[Bir şarkının hikayesi] Diamonds & Rust/ Joan Baez

Pürüzsüz sesi ve mükemmel akustik gitar yorumu ile folk müziğin ve protest  rock’un “Yalınayaklı Madonna”sı olarak ünlenen Joan Baez, tüm hayatı boyunca  insan hakları için mücadele etti, savaşa ve şiddete karşı duruşu ve aktivist kişiliği ile milyonların sevgilisi oldu.

Profesyonel kariyeri 1959 yılında, 18 yaşında iken katıldığı Newport Folk Festivali’nde başlayan Baez, festivalin  hemen ardından Vanguard plak şirketinin yapımını üstlendiği  “Joan Baez” adındaki ilk albümünü yayınlamıştı. Gitarı ile yalın bir şekilde yorumladığı folk baladları, çocuk baladları ve blues şarkılardan oluşan bu ilk albümünü sadece dört gün içerisinde kaydetmişti.

Henüz tanışmadığı Joan Baez’in ilk albümünü dinleyen Bob Dylan, 2004’te yayımlanan ve Türkçe’ye 2022 yılında çevrilen “Anılar” adlı kitabında, “Folk Şarkıcılarının Kraliçesi” olarak tanımladığı Joan Baez’in albümünden şöyle bahsediyordu:

‘Olgun, baştan çıkarıcı, çarpıcı, büyülü…’

“Joan’un Vanguard’dan çıkardığı plak öyle baştan savma bir şey değildi, neredeyse ürkütücüydü-mükemmel bir repertuvarı vardı, hepsi son derece gelenekseldi. Joan çok olgun, baştan çıkarıcı, çarpıcı, büyülü görünüyordu. Ne yapsa oluyordu. Benimle aynı yaşta olduğu için kendimi işe yaramaz hissediyordum. Ne kadar mantık dışı görünürse görünsün içimden bir ses Joan’un benim ikinci yarım olduğunu söylüyordu-bana mükemmel uyum sağlayacak bir sese sahipti.”

Ve ona olan hayranlığını da şu satırlarda dile getirmişti:

 “Onun mevkiine erişmiş başka kimse yoktu. Çok uzaklardaydı, ulaşılmazdı; bir İtalyan sarayında yaşayan Kleopatra gibiydi.”

Bob Dylan, uzaklardaki “Madonna”sına çok yakında ulaşacaktı. 1961 yılında Joan Baez ile tanıştılar. Baez ilk başta Dylan’dan etkilenmemişti ama onun bestelerinden biri olan “Song to Woody”yi çok beğenmiş ve onu kaydetmek istemişti.

Tanıştıklarında, Baez’in ilk albümü yayınlanmış ve popülaritesi tırmanıştaydı ve 1963 yılına gelindiğinde Joan Baez’in altın plak alan üç albümü vardı.

Aynı yıl Baez, Newport folk festivalinde beraber şarkı söylemek üzere Bob Dylan’ı sahneye davet etti  ve ikili Dylan’ın “With God on our side” adlı şarkısını söyledi. Artık turnelerinde Bob Dylan’ı da sahneye davet ediyor ve birlikte onun şarkılarını söylüyorlardı.

İki protest şarkıcının arasında  başlayan bu aşk ilişkisi, müzikseverlerin dikkatini çekiyor ve sempati topluyorlardı. Ancak 1965 yılına gelindiğinde Dylan’ın etkinlik açısından sol kanattan ve folk müzikten gittikçe uzaklaşması ilişkilerinde soğuk bir dönemi de beraberinde getirdi:

Yollar ayrılsa da küllenmeyen aşkın meyvesi

“Bir gün yürüyüşe çıkmıştık, yollarımızın giderek ayrıldığını ve değişik yerlere yönlendiğimizi üzülerek düşünüyordum. Ona aramızdaki farkın ne olduğunu sordum. Bana bunun yanıtının gayet basit olduğunu, benim bir şeyleri değiştirebileceğime inandığımı, onunsa kimsenin bir şey değiştiremeyeceğine inandığını söyledi. Belki o sonunda Rock and Roll kralı bense Barış Kraliçesi olup çıkacaktık.”

Ayrılmalarından yıllar sonra, 1972 yılında Joan Baez, Dylan’ı tekrar protest müziğe dönmeye davet ettiği  “To Boby” adlı şarkısını yazmıştı. Onu önderlik etmeye ve sorumluluk almaya çağırıyordu. Dylan bundan pek hoşlanmadı;  şarkılarının sadece sözlerden ibaret olmadığını düşünüyor ve hiç bir kuşağın sözcüsü olmak istemiyordu.

“To Boby “ Joan Baez’in Dylan’a  hitaben yazdığı ilk şarkıydı ve neyse ki sonuncusu olmayacaktı. Bundan sonrakinde duygularını çok daha samimi  ve sıcak sözlerle ve net olarak ifade edecekti.

1974 yılında bir gün Joan Baez,  Bob Dylan’dan sürpriz bir çağrı aldı. Dylan kendisini bir telefon kulübesinden arıyordu ve ona  “Lily, Rosemary and the Jack of Hearts” adlı yeni şarkısının sözlerini okumuştu.

Bir dönem kendisini O’nun annesi, gizemli kız kardeşi, kanun kaçağı yoldaşı ve kraliçesi gibi hissetmişti. İşte gene aniden ve habersiz, tam da ondan beklendiği gibi karanlığın içinden ortaya çıkıvermişti, ama bu konuşma kariyerinin tartışmasız en iyi şarkısına ilham kaynağı da olacaktı.

 Bir yaşıma daha girdim
İşte gene hayaletin geldi
Şaşılası bir durum değil
Ne de olsa dolunay var
Ve birden arayacağın tuttu

“Diamonds & Rust”, benzersiz  diyebileceğimiz harika bir gitar girişi ve bir o kadar güzel akor progresyonu ile Joan Baez’in hiçbir metafor kullanmadan, yalın bir şekilde eski sevgilisine açık bir mektubu gibi idi.

Şarkı,  Baez’in kendi besteleri arasında Bilboard 40’a giren ilk şarkısı olmuştu ve aynı adlı albümü 1975 yılında yayınlandı.

Bob Dylan, 1975 yılında Joan Baez’in de katıldığı “Rolling Thunder Revue” turnesindeki konserlerden birinde, ondan şarkıyı söylemesini istediğinde aralarında şöyle bir konuşma geçmişti.

–Ardıç kuşunun gözlerinden ve elmaslardan bahsetiğin şarkıyı söyleyecek misin?
-Hangisi?
-Biliyorsun hani mavi gözler ve elmaslarla ilgili olan
-Ha kocam David için yazdığımı söylüyorsun.
-Kocan için mi?
-Başka kimin için olduğunu zannediyorsun?
-Nerden bilebilirim ki?
–Neyse boşver, istiyorsan söylerim.

Yıllar sonra Baez ve Dylan.

Joan Baez şarkıyı elbette kocası için yazmamıştı ve o anda belki de Bob’un canını acıtmak istemişti.

“Sahnede bir patlama yapan, anında efsane olan pasaklı fenomen ve özgün serseri “ sözleri ile Dylan’dan başka kimi tarif ediyor olabilirdi ? Onu gönülden sevmişti ve onu özlüyordu.

Şimdi o belirsizliği çok özlüyorum
Hepsini ve her şeyi açık seçik anlıyorum
Evet seni gönülden sevmiştim.
Halen bana elmasları ve pasları sunuyorsan
Bil ki ben zaten bedelini ödedim.

Diamonds & Rust, Joan Baez’in konserlerinde en çok söylediği şarkılardan biri oldu ve sanatçı şarkıyı en az 235 kere canlı olarak seslendirdi. İngiliz metal grubu Judas Priest, 1977 yılında şarkının cover’ın yaptı ve konserlerinde seslendirdi. Grup 2000 yılında şarkının bir de akustik versiyonunu kaydetti.

Joan Baez 2017 yılında Rock and Roll Hall Fame’e (Rock and Roll Şöhretler Kulübü)  kabul edildi. Konuşmasında, torunu ile Taylor Swift konserine gittiklerini anlattı ve kulise girerek  Swift ile selfie çektikleri ana kadar torununun büyükannesinin kim olduğu hakkında en ufak bir fikri olmadığını söyleyecek kadar da mütevazi idi.

Sanatçı, kendisine verilmiş en büyük hediyenin kesinlikle eşsiz olarak tanımladığı “sesi” olduğunu ve onu haksızlığa karşı kullanarak hayatına bir anlam kattığını ifade etti.

Kaynakça

• Dylan B., “Anılar” Birinci Cilt, biri yayınları 1.Baskı, Ocak 2022
• Baykal G., Bob Dylan, Everest Yayınları, 2003
• greatsong.com, Diamonds & Rust, Joan Baez
• Tamarkin J., Joan Baez’s Diamonds & Rust ,Reflections on an Old Friend Named Bob
• Graveline D.F, Famous Speech Friday:Joan Baez’s Rock Hall Induction Speech, September 1, 2017
• Songfacts, Diamonds & Rust
• Wikipedia, Bob Dylan, Joan Baez, Diamonds& Rust.