By 
Tüm zamanların en çok cover’ı yapılan şarkısı olarak gösterilen “Yesterday” belki de hiç bir zaman gün yüzüne çıkmayabilirdi.
Paul Mc Cartney kız arkadaşı Jane Asher’in evinde kaldığı bir gün bu şarkıyı çok kısa bir sürede kaleme almış ve notalar birbirinin ardından o kadar kolay akmıştı ki, sanatçı melodiyi daha önce bir yerde duymuş olabileceğini düşünmüştü. Neyse ki müzik endüstrisindeki dostları ve grubun efsane prodüktörü George Martin, onu melodinin orijinalliği konusunda ikna etmişti ve The Beatles’in en önemli hit parçalarından biri olan “Yesterday” aynı zamanda tüm zamanların en çok cover’ı yapılan şarkı olarak Guiness rekorlar kitabına girdi.
Birçok müzik sitesi tarafından farklı sıralamalar yapılmış olsa da The Beatles şarkıları en çok cover’ı yapılan şarkılar listesini domine etmeye devam ediyor.
Simon & Garfunkel’ın “Bridge Over Troubled Water”ı da en çok cover’ı yapılan şarkılar arasında neredeyse her listede ilk 10 içerisinde gösteriliyor. Rolling Stone dergisi 2019’da, şarkının ilk çıkışından tam 49 yıl sonra, Idina Menzel‘in çok çarpıcı yeni bir yorumunu bildirmişti. 50 sanatçıdan oluşan yapım ekibi, 2017’de, Londra’daki Grenfell Tower yangını kurbanları için para toplamak amacı ile bu cover’ı yapmışlardı ve bu da Menzel’in yorumuna farklı bir anlam katıyordu.
Simon & Garfunkel’ın 1970’te yayınlanan “Bridge Over Troubled Water “ albümündeki şarkılardan biri olan ve onların yorumuyla uluslararası üne kavuşan “El Condor Pasa”nın da 300 farklı güfte ile 4.000 ‘den fazla farklı yorumu olduğu söyleniyor.
‘Dostane dava’
Paul Simon şarkıyı ilk kez 1965 yılında dinlemiş olsa da, ikiliyi mahkeme koridorlarına sürükleyen ve neyse ki dostane sonuçlanan bir davaya konu olan bu şarkının kökleri 1913 yılına kadar uzanıyordu.
Paris’te Théatre de l’Est parisien‘de performans sergilediği 1965 yılında Paul Simon, Perulu müzik grubu Los Incas ile tanışmış ve melodiyi ilk defa onlardan dinlemişti. Grupla dostluğunu ilerleten sanatçı, onlarla tura da çıkmış ve Los Incas’ın Amerika’da ilk albümlerinin prodüktörlüğünü de yapmıştı.
Şarkıyı kendi albümünde kullanmak isteyen Simon, grubun kurucusu olan Jorge Milchberg’den izin istediğinde, Perulu sanatçı şarkının geleneksel bir Peru şarkısı olduğunu ve parçanın aranjörü olarak telif haklarını kendisinin topladığını söyledi. Paris’te yapılan kayıtta Paul Simon akustik gitarı, Milchberg ise armadillo’nun kurutulmuş kabuğundan yapılan Güney Amerika çalgısı Charango’yu çaldı. Flüt ve vurmalı çalgılarda Los Incas grubunun diğer üyeleri vardı.
Simon & Garfunkel ikilisi “Bridge Over Troubled Water” albümünün kaydı için Amerika’da stüdyoya girdiğinde, “El Condor Pasa”nın kaydı çoktan hazırdı ve sadece vokal ilave etmek gerekiyordu. Şarkıya İngilizce sözleri Paul Simon yazdı ve albümden önce şarkının single’ı da çıkarıldı. Şarkı Amerika Bilboard’da 18’inci sıraya kadar çıkarken, single Almanya’da 1 milyon kopya satarak büyük bir başarıya imza atmış ve “El Condor Pasa” artık uluslararası popülerliğe ulaşmıştı.
Ocak 1970’te piyasaya çıkan “Bridge Over Troubled Water” albümü 25 milyon kopya satarak o tarihe kadar tüm zamanların en çok satan albümü oldu. İkilinin yollarını ayırmadan önce çıkardıkları bu son stüdyo albümleri iki Grammy ödülü de aldı ama yılın sonuna doğru Paul Simon’ı tatsız bir sürpriz bekliyordu.
Perulu film yapımcısı Armando Robles Godoy, “El Condor Pasa”nın babası Daniel Robles tarafından bestelendiği gerekçesi ile Paul Simon’a karşı bir telif hakları davası açtı. Şarkı 1913 yılında bestelenmiş ve 1933 yılında Amerika’da tescil edilmişti. Armando Robles Godoy “yanlış anlaşılmadan kaynaklanan dürüst bir hata” olarak nitelendirdiği bu hareketinden dolayı Paul Simon’a karşı hiçbir kötü niyet beslemediğini ifade etmiş ve dava ile ilgili şu ifadeleri kullanmıştı:
“Bu nerdeyse dostane bir davaydı çünkü Paul Simon diğer kültürlere çok saygılıydı. Bu onun dikkatsizliği değildi. Jorge Milchberg ona şarkının babama ait olduğunu değil, 18’inci yüzyıldan kalma geleneksel bir Peru türküsü olduğunu söylemiş”
Daniel Alomia Robles şarkıyı “Zarzuela” adı verilen ve kökeni İspanyol olan müzikal bir oyun formunda yaratmıştı. Etnomüzikolog olan Robles, yıllarca Peru’yu boydan boya dolaşarak farklı müzik türlerini ve geleneksel Peru folklorunu incelemiş ve “El Condor Pasa” yı da bu uzun süreçten sonra bestelemişti. Formu dışında “El Condor Pasa”nın tüm özellikleri Peru folkloruna ve kültürüne aitti. Oyun 20’nci yüzyıl boyunca Güney Amerika’da yüzlerce kez sergilenmişti.
Madencilerin özgürlük özlemi
“El Condor Pasa”nın orijinal “zarzuela”sında, Avrupalı patronları tarafından sömürülen bir grup And madencisinden bahsediliyordu. Dağların üzerinde daireler çizerek uçan Condor (akbaba) ise özlem duyulan özgürlüğün sembolü idi. Birçok kişi Alomia Robles’nin “El Condor Pasa”yı ,şimdilerde tamamen terk edilmiş olan maden bölgesi Cerro de Pasco‘da inanılmaz zor koşullarda çalışan madencileri ziyaret ettikten sonra bestelediğini düşünüyor.
Andlar’daki madenler.
1960’larda kurulan Los Incas grubu “El Condor Pasa”yı diğer ülkelerde tanıtan ilk gruptu ve şarkının Andlar’da nesiller boyu dillerde dolaşan geleneksel bir şarkı olduğunu zannediyor ve bestecisinin hayatta olduğunu bilmiyordu.
Los Incas ve Paul Simon istemeden eserin yazarına hak ettiği saygıyı göstermemiş olsalar da, bugün Peru’nun kültür mirasının sembollerinden sayılan ve Peruluların neredeyse resmi olmayan ikinci milli marşları gibi saydıkları bir şarkının dünyaya tanıtılmasında ön ayak olarak iyi bir şey yapmış oldular.
Simon & Garfunkel’ın “El Condor Pasa”sında artık Daniel Alomia Robles şarkı yazarı olarak görünüyor.
Kaynakça
- song,livingperu.com, El condor Pasa: The fascinating story behind Peru’s famous,15.06.2020
- songfacts, El Condor Pasa (If I Could )
- wikipedia, El Condor Pasa, Bridge Over Troubled WaterZarzuela, Charango,
Comments