By 
Yurttaşlık Derneği, Daha Çok Sorumluluk Daha Az Plastik Projesi ile Kazdağları ve Edremit Körfezi havzasında tarımsal üretim alanlarında plastik kirliliğinin azaltılması için katılımcılık esaslı bir atık yönetim modelinin hayata geçirilmesi için çalışmalara başladığını duyurdu.
‘Daha Çok Sorumluluk Daha Az Plastik Projesi’, Kazdağları ve Edremit Körfezi bölgesinde tarımsal üretimde kullanılan tehlikeli kimyasalların ve diğer plastik ambalajlarının sosyo-ekolojik olarak güvenli, sürdürülebilir ve ekonomik açıdan uygulanabilir bir şekilde toplanması ve bertaraf edilmesi için katılımcı, havza ölçeğinde bir atık yönetimi modelinin geliştirilmesini amaçlıyor.
‣ Plastik atıkların yol açtığı ilk hastalık tanımlandı
‣Mersin’de ithal plastik atık tesisi zehir yayıyor
‣ Rapor: Küresel anlaşma ile plastik kirliliği yüzde 80 oranında azaltılabilir
Her yıl binlerce ton boş pestisit ambalajı doğaya terk ediliyor
Ülkede her yıl tarımsal üretimde kullanılan binlerce ton boş pestisit ambalajı, mevzuat yetersizliği, mali ve idari kısıtlar, bilgisizlik ve birincil sorumluluğun çiftçilerin sırtına yüklenmesi gibi nedenlerle su ve tarla kenarlarına; doğaya terk ediliyor. Çevreye bırakılan pestisit ambalajları hem plastik hem de kimyasal atık olarak toprak ve su kirliliğine yol açıyor. Bu da halk sağlığı ve gıda güvenliği açısından büyük bir risk oluşturuyor.
Pestisit ambalajları tehlikeli madde sınıfında yer alıyor. Pestisit kullanımına ve pestisit ambalajlarının bertarafına ilişkin sorunun boyutu; pestisit kullanım miktarı, kullanan kişi sayısı ve çiftçi kaydı bilgisi, kullanım alanı ölçüsü, çıkan ambalaj miktarı/sayısı gibi verilerin şeffaf ve erişilebilir olmaması nedeniyle de tam olarak ölçülemiyor.
Yerel, ulusal ve uluslararası ölçekte gıda güvenliği ve çevre sağlığı sorunu yaratan pestisitlerin kullanımının azaltılması kadar pestisit atıklarının toplanması ve bertarafı da kritik önem taşıyor.
‣Pestisit kabusu: Yılda 385 milyon kişi zehirleniyor, her yıl 11 bin kişi hayatını kaybediyor
‣ Türkiye pestisit kalıntısında AB’de ilk sırada
‣ Pestisitlerde alarm: Tarımda yasaklı maddelerin kullanımı devam ediyor
Projeye ilişkin ortaya koyulan açıklamada da “Doğrudan geri dönüşümde kullanılamayan bu atıkların yeraltı ve yerüstü su kaynaklarına, hava ve toprağa ve tüm canlı yaşamına verdiği zararın azaltılması ve yeniden ekonomiye kazandırılması, başta kamu kurumları olmak üzere bütün pestisit üretici ve dağıtıcıları ile kullanıcıların yükümlülüğündedir” deniyor. Türkiye’deki duruma ise şöyle değiniliyor:
“Kimi ülkelerde değişik model ve yöntemlerle geri kazanılmaya çalışılan tarımsal alandaki plastik kirliliğinin önlenmesi için maalesef ülkemizde yerleşik ve yaygın bir atık yönetim modeli bulunmuyor. Az sayıdaki il ve ilçede birkaç kamu kurumunun ve yerel yönetimlerin hayata geçirdiği ve pestisit üreticileri ile dağıtıcılarının doğrudan sorumluluk almadığı pilot uygulamalar ise ne yazık ki etkili bir sonuç yaratıyor.”
‣ÇİSİP’ten çağrı: Ulusal pestisit eylem planı hazırlanmalı
‣ Kendini öldüren sistem: Avrupa’daki meyvelerde pestisit kalıntıları dokuz yılda yüzde 53 arttı
‣ Yasaklanan beş pestisitin kullanım süresi ikinci kez uzatıldı: Stoklar tükeninceye kadar zehir mi yiyeceğiz?
Ortak sorumluluk, ortak proje
‘Daha Çok Sorumluluk Daha Az Plastik’ çalışmasının, tarımsal üretimde kullanılan pestisit ambalajı ve sair plastik kirliliğinin azaltılması için sürdürülebilir bir atık yönetim modelinin ancak ortak sorumlulukla gerçekleşebileceği fikrinden hareketle tasarlandığı belirtiliyor.
Hazırlık çalışmaları yaklaşık üç yıl önce başlayan projenin, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Küresel Çevre Fonu Küçük Destek Programı (UNDP-GEF/SGP) tarafından desteklenen son etabı Eylül 2022’de başlatıldı.
Nihai hedef olarak pestisit kullanımının azaltılmasını ve sıfırlanmasını gözeten bu çalışma, Kazdağları ve Edremit Körfezi havzasındaki yerel ve merkezi kamu idarelerini, çiftçi ve üretici örgütlerini ve sivil organizasyonları bir araya getirerek ‘Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu’ ilkesi kapsamında harekete geçirmeyi amaçlıyor.
Proje faaliyetlerine Eylül 2022’den bu yana küçük ve büyük ölçekli tarım üreticileri, köylüler, tüketiciler, meslek birlikleri, ticaret odaları, pestisit ve tarımsal plastik dağıtıcıları, belediye başkanları, bölgedeki yerel yönetimlerin uzmanları ve yöneticileri, merkezi kamu idaresinin taşra teşkilatları, yerel halk, akademisyenler ve araştırmacılar ile sivil toplum örgütlerinin katıldığı bildiriliyor.
Projenin beş yerel ortağı arasında S. S. Çanakkale Troida Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi (TROİDA), Çanakkale Yerel Kalkınma Derneği (ÇAYEKA), Gülpınar Sürdürülebilir Yaşam Derneği (GSYD), S.S. Çanakkale Üretim ve Pazarlama Kooperatifi (ÇAKOOP) ve Balıkesir Gömeç Belediyesi bulunuyor.
Rapor: Bertarafta sistemli bir yaklaşım yok
Proje kapsamında Ekim 2023’te yayınlanan “Kazdağları ve Edremit Körfezi’nde Pestisit Ambalajı ve Plastik Atık Yönetiminde Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu” başlıklı saha araştırması raporuna göre, yörede meyve ve sebze üretiminde zirai mücadelede pestisit kullanımı hayli yaygın.
Saha çalışması kapsamında Çanakkale ve Edremit Körfezi’nde beş farklı ilçede 600’e yakın çiftçi ve 12 zirai ilaç bayisi ile yapılan görüşmeler, pestisit kaplarının doğaya ve halk sağlığına yönelik etkilerini gözler önüne serdi.
Ancak rapora göre; üreticiler arasında bu ürünlerin doğru kullanımı, zirai mücadele açısından etkileri, doğaya ve halk sağlığına zararları ve atıkların bertarafı / geri kazanımı konusunda sistemli bir yaklaşımın olduğunu söylemek zor.
Buna göre; çiftçiler, zehirli atık sınıfındaki boş pestisit ambalajlarını çoğunlukla gelişigüzel uyguladıkları yöntemlerle bertaraf ediyor. Bu yöntemler arasında toprağa gömme, yakma, araziye veya en yakın sulama kanalına atma, evsel atıklarla birlikte çöpe atma ve eğer varsa kamu idaresi tarafından köylere konulan konteynerlere atma bulunuyor.
‣[2022’nin ardından] İnsan organlarında plastik, çöplerin deniz aşırı yolculuğu, sanayi kirliliği ve daha fazlası
‣ 40 örgütten dayanışma: Plastik atık ticareti konusunda araştırma yapan gazeteciler saldırı altında
‣Adana’da ithal atıkları araştıran iki gazeteci firmalar tarafından darp edildi
Hedef: Ekolojik açıdan güvenli, etkili, katılımcı ve sürdürülebilir bir yönetim modeli
11-12 Nisan 2023 günlerinde Çanakkale’de, meseleye ilişkin bütün tarafların işbirliğini ve sorumluluk alanını geliştirmeye yönelik bir ağ oluşturmak için Paydaşlarla Arama ve Ağ Oluşturma Toplantısı da yapıldı. Toplantıya havzadaki yerel ve merkezi kamu idaresi yetkilileri, (Zirai İlaç Üreticileri Derneği / ZİMİD gibi) pestisit üretici ve bayi temsilcileri, ziraat odaları, Güney Marmara Kalkınma Ajansı temsilcileri, zirai üretici birlik ve kooperatifleri, üniversite bileşenleri ve havzadaki yerel sivil toplum kurumları ve girişimleri katıldı.
2023 yaz ayları boyunca çeşitli köy ve yöre festivallerinde üreticilerle buluşmalar gerçekleştirildi. Çanakkale Bayramiç, Balıkesir Gömeç, Ayvacık, Gülpınar köyünde yapılan bu buluşmalarda aynı zamanda konuya ilişkin bilgi ve farkındalığı artırmak üzere fotoğraf sergileri ve çocuk atölyeleri düzenlendi, bilgilendirici föyler dağıtıldı.
Çalışma ile tarımsal üretimde kullanılan pestisit ambalajı ve sair plastik kirliliği meselesinin insan sağlığı ve ekolojik açıdan güvenli, etkili, katılımcı ve sürdürülebilir bir yönetim modeliyle çözülmesine yönelik bir diyalog süreci için elverişli bir zemin oluşturmak amaçlanıyor.
Comments