By 
Uluslararası Af Örgütü, 9 Ağustos Dünya Yerli Halklar Günü öncesinde yayımladığı brifingde ‘Kuzey ve Güney Amerika kıtalarındaki hükümetlerin kârı, binlerce Yerli Halk’ın fiziksel ve kültürel olarak hayatta kalmasının önüne koyduğunu’ dile getirdi.
Brifing, geleneksel bölgelerde ya da bölgeler yakınına otoyol, petrol boru hattı, hidro-elektrik santralleri ve açık madenler içeren gelişim projeleri hakkında hükümetlerin Yerli Halklar ile fikir alışverişinde bulunma zorunluluklarına uyma konusundaki başarısızlığına dikkat çekiyor.
Uluslararası Af Örgütü Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Kampanyası Sorumlusu Mariano Machain, “Ülkeler, Yerli Halkları etkileyen kararları verirken, onları sürece daha başında dahil etmek zorunda. Bu zorunluluğu göz ardı etmek sadece kötü niyet, güvensizlik ve kutuplaşma iklimi yaratır. Bu durum da sosyal huzursuzluk ve çatışmaya yol açar. Mega projelerin yerli topluluklar üzerinde büyük olumsuz etkileri olabiliyor. Bu projeler, sadece bu toplulukların özgür, öncelikli ve bildirimli rıza göstermesi söz konusu ise hayata geçirilmelidir.
Uluslararası Af Örgütü’nün bu dokümanda belgelediği, hükümetlerin eksik yönleri arasında iyi niyet ve şeffaflık eksikliği, tehditler ve projelerle ilgili sorunları dile getiren liderlere yönelik asılsız suçlamalar, şirketlerin hareketlerini kontrol edememek ve hak ihlallerinin gerçekleştiği yerlerde topluluklara tazminat sağlayamamak bulunuyor.
Örneğin Ekvator’da Sarayaku yerli topluluğu kendilerine danışılmadan hayata geçirilen bir petrol projesi yüzünden atalarından kalan toprakların bazı parçalarını kaybetme tehlikesi ile karşı karşıya. Bu topluluk konu ile ilgili bölgedeki en üst düzey merci olan İnter-Amerika İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvurdu.
Geçen ay Mahkeme, Ekvator’un, iyi niyetle, Sarayaku ile katılımcı ve düzgün bir şekilde fikir alışverişinde bulunma zorunluluğu olduğu doğrultusunda karar verdi. Sarayaku’ların kültürel adetleri ve bölgelerini etkileyecek herhangi bir projede daha fazla ilerleme söz konusu olmadan önce bir anlaşmaya varılması doğrultusunda karar verildi.
Sarayaku liderlerinden Patricia Gualinga, Uluslararası Af Örgütü’ne “Hükümet bizimle bilgi paylaşımında bulunacağına dair açıklama yaptı ve bu bilgi paylaşım sürecinin sonunda fikir alışverişi olacaktır. Ama uluslararası standartlara göre özgür, öncelikli ve bildirimli rıza gösterme hakkı başka bir şey. Öncelikle fikir alışverişi ancak hükümetler bizi ciddiye aldığını gösterirse, haklarımıza saygı duyarsa, iyi niyet ve şeffaflıkla hareket ederse gerçek olabilir” açıklamasında bulundu.
Kuzey ve Güney Amerika’da bulunan ülkeler yerel toplulukları etkileme olasılığına rağmen doğal maddeleri işlemeye yönelik sanayilerin eylemlerini kontrol altına alma konusunda başarısız oldu.
Kanada merkezli Goldcorp Şirketi, 2003’ten bu yana Guatemala’nın San Marcos bölgesinde bir maden işletiyor. İnter-Amerika İnsan Hakları Mahkemesi’ne göre o bölgede yaşayan en az 18 Yerli Maya topluluğu doğrudan ya da dolaylı olarak madenden etkilendi. Topluluk üyeleri, hava kirliliğinden aile için bölünme ve proje konusunda eleştirel olanların taciz edilmesine kadar, her yönüyle yaşamlarının alt üst olduğunu dile getirdi.
Bölge sakinleri proje ile ilgili anlamlı bir fikir alışverişinin eksikliğinden şikayetçi oldu. San Miguel Ixtahuacán’dan Yerli bir kadın olan Carmen Mejía, “Şirket burada, bizim bölgemizde, bize yalan söyleyerek yasa dışı bir şekilde faaliyet göstermeye başladı. Çünkü bizimle hiçbir şekilde fikir alışverişinde bulunmadılar, bize bunun bu kadar olumsuz etkileri olacağını, bu kadar çatışma yaratacağını hiç söylemediler” dedi.
Machain ise “Ekonomik gelişme insan haklarına saygı duymaya katkı sağlayabilir. Ama ekomomik gelişmenin peşinden Yerli Halklar’ın insan hakları pahasına koşulmamalıdır” diye konuştu.
Uluslararası Af Örgütü Kuzey ve Güney Amerika’daki ülkelere, Yerli halkın fikir alışverişinde bulunma ve özgür, öncelikli ve bildirimli rıza gösterme hakkını bir gerçeklik haline getirmek ve insan haklarının daha fazla ihlal edilmesini engellemek için somut adımlar atma çağrısında bulunuyor.
Uluslararası Af Örgütü’nün Kuzey ve Güney Amerika kıtalarında yaşayan Yerli halkların durumuna ilişkin raporu: amnesty.org/en/library/info/AMR01/005/2012/
(amnesty.org)
Comments