Karton görünümlü plastik bardak aldatmacası

Pandemiyle beraber hayatımızda var olan bazı anlamsız eşyaların nasıl da tüm yaşamımıza dâhil olabileceğini daha iyi anlıyor gibiyiz. Bu anlamsızlıklardan biri de tek kullanımlık bardaklar. Neredeyse tüm ofislerde olan bu bardaklar artık, tüm restoran kafe bar ve diğer işletmelerde de mevcut. Hatta bazı işletmeler bu bardakları kullanmayı zorunlu kılıyor. Henüz evinde bu bardakları kullananları duymadım ama ona da başlanırsa hiç şaşırmam.

Önceleri büyük kahve zincirlerinin simgesi haline gelen kağıt görünümlü plastik bardaklar bu aralar biraz daha fazla gündemde. Sadece pandemiden kaynaklı kullanım artışından dolayı değil aynı zamanda yarattığı tehditlerle de gündem. Geçtiğimiz haftalarda bir haber ajansına bu konuda bir demeç vermiş ve bu duruma dikkat çekmiştim. Çok olumlu tepkiler aldığımı ve insanların ekserisinin de karton görünümlü plastik bardakların plastik içerdiğinden haberdar olmadığını gördüm.

Olumsuz birkaç tepki de almadım değil. Bunlar beklenildiği gibi üreticilerden geldi. İki ayrı kağıt görünümlü bardak üreticisi, açıklamalarıma neyi dayanak göstereceğimi merak etmiş, biri mahkemeye vermekle tehdit etmiş, bir diğeri de aklınca küçümseyici ve itham edici bir üslupla bir şeyler yazmıştı. Her iki üreticiye de kaynak olan çalışmayı gönderdim. Ancak herhangi bir geri dönüş aldığımı söyleyemem. Kim bilir, tartışmayı belki başka mecralara taşıma niyetindeler. Bunu zaman gösterecek elbette.

Öncelikle benim de kaynak olarak kullandığım çalışmadan özetle bahsetmekte yarar var. Çünkü bu bardaklar hiç de öyle pazarlandıkları kadar masum değiller. Ancak bundan da önce bu bardakları biraz açmamız lazım.

Günümüzde yaygın olarak kullanılan kâğıt görünümlü plastik bardakların çoğunluğu, iç yüzeyi düşük yoğunluklu polietilen plastikle kaplı birkaç kat kağıt ve farklı malzemelerin bir araya getirilmesiyle üretilmektedir. İç yüzeydeki plastik kaplama filmi de çoğunlukla başka bir kimyasalla kaplanmakta, böylelikle de sıcak suya olan dayanıklılık artırılmaktadır. Bunun yanında birçok başka kimyasal da bu bardakların yapımı esnasında farklı amaçlarla kullanılabilmektedir.

Sıcak suda çözünen mikroplastik,florür, klorür,sülfat…

İşte bahsettiğimiz çalışma da bu kimyasallar ve plastiklerden sıcak suya transfer olmasını araştırmış. Araştırmada, bu bardaklar sıcak suya (85–90 °C) maruz bırakılmış ve bunun sonucunda bu bardakların iç yüzeyindeki filmlerin parçalanması ve bozulması nedeniyle kağıt bardakların içerdiği suya mikroplastik, florür, klorür, sülfat ve nitrat gibi iyonların salındığı tespit edilmiş. Sıvıya sızan mikroplastik parçacıkların miktarı ise 100 ml sıcak suya 15 dk maruz kalınması sonucunda yaklaşık 25000 adet olarak tespit edilmiş. Bu, oldukça yüksek bir miktar.

Kimi yerlerde bu bardaklar içerisinde her gün en az beş sıcak içecek içen insanlar olduğunu çalıştığım yerden biliyorum. Bu durum, tüketiciler için sağlık açısından, üreticiler için ise yaptıkları manipülasyonun çökecek olması bakımından kötü haber. Nitekim bu konuda yapılan haberlere bu denli ofansif yaklaşımları da bu nedenden kaynaklanıyor. Çünkü daha ne ürettiklerinin bile farkında değiller. Belki de öyleymiş gibi yapmak işlerine geliyor. Aksi durumda karton olmadığı aşikar olan bir ürünü karton diye pazarlamazlardı herhalde.

Tüm üretim sektörlerinde olduğu gibi bardak üretim sektöründe de denetimsizlik ve başına buyrukluk hakim gibi görünüyor. Bu da üretilen bardaklardan kaynaklanan riskin ilgili çalışmada tespit edilenden daha büyük olabileceğini akla getiriyor. Bu anlamda alınması gereken en acil ve etkili önlem bu bardakların ve benzeri tek kullanımlık tüm plastiklerin üretiminin yasaklanmasıdır. İstihdam ve döviz getiriyoruz algısı ile her türlü manipülasyonu kendilerine hak gören tek kullanımlık sektörünün acil olarak sıkı denetime tabi tutulması hem halk sağlığı hem de çevre sağlığı açısından elzemdir.