[Bir şarkının hikayesi] Suzanne – Leonard Cohen*

Kanadalı yazar ve müzisyen Leonard Cohen’in ilham perilerinden en ünlü olanı Janis Joplin idi. Her ne kadar sanatçı daha sonra açıklamış olmaktan pişmanlık duysa da Chelsea Hotel #2 adlı şarkısında  övdüğü, “ünlü ve efsane” bir kalbi olan kadının kısa süreli bir birliktelik yaşadığı rock yıldızı Janis Joplin olduğu biliniyor.

I remember you well in the Chelsea Hotel
You were famous, your heart was a legend

Cohen’in pişmanlığı elbette Janis Joplin ile yaşadığı beraberliğin ifşa olması değildir. 1994 yılında BBC’ye verdiği röportajda şarkının ilk mısralarında kullandığı müstehcen ifadelerin kendisini daha sonra rahatsız ettiğini söylemiş ve ilişkinin mahremiyetine ihanet ettiği için “bir hayaletten özür dilemenin yolu varsa bunu şimdi yapmak isterim.” demiştir.

Cohen 60‘lı yıllarını, birçok şarkısının ilham perisi olan Marianne Ihlen ile birlikte yaşadığı Hydra Adası ile Montreal arasında mekik dokuyarak geçirir.1966 yılına son kitabı olan Beautiful Losers yayınlanır ve eleştirmenler tarafından acımasızca eleştirilir. Şair ve yazar olarak yeterince para kazanamıyordur ve müzik kariyerine başlamak için New York’a gelir. O dönemin Amerikan folk müziğinden ve Joan Baez, Bob Dylan gibi müzisyenlerden hiç haberi yoktur ancak, 15 yaşında ilk şiirini yayınlatmayı başarmış, yetişkin bir hayatın görece derinliğine ulaşmış, ilişkiler yaşamış, terk edilmiş  33 yaşında bir ozan olarak artık “sözcüklerin efendisi” olmuştur.

Cohen ve Judy Collins.

Menajeri Mary Martin eski bir dostu olan Judy Collins’ten Leonard’ın şarkılarını dinlemesini rica eder. Neredeyse hiç tanınmayan bu Kanadalı ozanın müzik dünyasına ilk adımını atmasını sağlayacak olan buluşmayı Judy Collins 2014 yılında şöyle anlatır:

Daireme geldiği ilk gece çok büyüleyici ama çok ta çekingendi, ne yaptığını bilmiyor gibiydi, tek bir nota dahi söyleyemedi, çok utanmıştı. Bir sonraki gün öğleden sonra tekrar geldi ve bana Suzanne’ı ve iki şarkısını daha çaldı. Suzanne’ın bir klasik olacağı şüphe götürmezdi. Şarkı ruhani bir şeyi çağrıştırıyordu ve bu çok özgündü. Bu beni çok etkilemişti.”

Juddy Collins o gün şarkıyı kaydeder ve aynı yıl çıkardığı “In My Life” adlı albümünde Suzanne’ı  seslendirir. Bir yıl içinde Suzanne çok tutulan bir şarkı olmuştur. New York’ta bir bağış etkinliğinde sahne alacak olan Judy Collins, Cohen’i kendisiyle gelip sahnede Suzanne’ı söylemeye ikna eder. Judy daha sonra o günü şöyle anlatır:

Yaprak gibi titrediğini görüyordum, şarkının ortasında birden çalmayı bırakıverdi ve ağlamaya başlayarak sahneyi terk etti. Korkudan ölüyordu, geri dönmelisin ve şarkıyı bitirmelisin dedim. Beraber sahneye döndük ve şarkıyı bitirdiğimizde Leonard tamamen değişmişti. Her ikimiz için de hayatımızın en önemli anlarından biriydi”

Bir dönemi tanımlayan ve günümüze de ilham veren 60’ların ünlü şarkıları Respect ve Yesterday gibi, Suzanne da bir başyapıt olur ve onlarca şarkıcı tarafından seslendirilir.

Şarkıyı bir başyapıt yapan sadece mistik melodisi değil aynı zamanda esrarengiz öznesinin şiirsel anlatımıdır:

“Now Suzanne takes you down/To her place near the river/You can hear the boats go by/You can spend the night beside her/And you know she’s half crazy.”

Cohen’i Saint Lawrence nehrinin yanındaki evine davet eden ve ona Çin mahallesinden aldığı ve içinde portakal kabuğu taneleri olan yasemin çayını ikram eden kadın, yakın arkadaşı Armand’ın eşi dansçı Suzanne Verdal’dır:

“and she feeds you tea and oranges /that come all the way from China.

Suzanne Verdal.

Cohen 1994 yılında BBC ‘ye verdiği röportajda Suzanne’la aralarında fiziksel bir şey yaşanmasının mümkün olmadığını ve kocası Armand’ın çok iyi arkadaşı olduğunu söylemiştir: “Mükemmel vücuduna ancak zihnimle dokunabilirdim çünkü başka bir olanak yoktu. Bu şartlar altında başka türlüsü mümkün olamazdı.”

Mısralardaki diğer detaylarda Suzanne’la aralarında tamamlanmamış platonik bir çekimin olduğunun ipuçları gizlidir.

And you want to travel with her
and you want to travel blind
and you know that she will trust you
for you’ve touched her perfect body
with your mind

Şarkıyı Joan Baez 1968 yılında seslendirdiğinde bu mısraları mistik ve uyuşturucu bağımlılığını çağrıştırdığını düşünerek ideolojik nedenlerle değiştirir. Cohen’in menajeri Mary Martin, Baez’e kısa bir mektup yazar ve “Andrew Wyeth’in tablolarına bir fırça da siz vurmak istemezdiniz. Bu nedenle lütfen Cohen’in şiirini değiştirmeyin” şeklinde onu kibarca uyarır. Cohen ise sözlerin değiştirilmesini pek umursamaz hatta yorumu beğendiğini ifade eder. Joan Baez daha sonraları sözlerin gerçek manasını anladığını Cohen’e söyleyecek ve şarkıyı orijinal sözleriyle yorumlayacaktır.

Bir sanat şaheseri veya güzel bir şarkı bir kez yaratıldıktan sonra yaratıcısından ve ilham kaynağından bağımsız olarak varlığını sürdürür. Suzanne Verdal’ın gerçek hayat öyküsünü bilmek bu mistik eserin dinleyiciye verdiği duyguları çok değiştirmeyecektir. Suzanne, Cohen’in kendisi hakkında bir şarkı yazdığını, seyahatte olduğu için ancak iki yıl sonra arkadaşlarından öğrenir.1998 yılında BBC ile yaptığı söyleşide bununla her zaman çok gurur duyduğunu, şarkının yaşadıkları o günlerin sadeliğini anımsattığı için de kendisinde acı tatlı, buruk  duygular uyandırdığını söyler.

Suzanne, Leonard Cohen’in en çok cover yapılan şarkılarından biri olmuştur ancak sanatçı okumadan imzaladığı bir belge nedeniyle şarkının telif haklarına hiçbir zaman sahip olamamıştır.

(*) Albüm: Songs Of Leonard Cohen,1967

Kaynakça

• Freeland D.,Suzanne, americansongwriter.com, 2019
• Suzanne Verdal interviewed by Kate Saunders, transcription, BBC June 1998
• Showalter A., Mary Martin on managing Leonard Cohen, June 2020
• Chandler J., Leonard Cohen ,the women he loved,and the women who loved him, 2019
• Marianne & Leonard- Words Of Love – Yönetmen:Nick Broomfield, 2019- BBC
• Wikipedia, Suzanne
• Songfacts, Suzanne