Nadir birincilikler

Ülke olarak birinci olduğumuz alanların sayısı oldukça azınlıkta. Ne yazık ki bu, kanıksanmış bir durum da aynı zamanda. Eğitimde, refah düzeyinde, mutlulukta, ekonomik gelişmişlikte, çevre sağlığında, basın özgürlüğünde, akademik başarıda ve daha bir sürü alanda listenin ya ortalarında ya da sonlarında yer alıyoruz. Bunun iyileşecek gibi olduğu zamanlarda bile iyileşme küresel olarak gerçekleşiyor olduğu için aslında sıralamalar yukarı yönlü pek değişmemiyor.

Aşağı yönlü değişim ise oldukça kolay. Yasaları uygulamaz, boş verir, liyakate uymaz ve yozlaşmaya yol verirseniz bir anda listenin dibini görürsünüz. Buna rağmen bazı alanlarda listenin dibi her zaman kötü anlama gelmez. Listenin dibindeyseniz aslında listenin başındasınızdır. Haliyle listenin başındaysanız da listenin dibindesinizdir anlamı çıkar. İşte ülkemiz ne yazık ki bazı alanlarda bu konumda. Bunlardan bir tanesi de çöp. Ne yazık ki son yıllarda sahip olduğumuz ender birinciliklerden biri de Avrupa’nın çöpünün ithal edilmesi alanında gerçekleşiyor. EUROSTAT tarafından yayınlanan istatistiklere göre Türkiye 13.7 milyon ton ile AB üyesi 27 ülkeden en fazla çöp ithal eden ülke konumunda. Bu 13.7 milyon tonun önemli bir kısmı demir çelik sınıfında.

Plastiğin miktarı ise 700 bin ton civarında. Bir önceki yıldan oldukça fazla. Demir çelik kısmı da ciddi anlamda tartışmayı hak ediyor. İnsan sormadan edemiyor acaba bu Aliağa’ya gelen asbestli gemiler de bu ithalata dâhil mi?  Konumuz bu olmadığı için şimdilik bunu bir kenara bırakıp plastik atıklara dönelim.

İstatistikler incelendiğinde tekstil atığı adı altında bir sınıfın da olduğu anlaşılıyor. Bu adla ithal edilen çöp miktarı da 65 bin ton. Tekstil atıklarının ekserisinin plastik olduğunu düşünürsek aslında yaklaşık 765 bin ton plastik çöp ithal ettiğimiz söylenebilir. Bu verilere İngiltere’den ithal edilenler dahil değil. İngiltere’den ithal edilen plastik çöp miktarının da 200 bin ton civarında olduğu geçtiğimiz ay açıklanmıştı. Buna bir de ABD, Kanada, Japonya ve diğer ülkelerden ithal edilen çöpleri eklersek sayının 1 milyon tonu bulduğu anlaşılıyor. Yani 2020 yılında toplam 1 milyon ton plastik çöp ithal etmişiz.

Alanların neden bu çöpleri aldığını az çok biliyoruz ki bu köşeden de defalarca bunun para hırsı için yapıldığından bahsetmiştik. Ya gönderenler ne için gönderiyor? Geri dönüştürülsün diye kendi vatandaşlarına ayrıştırttıkları plastik çöpleri değerlendirmek yerine neden Türkiye gibi kendi çöpünü ayrı toplamamak için elinden geleni yapan ülkelere gönderiyorlar?

Plastiğin geri dönüşümü aldatmacadan ibaret

Cevabı aslında basit. Çünkü plastiğin geri dönüşümü meselesinin çöp yönetiminin en önemli ayağı olduğu iddiası bir aldatmacadan ibaret. Öyle olmasaydı her yıl milyonlarca plastik çöp ülkeler arası hareketliliğe sahip olur muydu? Üstelik bu hareketliliğin son durağı çoğunlukla geri dönüşüm tesisleri bile değilken… Tunus, Malezya, Türkiye, Endonezya ve daha birçok ülkede bunun öyle olmadığına dair sürüyle kanıt mevcut. Bu faaliyetlerin çevre suçları kapsamında birçok ulusal ve uluslararası soruşturmaya konu olduğunu da hatırlatalım. INTERPOL bu konuda oldukça çarpıcı bir rapor yayınlamış ve suç örgütlerinin bu ticareti ciddi anlamda kontrol ettiğini ortaya koymuştu. Hollanda hükümetinin de gerçekleştirdiği bir soruşturmada plastik çöplerin ihraç edildikleri varış ülkelerindeki akıbetinin izlenmesinin neredeyse imkânsız olduğu ve bu ticaretin en yoğun gerçekleştiği Anvers limanının ciddi usulsüzlüklere konu olduğu ortaya çıkmıştı. Hakeza birçok bağımsız kuruluş da çöp ticaretinin doğasının suç faaliyetine elverişli olduğunu belirtiyor.

Nadir kazanılan birinciliklerimizin gerçekleştiği alanlar gönül isterdi ki hep olumlu olsun. Ancak ne yazık ki bu nadir birinciliklerimizden birisi çöp ithalatında gerçekleşmiş durumda.  İthal edilen bu çöplerle de ekonomiye para kazandırma maskesiyle dağ, taş, nehir ve denizlerimiz de kirletilmiştir. Nitekim bunun böyle olduğunu Adana özelinde yaptığımız çalışmalarla ortaya koyduğumuz sonuçlardan hareketle AKP sözcüsü Ömer Çelik de dile getirdi.

Açık ve net bir şekilde söylüyorum, Adana'nın toprağını, Çukurova'nın toprağını, suyunu kirleten, çevresine dönük olarak yıllarca yok olmayacak bu atıkları çevreye kontrolsüz bir şekilde atanlarla en güçlü mücadeleyi vereceğiz. pic.twitter.com/t3nPTTLw3t

— Ömer Çelik (@omerrcelik) April 22, 2021

Artık kral çıplak ve bu sorunun çözümü için tümden çöp ithalatı yasağının özellikle plastik için getirilmesinden başka çare yok. Eğer öyle yapılmazsa, çöp ithalat birinciliğimiz artarak devam edecektir.