Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSK-AR) 24 Haziran 2018’de yapılan seçimle cumhurbaşkanlığı rejimine geçilmesinden bu yana ekonomide yaşananları derlediği yeni araştırmasını yayımladı.
Araştırmada başkanlık rejiminin dört yılında asgari ücret, enflasyon, işsizlik, döviz kuru ve bölüşüm ilişkileri üzerine etkileri ele alındı.
Araştırma raporu ‘Ülke ve çalışanlar kaybetti!‘ başlığıyla yayımlanan DİSK-AR, dört yılda enflasyonun yüzde 15’ten yüzde 74’e çıktığına, asgari ücretin döviz cinsinden 92 dolar gerilediğine dikkat çekti.
Rapordan öne çıkan sonuçlar şöyle oldu:
- 2018 ve 2022 arasında geçen dört yılda dolar ve euro kurları ciddi yükseliş gösterdi. 2018 Haziran’da 4,8 TL olan dolar kuru 2022 Haziran’da 17,4 TL’ye; 2018 Haziran’da 5,5 TL olan avro ise 2022 Haziran’da 18,3 TL’ye yükseldi: Böylece dört yılda dolar ve euro kurları 3,5 katına yükselmiş oldu.
- 2018 yılında 1603,1 TL olan asgari ücret 2022 yılında 4253,4 TL olarak belirlendi. Aradan geçen dört yılda asgari ücret yüzde 156,3 artmış görünse de asgari ücret euro ve dolar karşısında değer kaybetti.
- Haziran 2018’de asgari ücret 336,8 dolar ve 292 euro ederken 2022’de 245 dolar ve 233 euroya geriledi.
Başkanlık sisteminde asgari ücret 91,8 dolar ve 58,9 euro azaldı.
- Asgari ücretin kişi başına gayri safi yurt içi hasılaya oranı giderek düştü. 2017 yılında Kişi Başına GSYH’nin yüzde 53’ü olan asgari ücretin Haziran 2022 itibarıyla yüzde 37 seviyesine gerilediği tahmin edildi.
- Öte yandan resmi enflasyon yüzde 15,4’ten yüzde 73,5’e, gıda enflasyonu yüzde 18,9’dan yüzde 91,6’ya yükseldi:
- 2018 Haziran’da 357 olan tüketici fiyat endeksi (TÜFE), 2022 Mayıs’ta 931’e; 2018 Haziran’da 413 olan gıda fiyatları endeksi 2022’de 1.263’e yükseldi.
Açlık ve yoksulluk sınırı yükseldi
- Alım gücü düştü ve yaşam zorlaştı; açlık ve yoksulluk sınırı yükseldi. 2018 Mayıs’ta açlık sınırının asgari ücrete oranı yüzde 95,1, yoksulluk sınırının asgari ücrete oranı ise yüzde 28,8’di.
- 2022 Mayıs’ta açlık sınırı 5 bin 557 TL ve yoksulluk sınırı ise 19 bin 220 TL oldu. 2022 Mayıs’ta açlık sınırının asgari ücrete oranı yüzde 72,9 ve yoksulluk sınırına oranı yüzde 22,1 oldu.
TÜFE yüzde 161 ve gıda enflasyonu yüzde 207 arttı.
Geniş tanımlı işsiz sayısı 2,6 milyon arttı
- Geniş tanımlı işsiz sayısı yüzde 47,2 artı.
- Haziran 2018’de 5 milyon 506 bin olan geniş tanımlı işsiz sayısı Nisan 2022’de 2 milyon 601 bin artarak 8 milyon 107 bin oldu.
- 2018’de yüzde 16,3 olan geniş tanımlı işsizlik oranı ise 2022’de 5,4 puan artarak yüzde 21,7’ye yükseldi.
Ülke büyümesinden işçiler pay alamadı
- Emeğin milli gelir içindeki payı düştü, gelirin sınıfsal dağılımı kötüleşti. Ülke büyürken işçiler büyümeden payını alamadı.
- Ocak, şubat ve mart aylarını içeren 2018 ilk çeyreğinde GSYH, bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 7,4 büyümüştü. Aynı çeyrekte GSYH içinde işgücü ödemeleri (emek payı) yüzde 37,8 ve net işletme artığı/karma gelir (sermaye payı) ise yüzde 44,4 oranında paya sahipti.
- 2022 ilk çeyreğinde ise GSYH bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 7,3 oranında gerçekleşti. 2022 birinci çeyrekte emek GSYH’den yüzde 31,5 oranında pay alırken sermayenin payı yüzde 47,6 oldu.
Böylece başkanlık döneminde emeğin büyümeden aldığı pay 6,3 puan azalırken sermayenin aldığı pay 3,2 puan arttı.
- Ekonomik kriz, Covid-19 salgını ve artan pahalılık tüketici güven endeksinde düşüşesebep oldu.
- Haziran 2018’de 90,6 olan tüketici güveni Haziran 2022’de 63,4’e geriledi. Bu durum halkın ekonomiye güvenmediğini ve geleceğe ilişkin karamsar olduğunu gösteriyor.
Tüketici güveni yaklaşık 30 puan düştü.
Araştırmanın sonucunda DİSK-AR şu ifadelere yer verdi:
“24 Haziran 2018’de yapılan seçimlerle başlayan başkanlık rejimi sonrasında hem genel ekonomik göstergelerde hem de emek açısından yaşamsal öneme sahip göstergelerde ciddi bozulmalar yaşandı. Başkanlık rejimi enflasyon ve işsizliği artırırken bölüşüm göstergelerini kötüleştirdi. Dört yıllık başkanlık rejimi uygulaması ülkeye olduğu kadar çalışanlara, işçiler de zarar verdi.”
