By Trrrrum trrrrum trak tiki tak! Şehirleşmek İstiyorum!
George Orwell’ın 1984’ü “proleterya diktatörlüğü”ne en büyük darbeyi vuran edebi eserlerden biridir. Kim derdi ki 2000li yıllarda, üstelik Türkiye’de, işçi sınıfını emperyalist sömürüden kurtarmaya canı gönülden hevesli bir grup asker-sivil bürokrat, siyasetçi, işveren ve işçi önderi Orwell’ın proleterya diktatörlüğüne izafe ettiği “amansız takiplere takılarak” işçi sınıfına da hizmet etmekten alıkonacak? Tarihin tahminden değil, tekerrürden ibaret olduğunu bilenler için zor bir tahmin konusu olurdu. Oysa dünyanın hergün yeniden kurulduğunu düşünenler için bu bir tahmin veya tekerrür değil analiz konusu olabilir.
Marx ve Engels Avrupa’da dolaşan komünizm hayaletini ete kemiğe büründürmek için manifestoyu yayınlamaya karar verdiğinde, ellerinde Fransız, Alman, İngiliz istatistik kurumu verileri de yoktu, İngiltere Almanya arası ışık hızında haberleşme ağıyla kuşatılmış da değildi. Fakat Paris komünü kapıyı gürültülü birşekilde çalıyordu.
Fransızlar, Almanlar birşeye veri diyorsa aksini iddia etmenin mümkün olmayacağını bilecek denli Türkiyeliyiz ve Tuik (Türkiye İstatistik Kurumu) verilerinin sağlıklı olup olmadığı buna rağmen ciddiyetle tartışabiliriz. Fakat bu farklı bir konu… Türkiye’ye ilişkin bir yaklaşımda bulunulacaksa tuik verilerinin sağlıklı olup olmadığı sorununu, yer darlığı sorunu olmayan kahve tartışmalarına bırakalım.
Fakat kahve sohbeti korkutmasın, verilerin sağlıksız olduğunu söyleyenler tümden haksız çıkacak da değil. Belki içlerinden Türkiye gibi (beş yıllık periyotta) göç oranının %10 civarında dolaştığı bir ülkede daha gerçekçi bilgi kaynakları olabileceğini söyleyen de çıkabilir.
Tuik’in referans aldığı bilgiler sonuç itibarıyla, çocuğumuzu “iyi” bir okula yazdırmak için, okulun komşusu olmamızı zorunlu kılan bir devlet ve bu ikameti kolayca temin eden bir muhtarlık anlayışına dayalı kaldı.
Tuik verilerine böyle bakınca iletişim ve haberleşme araçlarının verileri de ciddiye alınabilir veriler oluyor. Elbette onları yorumlayacak güçte bir altyapıya sahip olmak kaydıyla. Ancak bu altyapı işçi sınıfının “önderlerinin” elinde yok diye oturup beklenemez. Zaten burjuvazinin hizmetindeki kurumlar da heryıl bu verileri periyodik olarak yayınlıyor. Temel bilgilerin gizlisi saklısı yok. Bu verilerin ilkel yorumlanışı da, durumu algılamak için bir sonuç verebilir. Örneğin TV izlenme verileri. 55 milyona varan cep telefonunun statik, istatistik bilgileri.
Fakat boşverelim biz bunları. En kaba bilgilerin bile bazı sözleri destekleyeceği bir yerdeyiz. Öte tarafını burjuva profesyonellerine bırakalım. Nasılsa günlerinin önemli bir kısmı esneyerek geçmiyor.
Aslında “modernizm ve komünist manifesto arasındaki sıcak dostluğu” saptayarak başlamalıydım çünkü oraya gelecektim, yine lafı uzattım. Buradan sonra devam edersem, yine uzatmış olacağımdan daha ciddi bir vurgu aramaya ihtiyaç olmadığını belirterek geçeyim.
Modernizm ve komünist manifesto arasında modernizmi besleyen dosdoğru bir bağlantı olduğuna şüphe duyacak olanlar herhalde manifestonun yılmaz savunucusu komünistler değil, anti-kapitalistlerdir.
Bu doğrusal ilişki komünizmi kapitalizmin karşıtı-alternatifi olmaktan çıkarır ama diyelim böyle algılayan biri, romantik (veya anti-ütopik) bir hevesle manifestoya yöneldi… Bu görüş kendine manifestoda ucundan ilişebileceği bir yer bile bulamaz.
Sanıyorum bu yüzden komünist olmayan anti-kapitalistlerle komünistler arasında -Avrupa’da- bir yakınlaşma görülmektedir. Ancak Türkiye’de anti-kapitalizmi komünist olduklarını söyleyenler tesis ettiği için -bazen hiç gereği yokken- anti-kapitalistler kendilerini komünist olmak zorunda hissetmektedir.
Oysa şimdi ne Avrupa’da ne Türkiye’de anti-kapitalistlerin komünist olmak mecburiyeti yok. Üstelik komünist olmamaları tercih sebebi bile olabilir. Çünkü komünistler anti-kapitalist olamazlar.
Anti-kapitalist oluşumun içinde bulunamazlar demiyorum. Komünist hareketin anti-kapitalist bir hareket olduğunu söyleyemezler. En fazla anti-kapitalistlerin komünist hareketin vektörü olmasını dileyebilir veya olabileceğini ifade edebilirler ki, anti-kapitalist hareket önünde sonunda modernizmin pratik eleştirisine dayalı bir küçük burjuva hareketi olduğu için düş kırıklıklarına da hazır olmalılar.
Sözümde durmadan devam etmeme rağmen, en az “anti-kapitalist” sözcüğü kadar genel bir ifade kurabildim. Ama öyle sanıyorum ki, komünizm bir diktatörlük projesi de içerebileceği için nasıl anti-komünistim denilmesi mantıksız olursa, bir komünist de, kapitalizm vahşi birçok modernist proje içerebildiği için anti-kapitalist olamaz.
Bu nedenle komünistlerin anti-kapitalistlerin yakınmaları ile daha mesafeli bir ilişki kurması gerekebilir çünkü onları “anti” yapan en kudretli etkinin kapitalizme değil, kapitalizmin modernite pratiğine yönelik olduğundan –sınıfsal pozisyonları nedeniyle- şüphe duyulmamalıdır. Zaten daha “doğru” bir yol seçip anti-modernist olamıyor olmaları da kültürlerinin eseridir.
Lafı bunca dolaştırdıktan sonra tuik’in 2009 yılına dair şehirleşmeye ilişkin verilerinden bir bölümü, iki cümleyi gelecek yazının hesabına yatıralım;
“Ülke nüfusunun % 75,5’i il ve ilçe merkezlerinde yaşamaktadır.
Toplam nüfusun % 75,5’i (54.807.219 kişi) il ve ilçe merkezlerinde ikamet ederken, % 24,5’i (17.754.093 kişi) belde ve köylerde ikamet etmektedir.”
(devam edecek)
Levent Arslan [email protected]
Comments