Kara Rapor: 1 yılda 52 bin kişi kirli hava yüzünden öldü

Temiz Hava Hakkı Plaformu’nun 2016 ile 2018 yılları arasında “Hava Kirliliği ve Sağlık Etkileri’ raporuna göre, 81 ilin yarısından fazlası kirli hava soludu. Sadece 2017’de 52 bin kişi kirli hava yüzünden öldü. Kirli hava kaynaklı en fazla ölüm İstanbul’da.

Sağlık ve çevre alanında faaliyet gösteren 17 kurumun oluşturduğu Temiz Hava Hakkı Platformu, ‘Hava Kirliliği ve Sağlık Etkileri: Kara Rapor’u yayımladı. Türkiye’nin hava kirliliği değerlendirmesi yapan ilk rapor 2016 yılında hazırlanmıştı. Platform, bu kez  2016 ile 2018 yılları arasında Türkiye’deki hava kirliliği ve sağlık etkilerini değerlendirdi.

Kara Rapor’dan bazı çarpıcı veriler şöyle:

• 81 ilin yarısından fazlası kirli hava soludu. Dünya Sağlık Örgütü’nün önerdiği değerleri karşılayan tek il Ardahan ve hava kalitesi en düşük ilimiz Kahramanmaraş oldu. Bu ilde, Afşin – Elbistan ilçesinde işletmede olan 2 tane kömürlü termik santralin yanı sıra yeni santral planları yapılıyor.
• Hava kirliliği nedeniyle en fazla ölüm İstanbul (5.851), Bursa (3.098) ve Ankara (2.139)‘da yaşandı.
• Hava kirliliği kaynaklı ölümlerin, toplam ölümlere oranı en fazla olan iller Iğdır, Kahramanmaraş ve Afyon.
• Kirli hava 2017’de 52 bin kişinin ölümüne neden oldu. Bu, Türkiye’de trafik kazalarında hayatını kaybedenlerin yedi katı.
• 2017 yılında hava kirliliği Dünya Sağlık Örgütü’nün önerdiği kılavuz değerlere indirilseydi Türkiye’de yaşanan ölümlerin yaklaşık %13’ü önlenebilirdi.
• İstanbul’da nüfus yoğunluğunun en yüksek olduğu (kilometrekare başına 40.000’den fazla nüfus) iki ilçe olan Gaziosmanpaşa ve Güngören ilçelerinde hiçbir hava kalitesi ölçüm istasyonu bulunmadığı tespit edildi.
• 2018 yılında hava kalitesi, ulusal sınır değerlerine göre değerlendirildiğinde; 81 ilin yarısından fazlası (%56) kirli hava soludu.
• Bursa Merkez ve Elbistan’da yaşayanlar neredeyse tüm yıl (10 aydan fazla gün) boyunca sınır değerlerin üzerinde kirli hava soludu.
• 2018 yılında ölçümler yetersiz olduğundan her 10 ilden 1’inde yaşayanların nasıl bir hava soluduğunu bilinmiyor. (Eskişehir, Bolu, Kastamonu, Kırıkkale, Kütahya, Muş, Şırnak ve Uşak)
• Son 3 yılda hava kalitesi iyi düzeyde olan yani ulusal sınır değerleri karşılayan ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) sınır değerlerine çok yakın olan iller Ardahan, Artvin, Rize, Kırşehir ve Tunceli oldu.
• Son 3 yıldır 16 ilde hava kalitesinde hiçbir iyileşme olmuyor ve ciddi hava kirliliği yaşanıyor: Bu iller; Afyon, Ankara, Burdur, Bursa, Çorum, Denizli, Erzincan, Mersin, Kahramanmaraş, Manisa, Mardin, Muğla, Niğde, Osmaniye, Sakarya ve Sivas.
• 2017 yılında hava kirliliği nedeniyle yaşanan ölüm sayısının en fazla olduğu ilk üç il; İstanbul, Bursa ve Ankara.
• 2017 yılında hava kirliliğine atfedilen ölümlerin il bazındaki ölümlere oranı en fazla olan iller ise sırasıyla Iğdır, Kahramanmaraş ve Afyon oldu.

Rapora katkı sunanlardan Halk Sağlığı Uzmanları Derneği temsilcisi Prof. Dr. Çiğdem Çağlayan, Temiz Hava Hakkı Platfofrmu Koordinatörü Buket Atlı, TEMA Vakfı Çevre Politikaları Bölüm Başkan Yardımcısı Özlem Katısöz, Türk Tabipler Birliği temsilcisi Doç. Dr. Gamze Varol ve Yeşil Düşünce Derneği’nden Dr. Ümit Şahin ortak bir basın toplantısı düzenleyerek, raporu tanıttı.

Raporda Eylül 2018 itibarıyla Türkiye’de 19.9 GW kurulu gücünde 27 kömürlü termik santral bulunduğuna ve buna ek olarak 33,4 GW yeni termik santralin yapılmasının planlandığına dikkat çekildi; termik santrallerin sağlık üzerindeki etkilerini saptayan Sağlık ve Çevre Birliği’nin (HEAL) 2015’te yayımlanan “Ödenmeyen Sağlık Faturası” raporuna göre “Türkiye’de termik santraller kaynaklı hava kirliliği 2875 erken ölüme neden olmuştur” denildi.

Altı  AB ülkesi Adalet Divanı önünde

Bulgaristan’ın başkenti Sofya’da çevreciler kentteki hava kirliliğini protesto için sık sık eylem düzenliyor.

Platformun raporunda AB ülkelerindeki duruma da yer verildi.

• Bulgaristan ve Polonya devletleri hakkında, sistematik ve devamlı bir şekilde bazı bölgelerde yıllık ve günlük, bazı bölgelerde de günlük emisyon değerleri (PM10) aşıldığı için Avrupa Adalet Divanı tarafından temiz hava hakkını ihlal ettiği yönünde karar verildi.
• Aralarında Almanya ve Fransa’nın da bulunduğu altı Avrupa Birliği ülkesi hakkında ise, hava kirliliği nedeni ile Avrupa Adalet Divanı’nda hukuki inceleme başlatıldı.

Raporda hava kirliliğinin etkilerine de yer verildi: “Yapılan son çalışmalar, hava kirliliğinin sperm kalitesi ve doğurganlığı olumsuz etkilediğini, ayrıca partikül maddelerin anne karnındaki bebeğe bile etki ettiğini göstermektedir. Ayrıca kirli havanın çocuklarda düşük doğum ağırlığı, otizm, diyabet (Tip 1), ani bebek ölümü sendromu, astım, KOAH, bronşiolit ve bronşit gibi solunum hastalıkları, zatürre, bebek ölümü ve zeka geriliği gibi sağlık sorunları ile ilişkili olduğu kanıtlanmıştır.”

Öneriler

Türkiye’deki hava kirliliğinin önüne geçilmesi için raporda sıralanan öneriler arasında, doğru ve şeffaf ölçümlerin yapılıp halka bilgi verilmesi; DSÖ’nün önerdiği yasal limitler konusunda bağlayıcı yasalar çıkartılması, kirlilik oranları ve tahmini erken ölüm oranlarına ilişkin verilerin açıklanması; fosil yakıt desteklerine son verilmesi ve toplu taşıma ve bisikletli ulaşımın teşvik edilmesi bulunuyor.

Raporun tamamına buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.