By Eylül 2016’da Türk Tabipleri Birliğinin ülkemizin çeşitli tıp fakültelerinde eğitimlerini sürdüren halk sağlığı uzmanlık öğrencisi hekimler için düzenlediği ve ‘Marmara Bölgesinde Çevre Mücadeleleri’ temalı 28. Gezici Eğitim Seminerinde (GES) eğitici olarak görev almıştım. Seminer kapsamında Çanakkale’yi de ziyaret etmiştik. ÇOMÜ Tıp Fakültesinden arkadaşlarımız bizi Çanakkaleli çevrecilerle ve sivil toplum kuruluşu temsilcileri ile tanıştırmıştı. Onlarla Çan’a gitmiş; bölgede kurulu termik santralin yarattığı hava ve toprak kirliliğini yerinde görmüş; bölge insanını dinlemiştik… Orada bir çevrecinin sözlerini hiç unutmadım; ‘Burada ikinci bir termik santral kuruyorlar; yakında çalışacak; hem de bir Avrupa ülkesinden sökülen; artık onların riskli gördüğü bir termik santral… Onların doğası, canı tamam da bizimki ne?’ diye sormuştu…
Neden yazdım tüm bunları? Geçen hafta bir haber düştü çeşitli medya organlarına*٬**; sonra da hemen kayboldu… Oysa önemli bir olaydı; o haberde geçen… Hatırlayalım; Çanakkale’de o çevrecinin sözünü ettiği termik santralde; Çan-2 Termik Santralinde kömürlerin depolandığı bölümde yangın ve patlama olmuştu… Kimi medya organlarına göre 2; kimi medya organlarına göre ise 6 işçi dumandan etkilenmişti… Belki de bu sefer bu ‘kazanın ucuz atlatılmasının’ da etkisi ile bizler bile çabucak unuttuk bu önemli olayı…
Oysa kömürlü termik santrallerin yüksek kaza riskinin yanı sıra; insan ve doğa üzerine yaptığı yıkıcı etkilerin kamuoyu ile bir kez daha paylaşılması için önemli bir olaydı; bu yangın… Kömür fosil yakıtların en vahşisi; hava kirliliğinin; özellikle de PM 2,5 ile oluşan hava kirliliğinin dünya üzerindeki en önemli nedeni… Bugün artık PM 2,5 ile oluşmuş hava kirliliğinin sadece solunum sistemi hastalıklarına değil; kalp ve damar hastalıklarından nörolojik hastalıklara kadar çok sayıda sağlık sorununa neden olduğu tartışmasız olarak bilimsel çalışmalarla ortaya çıkarılmış… Dünya Sağlık Örgütüne (DSÖ) göre yılda 8 milyonu aşkın insan hava kirliliği nedeni ile yaşamını yitiriyor; dünyada insanların %91’i DSÖ’nün belirlediği hava kalitesi kriterlerinin üzerinde; yani havası kirli bölgelerde yaşıyor***. Ayrıca yine kömürlü termik santrallerin neden olduğu toprak ve su kaynakları kirliliği, tarımsal üretim üzerine olumsuz etki özellikle bu tip santrallerin çok kullanıldığı başta Çin olmak üzere çeşitli ülkelerde yapılan çalışmalarla gösterilmiş. Bu bilimsel çalışmaların ışığında artık birçok Avrupa ülkesi çok hızlı olmasa da kömürlü termik santralleri kapatarak yerine başta rüzgar, güneş, jeotermal kaynaklardan elektrik üretimi gibi insan ve doğa üzerindeki riskleri daha az yenilenebilir enerji kaynaklarını tercih ediyor…
Ülkemiz de ise hala büyük bir inatla tam tersi yapılıyor. Termik santrallere karşı bir avuç bilim insanı ve çevrecinin yürüttüğü bilimsel ve hukuki mücadeleyi engellemek için karar vericiler tarafından her türlü engelleme yapılıyor. Avrupa’nın söktüğü eski termik santraller kısa süre içinde ülkemizde ortaya çıkıyor. Bugün itibarı ile elektrik üretimimizin %34,2’si kömürlü termik santrallerde yapılıyor. Üstelilik bu santrallerde yaktığımız kömürün %65’e yakını ithal****… Onların artık yakmadığı kömürleri biz alıyoruz… Başka ülkelerin pisliğini üzerine para vererek getirip yakıyoruz; havamızı, toprağımızı, suyumuzu kirletiyoruz; insanımızın sağlığını bozuyoruz…
Tamamen dışa bağımlı hale getirilen enerji gereksinimiz içinde ‘milli ve yerli’ diye yutturulmaya çalışılan termik santrallerin kömürü bile dışa bağımlı; elektrik faturalarımızda artan rakamlardan son birkaç aydır görüyoruz; yaşadığımız döviz krizinin tükettiğimiz elektriğe etkilerini…
Nereye kadar sürecek bu kömür sevgisi? Daha büyük kayıpların yaşanabileceği bir sonraki ‘kaza’ mı bekleniyor; kömürü bırakmak için; yoksa insanımızın tamamen sağlığını yitirmesi, doğamızın tamamen kirlenmesi mi?
**https://www.cnnturk.com/turkiye/son-dakika-canakkalede-termik-santralde-patlama
*** Daha geniş bilgi için; http://www.who.int/airpollution/en/
Ahmet Soysal
Comments