By 
İnternet haber sitelerini basın kanunu içinde tanımlayan yasa ekim ayında yürürlüğe alındı. “Dezenformasyon” suçu nedeniyle meslek örgütlerinin “sansür yasası” olarak adlandırdığı yasayla internet haber sitelerinin Basın İlan Kurumu’ndan (BİK) “resmi ilan” almasının önü açıldı.
13 Ocak’ta internet haber sitelerinin resmi ilan alabilmesi için belirlenen kurallar BİK tarafından kabul edildi. Yönetmeliğin yakın dönemde Resmî Gazete’de yayımlanması ve yürürlüğe girmesi bekleniyor.
Gazeteciler Cemiyeti’nin (GC) BİK toplantısında kabul edilen yönetmeliğe şerh düştü. Cemiyet, taslak yönetmelikte değişiklik yapılmadığı için süreci yargıya taşımaya hazırlanıyor.
‣ ‘Dezenformasyon yasası’nın 14 maddesi daha geçti: Anayasa’ya aykırı, basın özgürlüğüne açıkça müdahele
‣ Basın İlan Kurumu yazılı medyanın RTÜK’ü olmaya hazırlanıyor
Yönetmelik neler içeriyor?
Oldukça katı kurallar getiren yönetmeliğe göre; internet haber siteleri Türkiye genelini kapsayan yayın organları “Genel Kategori” olarak ele alınacak. Bunun yanı sıra İstanbul birinci kategori, Ankara ve İzmir ikinci kategori olmak üzere toplam altı kategori yer alacak.
Bir diğer kriter, internet haber sitelerinin çalıştırdığı kişi sayısına yönelik olacak. Buna göre; Türkiye geneli yayın yapan ve ilan almak isteyen internet haber sitelerinin en az 32, birinci kategoride yer alan kurumların en az 15, ikinci kategoride yer alan kurumların en az 12 kişi çalıştırmaları zorunlu hale gelecek. Üçüncü kategori için bu sayı sekiz, dördüncü kategori için altı, beşinci kategori için ise dört çalışan olarak yürürlükte olacak.
BİK’in yönetmeliğine göre internet haber sitelerinin resmi ilan alabilmesinin bir diğer kriteri ise günlük yayımlanacak asgari haber sayısı olacak. Türkiye genelini kapsayan genel kategori için günlük en az 240, birinci kategori için 100, ikinci kategori için ise 80 haber şartı koyan yönetmelik, üçüncü kategori için 50, dördüncü kategori için 40, beşinci kategori için ise en az 30 haber yayımlanma şartı getirecek.
‣ Haber sitelerine ‘reklam kıstasları’nı CHP açıkladı: En az 32 çalışan, günlük 240 haber, 24 ay sonra reklam
‣ Barolar Birliği’nden BİK’in ‘Basın Ahlak Esasları’ kararına iptal davası
Öte yandan internet haber sitelerinin okunma oranları da ilan almanın şartları arasında yer alacak. Türkiye geneli kategorisinde yer alan bir internet haber sitesinin günlük asgari tekil ziyaretçi sayısının 500 bin, günlük asgari sayfa görüntülenmesi sayısının da 1,5 milyon olması gerekecek. Birinci kategori için günlük asgari tekil ziyaretçi sayısı 50 bin, görüntülenme sayısı ise 150 bin olarak belirlenirken, ikinci kategoride bu sayılar tekil ziyaretçide günlük 30 bin, görüntülenmede ise 90 bin olarak uygulanacak. Üçüncü kategoride yer alan yayın organları için günlük 20 bin ziyaretçi ile 60 bin görüntülenme şartı, dördüncü kategoride yer alan kurumlar için günlük 10 bin ziyaretçi ile 30 bin görüntülenme şartı, beşinci kategori için ise günlük üç bin tekil ziyaret ve dokuz bin sayfa görüntülenme şartı isteniyor.
Gazeteciler Cemiyeti’nin itiraz gerekçeleri
GC, yönetmelik taslağının anayasaya, yasalara, basın ve ifade özgürlüğüne, çalışma hürriyetine aykırı olduğunu belirterek, sözlü itirazlarını yazılı olarak da ileterek “Değil gazeteciler, hukukçular ya da akademisyenler, en temel hukuk ve yasa bilgisine sahip herhangi birinin bile bu yönetmelik taslağına imza atması, bu antidemokratik hükümleri onaylaması düşünülemez” dedi.
Basın İlan Kurumu’nun yönetmeliğin pek çok farklı kesimle ve internet haber sitesi temsilcileriyle görüşülerek hazırlandığını iddia ettiğini, bunun doğru olmadığını belirten GC, şunları ekledi:
“Pek çok görüşme ve toplantıda bir araya getirilen bu temsilcilerin görüşleri alınmış ancak yönetmelik taslağına bu görüşler yansıtılmamıştır. Sözüm ona demokratik ve katılımcı görünerek bir dizi toplantı yapılmış ancak 2018 yılından bu yana bir tür idare kuralı haline getirilen ‘ben yaptım oldu’ anlayışıyla hazırlanan taslak Genel Kurul’a getirilmiştir. Yapılması gereken, derhal sektör temsilcileri, internet gazetecileri ve basın meslek örgütlerinin bir araya getirilmesi yeni bir yönetmelik taslağının ‘birlikte’ hazırlanmasıdır.”
‘Yeni yasa Anayasaya açıkça aykırı’
GC, Anayasanın 29’uncu maddesinde “Süreli yayınların çıkarılması, yayım şartları, mali kaynakları ve gazetecilik mesleği ile ilgili esaslar kanunla düzenlenir” hükmünü barındırdığını hatırlatarak Anayasaya göre mali hükümlerin kanunla düzenleneceğini, bunun yönetmelikle yapılamayacağını hatırlattı.
Yönetmeliğin ekim ayında Meclis’te kabul edilen yeni Basın Yasası olduğu savunusuna da itiraz eden Cemiyet, “Ayrıca dayanak olduğu ifade edilebilecek yeni Basın Yasası da Anayasaya açıkça aykırılıklar taşımaktadır. Buna ilişkin iptal başvurusu şu anda AYM’nin incelemesi altındadır. En başta bu nedenlerle yönetmelik taslağı reddedilmelidir” dedi.
‘Gazetecinin çalışma hürriyeti elinden alınacak’
GC itirazında, internet sitelerinin resmi ilan yayınlama hakkının sona ermesine ilişkin maddelerde anayasa, yasalar, basın ve ifade özgürlüğü ile çalışma hürriyetine ilişkin “kesinlikle kabul edilemez” hükümlerinin olduğunu ifade etti.
Kabul edilen yönetmeliğe göre ilan yayınlayan süreli yayının sahibine, ortağına ya da muhabirine, yazarına yani fikir işçisi kadrosundaki herhangi bir gazeteciye Türk Ceza Kanunu’nun “Anayasal Düzene Karşı Suçlar” bölümündeki suçlar ya da “Terörle Mücadele Kanunu” kapsamındaki suçlar kapsamında ceza davası açılması halinde resmi ilan yayınlama hakkı kesilecek. GC, “hüküm giymesi”, “suçunun mahkeme tarafından sabit bulunması” yerine “ceza davası açılması” halinde diye yazılmasının açıkça kurumun kendisini mahkemelerin üzerine koyması anlamına geldiğini belirtti.
Madde 114’ün ikinci fıkrasına göre hakkında ceza davası açılan gazetecinin çalışma hürriyeti elinden alındığını da belirten GC, itirazlarında şu ifadelere yer verdi:
“Maddede, ‘ceza davası açılan’ fikir işçisinin 5 gün içinde asgari kadrodan çıkarılması, aksi halde yayının resmi ilan yayımlama hakkının durduracağı yazılmıştır. Gazetecilere sık sık soruşturma ve dava açıldığı bir ortamda kesinleşmemiş yargısal bir işlem nedeniyle işten çıkarma cezasını vermek kabul edilemez. Bu madde ağır bir basın özgürlüğü ihlalini beraberinde getirir, Anayasa ve yasalarımıza aykırıdır.”
‘Açıkça internet siteleri aleyhine bir düzenleme’
İnternet haber sitelerinin resmi ilan yayımlama hakkı kazanma şartlarının belirlendiği yönetmeliğin üçüncü bölümünde, “Kurum genel kurulunca belirlenen diğer şartları ve vasıfları taşımaları, yüklenen ödevleri kabul ederek zamanında yerine getirmeleri gerekir” ifadesi olduğunu hatırlatan GC, “Diğer şartlar ve vasıfların’ ne olduğu belirlenmemiştir. Bu madde hukuki belirlilik kuralı, objektiflik kriteri ve güvenilirlik ilkelerini ihlal etmektedir. Dolayısıyla bu tür bir hukuki belirsizliğin kabul edilmesi düşünülemez” dedi.
Yönetmelik taslağının “İçerik” bölümünün yeni bir “basın ahlak esasları” barındırdığını savunan GC, “Bu bölümle yayın politikasının içeriğine karışılmaktadır. Hiçbir idare yayın içeriğine karışamaz, bu Anayasaya aykırıdır” ifadelerini kaydetti.
Taslağın 26’ncı maddesinde internet haber sitesine “erişim engeli verildiği takdirde alan adı değiştirme başvurusunda bulunamayacağı”nın düzenlendiğini belirten GC, şunları kaydetti:
“Anayasa Mahkemesi’nin erişim engellemesiyle ilgili pilot kararının gereği henüz yerine getirilmemiştir, yeni bir yasa yapılmamıştır. AYM kararı gereği bu konu yasa ile düzenlenecektir. Yasayla düzenlenmesi gereken konuda yönetmelik maddesi koyan Kurum, bunun yanı sıra her erişim engelinde internet sitelerini yeni yollar bulmaya zorlamaktadır. Erişimin engellenmesi kararının hukuki yapısından kaynaklı sorunlar nedeniyle açıkça internet siteleri aleyhine bir düzenlemedir.”
Kişisel Verileri Koruma Kanunu’na aykırı ifadeler
Yönetmelik taslağının şartlar bölümünde de pek çok maddenin hukuka aykırı olduğunu belirte Cemiyet, “İnternet haber siteleri, 5187 sayılı kanunun 10’uncu maddesi gereğince muhafaza ettiği içerikleri kurumun talebi halinde, incelemeye imkân verecek şekilde ibraz etmek zorundadır” maddesini hatırlattı ve bu maddeye, “Belirsiz bir veri işleme yetkisi ve sorumluluğu söz konusudur. Oysa veri işlemeye ilişkin usul ve esaslar Kişisel Verileri Koruma Kanunu’na tabidir, bu konudaki esaslar bu kanun dışında olamaz” ifadeleriyle itiraz etti.
İnternet haber sitelerinin BİK tarafından belirlenecek ziyaretçi trafik bilgilerini toplayan ölçüm aracını kullanma zorunluluğuna da karşı çıkan GC, şunları ekledi:
“Trafik verilerini aktarmak ve kurumun belirleyeceği ölçüm aracını kullanma zorunluluğu kişisel verilere ait her konunun kanunla düzenlenme zorunluluğuna aykırıdır, idari işlemle kanun yetkisi devralınamaz.”
Comments