayında Türkiye genelinde yapılan bir araştırmaya göre, genel tecrit koşulları, kadınlar ve erkeklerin ücretsiz iş yükünü artırdı. Okulların kapanması, hane tüketim mallarına ve ev ve bakım hizmetlerine talebin artması, hane içi emekte görülmemiş bir artışa neden oldu. Erkeklerin yaklaşık dört katı ücretsiz iş yapan kadınlar, bu yükün çoğunu üstlendi.
Kadınların çalışma süresi 10 saatin üzerinde
Kadınların toplam iş yükü de (hem ücretli hem de ücretsiz çalışmayı kapsar şekilde), erkeklerin iş yükünden daha fazla. İstihdam edilen kadınlar açısından, özellikle işyerinde çalışmaya devam eden kadınlar için (“temel” işçiler olarak), toplam çalışma süresi günde 10 saatten fazla.
Araştırma ayrıca, erkeklerin ücretsiz çalışmaya ayırdıkları zamanın da önemli düzeyde arttığını gösteriyor. Salgın döneminde evden çalışmaya başlayan erkekler, ücretsiz çalışmaya, küresel salgın öncesinde ayırdıklarına göre beş kat daha fazla zaman ayırdı. Bu çarpıcı artış, ücretsiz işin toplumsal cinsiyet temelli dağılımını değiştirme potansiyeli taşıyor.
Araştırmanın, Türkiye’de küresel salgın koşullarında ücretli ve ücretsiz çalışma alanında toplumsal cinsiyet temelli eşitsizliklere ilişkin bulguları, bugün yayınlanan UNDP Araştırma Notu’nda daha geniş biçimde açıklanıyor.
Kadınların ücretli izne erişimi daha az
Ücretli çalışma bakımından, kadınların yaklaşık iki katı kadar erkek, küresel salgın nedeniyle iş ve gelir kayıpları yaşadıklarını ifade ediyor. Bunun muhtemel nedeni, kadınların salgın döneminde işlerini büyük ölçüde korumuş olan temel işçiler arasında nispeten daha yoğun olması. Kadınların ücretli izne erişimi daha az, ancak evden çalışmaya geçme olasılıkları erkeklere göre yaklaşık iki kat fazla.
2 bin 407 kişiyle anket
Küresel salgın anketi, 18-19 Mayıs tarihlerinde tam genel tecrit koşullarında uygulandı. Konda araştırma şirketi tarafından düzenli aralıklarla tekrarlanan hayat tarzı araştırmasına, iki önemli iktisatçı akademisyen (İstanbul Teknik Üniversitesi’nden İpek İlkkaracan ve Ankara Üniversitesi’nden Emel Memiş) tarafından tasarlanan zaman kullanımı ile ilgili sorular eklendi.
Anket, Türkiye’nin her bölgesinden 2 bin 407 kişiye uygulandı: Katılımcılar, çoğu işyeri ve kamusal ortak alanların kapalı olduğu bir dönemde tipik bir hafta içi günü esas alarak anket sorularına cevap verdi.
‘İş-yaşam dengesini artırmalıyız’
UNDP Türkiye Mukim Temsilcisi Claudio Tomasi, “UNDP olarak, Türkiye’de küresel salgın koşullarında bu araştırmanın yapılmasında Konda, İstanbul Teknik Üniversitesi’nden İpek İlkkaracan ve Ankara Üniversitesi’nden Emel Memiş ile işbirliği yapmaktan gurur duyuyoruz” dedi. Tomasi açıklamasının devamında şunları söyledi:
Bulgular, kadınların hâlihazırda çalıştıkları işlerine ek olarak, ücretsiz ev ve bakım işlerine ilişkin yüklerinin arttığını apaçık biçimde, kanıtlarıyla ortaya koyuyor. Erkeklerin de ev ve bakım işlerine harcadığı zamanın önemli ölçüde arttığını görüyoruz. Bizleri iyimserliğe sevk eden bu durum, aynı zamanda, daha dayanıklı toplumlar ve aileler yaratmak amacıyla, yüksek kaliteli, erişilebilir ve uygun fiyatlı bakım hizmetleri sağlamak ve çalışma yaşamında iş-yaşam dengesini desteklemek için çabalarımızı artırmamızın aciliyetine de işaret ediyor.
‘Telafi edici ödemeler yapılmalı’
UNDP Türkiye Mukim Temsilci Yardımcısı ve Programlar Sorumlusu Seher Alacacı Arıner ise “Araştırma sonuçları ayrıca, yasal istihdam sözleşmeleri ve sosyal güvenliğe erişimleri olmayan özellikle kayıtsız çalışanlar, bakım ve ev işçileri gibi en kırılgan gruplar başta olmak üzere istihdam ve istihdama bağlı gelirleri korumak ve gerekli hallerde telafi edici ödemeler yapmak üzere odaklanmış politikalar geliştirmemiz gerektiğini ortaya koymaktadır” dedi.
Anket bulgularına ilişkin araştırma notu, bakım işlerini bir yandan azaltan, diğer yandan da kadınlar ve erkekler arasında yeniden ve daha adil biçimde dağıtan orta ve uzun vadeli politika önlemleri içeren iki kollu bir yaklaşım öneriyor.
İki kollu bir yaklaşım
Hem kadınlar hem de erkeklerin iş-yaşam dengesini sağlamak için, işgücü piyasası düzenlemeleri yapılarak, işyerlerinde aile dostu politikalar ve uygulamalar (örneğin bakım izni, uzaktan çalışma, esnek aile dostu iş programları ve saatleri) geliştirilmesi vazgeçilmez önem taşıyor.
Ayrıca, eğitim ve sağlık hizmetleri yanında, çocuk, yaşlı, hasta ve engelli bakım hizmetlerine erişimin genişletilmesi büyük önem taşıyor. Bunun için, mevcut küresel salgın örneğindeki gibi beklenmedik sarsıntılar karşısında hizmet sunum sistemlerinin dayanıklılığını da artırmak gerekiyor.
Bilgi notuna göre bu politikaların uygulamaya konulması için, yerel ve ulusal düzeyde ihtiyaç duyulan mali kaynakların tahsis edilmesi gerekli. Ekonomiyi canlandırıcı harcama programları, toplumsal cinsiyete duyarlı bütçeleme yaklaşımıyla ve krizden sonra güçlü bir toparlanma sağlamada, bakım işlerinin hayati önemi dikkate alınarak tasarlanmalı.
