Glifosata dün Avrupa Parlamentosu hayır dedi, bugün sıra Komisyon’da

Bu yazı aysebereket.wordpress.com/ dan alınmıştır

Dün (24 Ekim 2017) Strasburg’da Avrupa Parlamentosu bugün dünyada en çok kullanılan tarım zehiri glifosatın (ot öldürücü – herbisit) kullanım izninin yenilenmesi görüştü ve glifosatın 2022 yılı itibarıyla tamamen yasaklanmasını oyladı.

Tasarı 204’e karşı 355 oyla kabul edildi, 111 üye de çekimser oy kullandı. Peki, Avrupa Parlamentosu’ndaki bu oylamanın sonucu Avrupa Birliği’nde glifosat kullanımı yasaklandı anlamına mı geliyor? Hayır. Avrupa Parlamentosu’nun kararları görüş niteliği taşıyor. Avrupa Birliğin’de kullanım izni 15 Aralık 2017’de bitecek olan glifosatın izin yenileme kararının bugün (25 Ekim 2017) Brüksel’de Avrupa Komisyonu’nda verilmesi bekleniyor.

Avrupa Parlamentosu’nda kabul edilen tasarı ise glifosat kullanımının 16 Aralık 2017’den itibaren profesyonel kullanımlar dışında, kamuya açık parklar ve çocuk parklarında, hasat öncesi ekini kurutmak için ve “entegre zararlı yönetiminin ot yönetimi için yeterli olduğu durumlarda” tarımda yasaklanması ve 16 Aralık 2022’den itibaren tüm kullanımlarının yasaklanmasını içeriyor.

Her ne kadar Avrupa Parlamentosu’nun bu kararı bağlayıcı olmasa da, Komisyon üzerinde bir baskı oluşturuyor. Aralarında Fransa, İtalya ve Avusturya gibi ülkelerin bulunduğu birçok ülke glifosat izninin 10 yıl uzatılmasına karşı çıkacaklarını açıkladırlar. Komisyon’un 10 yıldan vaz geçip, 5 ile 7 yıl arası bir teklif sunacağı ihtimali üzerine konuşuluyor. Komisyon kararının kabul veya red edilmesi için nitelikli çoğunluk gerekiyor (üye ülkelerin %55’i ve nüfüsun %65’i). Ancak Komisyon oylamaları birçok kez yetersiz oy nedeniyle ertelendi.

Bugünkü oylamanın sonucunu beklerken, henüz yayınlamadığım daha kapsamlı bir yazı için derlediğim bazı bilgileri (kaynakları diğer yazıda belirtmek üzere) de alta ekliyorum.

Glifosat ve AB’deki süreç

2002 yılında Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) ve Avrupa Kimyasallar Ajansı’nın (ECHA) incelemeleri sonucunda glifosat AB’de kullanım izni aldı. Bu tarihten önce glifosat kullanım izni her üye ülkenin kendi ulusal yasasıyla belirleniyordu.
Mart 2015’te Dünya Sağlık Örgütü (WHO) kanser ajansı IARC glifosatı “muhtemel kanserojen” olarak sınıflandırdı.
Ekim 2015 de ise EFSA glifosat izninin yenilenmesi sürecinin 2009 AB pestisit yasasına uygunluğunu değerlendirmek için yaptığı çalışma raporunda “glifosatın insan üzerinde kanserojen bir tehlike oluşturması muhtemel değil” ifadesini kullandı.
2016 yılının başlarında, AB Komisyonu glifosat kullanım izninin yenilenmesini önerdi ancak başta İtalya, Fransa, Hollanda ve İsveç’in baskısı ve yetersiz oy nedeniyle karar iki kere ertelendi. IARC ve EFSA’nın birbiriyle çelişen açıklamaları yüzünden ruhsat yenileme kararı aşamasından önce Avrupa Kimyasallar Ajansı’nın (ECHA) glifosatı değerlendirilmesi istendi. Nisan’da Avrupa Parlamentosu EFSA’nın glifosatın zararsız olduğuna dair iddiasını geri almasını ve glifosatın tüm tarım dışı kullanımlarının yasaklanması çağrısında bulundu.
29 Haziran 2016’da AB Komisyonu ruhsat yenilenmesi için oylama çağrısında bulundu ancak yeterli oy çıkmadı.
Mart 2017’de ECHA beklenen glifosat değerlendirmesini açıkladı. ECHA glifosatı kanserojen, mütajen ya da üreme bakımında toksik olarak sınıflandırmaya yetecek bilimsel veri bulunmadığı ve halihazırdaki sınıflandırmada (gözlere ciddi hasar veren ve sucul hayat için uzun süreli toksik etkisi bulunuyor sınıflandırması) bırakılması sonucuna vardı. Glifosatın ruhat süresinin bitimi 15 Aralık 2017 olarak açıklandı.
Eylül başında EFSA AB Komisyonun isteği üzerine hazırladığı ve glifosatın endokrin sistemi üzerindeki etkilerini değerlendiren çalışmasının sonuç raporunu yayımladı. EFSA, raporda “toksikoloji alanındaki kapsamlı veritabanı temel alındığında, mevcut kanıtların glifosatın endokrin bozucu özelliklere sahip olmadığına işaret ettiğini açıkladı.”
Eylül sonunda ise, Avrupa Parlamentosu Monsanto’nun glifosat konu alan bir oturuma girmeyi red etmesi üzerine parlamentoya girişini yasakladı. Monsanto Avrupa Parlamentosu tarafından girişi yasaklan ilk ve tek şirket.
5-6 Ekim 2017’de Avrupa Komisyonu’nda yeni bir tur glifosat ruhsat yenileme görüşmeleri için tekrara masaya oturdu. Bu sefer sunulan öneride EFSA’nın 7 Eylül 2017’de yayınladığı rapor sonuçlarının göz önünde bulunduruldu ancak bir kez daha bir karara varılamadı.
24 Ekim 2017’de Avrupa Parlamentosu glifosatın kademeli olarak yasaklanması tasarısını kabul etti.
25 Ekim 2017’de AB Komisyonu glifosat izninin yenilenmesini oylamak üzere bir araya gelecek.

Glifosat kullanımına dair bazı veriler:

(Charles M. Brenbook’un 2016’da Environmental Sciences dergisinde yayınladığı çalışmadaki verilere* göre)

Monsanto tarafından satışa sunulduğu 1974 yılından 2014 yılına kadar dünyada kullanın glifosatın kümülatif toplamı 8 milyon 600 bin ton. Bu rakamın yüzde 19’u ABD’de kullanıldı. ABD’de kullanılan toplam glifosat miktarının üçte ikisi ise son on yılda kullanıldı.
ABD’de glifosatın tarımsal kullanımı 300 misli artarak 1974’te 363 tondan 2014’te 113 bin 356 tona çıktığı.
Dünya genelinde (tarımsal + tarım dışı) glifosat kullanımı 1994 ile 2014 arası 15 misli arttı (56 bin 296 tondan 825 bin 804 tona). 1994-2014 arası dünya genelinde kullanılan toplam glifosat miktarının %72’si son on yılda kullanıldı.
Türkiye’de glifosat kullanımı, Gıda Tarım Hayvancılık Bakanlığı verilerine göre 2001’de 305 tondan 2013’te 4500 tona çıkarak, 15 misli arttı.

Kısaca glifosat

1950’de Cilag ilaç şirketinde çalışan İsviçreli kimyager Henri Martin, tarafından üretilen glifosat, 1960’larda sıcak su sistemlerindeki boru ve kazanlardaki kalsiyum ve diğer mineral tortuları temizlemek için kullanılıyor.
1970 yılında ABD’li kimya şirketi Monsanto glifosatın herbisit (ot öldürücü) kullanımı patentini alıyor.
1974 yılında Monsanto etken maddesi glifosat olan Roundup herbisitini piyasaya sürüyor. (1974’te ABD glifosatın kullanım miktarı 363 ton).
1995 yılında 12 bin 427 tonluk tarımsal kullanımıyla glifosat ABD’de en çok kullanılan yedinci pestisit.
1996 yılında Monsanto Roundup’a dirençli genetiği değiştirilmiş (GD ya da GDO) Roundup Ready soyayı piyasaya sürüyor. Ardından genetiği değiştirilmiş Roundup Ready mısır, Roundup Ready pamuk ve bir yıl sonra Roundup Ready kanola (Round Ready GDO’lar, etken maddesi glifosat olan Roundup herbisiti ile birlikte kullanılıyor. Kısaca, Roundup Ready GDO ekili alana Roundup uygulanıyor, genetiği Roundup’a dirençli olmak üzere değiştirilen GDO’lar haricindeki tüm otlar ölüyor.)
Eylül 2000’de Monsanto’nun o güne kadar elinde tuttuğu glifosatın herbisit patentinin süresi sona eriyor ve glifosat etken maddeli ürünlerin ve bunları üreten şirketlerin sayısı artıyor. Monsanto’nun yanı sıra markalaşma çabası gütmeyen çok sayıda şirket ve Syngenta, DuPont, Aventis, Dow ve BASF gibi dev şirketler de glifosat satmaya başlıyor.
2010’da Monsanto ABD’de glifosatın antimikrobiyal/antibiyotik olarak kullanım patentini alıyor.
2011’de Roundup’a dirençli Roundup Ready yonca satışı başlıyor.
2012’de Profesör Seralini’nin araştırma sonuçları düşük dozda glifosat içeren herbisitler ve GDO’ların farelerde yol açtığı zararları ortaya koyuyor. NK603 isimli Roundup’a dirençli mısır ve (ABD’de yasal sayılan limitlerde) Roundup içeren su ile beslenen farelerde ciddi karaciğer ve böbrek hasarı oluştuğunu gösteriyor. Seralini’nin çalışması bu konuda yapılan en uzun süreli (24 ay) bağımsız toksisite çalışması. (Monsanto’nun Seralini çalışmasının yayınına müdahelesi ve çalışma hakkında daha fazla bilgi için bu yazımı okuyabilirsiniz.) Aynı yıl Roundup’a dirençli Roundup Ready şeker pancarı satışa sunuluyor.
Bugün, glifosat dünyada en çok kullanılan tarım zehiri.
Bugün, ABD’de 750’den fazla glifosat içeren ürün satılıyor. Avrupa’da ise 40 farklı şirket tarafından 300’ü aşkın glifosat içeren herbisit satılıyor.
Bugün dünya genelinde, GDO’ların toplam glifosat kullanımındaki payı %56.